بازار سرمایه ایران هنوز بالغ نشده است/ بازار تحلیلی و حرفه ای نیست

در روز های گذشته رئیس جدید سازمان بورس از احتمال اصلاح ریز ساختارهای بازار سرمایه و تغییر متغیرهایی همچون حجم مبنا و دامنه نوسان خبر داد و گفت: در صورتی که تغییر در ریز ساختارها، مانند حجم مبنا و حد نوسان باعث کارایی بیشتر بازار سرمایه شود، در این متغیرها تجدید نظر خواهیم کرد.

به گزارش ایلنا از پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، سید روح الله میر صانعی دبیرکل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار اعمال همزمان قانون حجم مبنا و دامنه نوسان را عامل کاهش شدید نقد شوندگی سرمایه سهامداران دانست و عنوان کرد: روند فعلی در بلند مدت به کاهش نسبی استقلال فعالان اقتصادی در بورس منجر می شود و روند توسعه بازار سرمایه کشور  با مشکل روبرو خواهد شد.

برخی تصور می کنند بازار سرمایه ایران به بلوغ نرسیده

دبیرکل کانون کارگزاران بیان کرد: در حال حاضر ریز ساختارهای بازار سرمایه ایران  محدودتر از بازار سرمایه کشورهای پیشرفته است. در بورس های کشورهای پیشرفته داد و ستد خیلی بازتر انجام می شود. برای این محدودیت یک دلیل تاریخی ابراز می شود. تصور می‌شود بازار سرمایه ایران، سرمایه گذاران و سرمایه پذیران هنوز بالغ نشده اند و بازار تحلیلی و حرفه ای نشده است.

وی ادامه داد: با استناد به این دلیل، گفته می شود ما به عنوان متولیان بازار سرمایه باید سرمایه گذاران را از ریسک های زیاد حفظ کنیم و با ایجاد محدودیت های قانونی از افزایش خطر جلوگیری کنیم. این تفکر سنتی از ابتدای حیات بورس وجود داشته است.

میرصانعی با اشاره به این نکته که به دلیل این تفکر محدودیت های قانونی بیشتر شده است گفت: بر این اساس استدلال می شود، سرمایه گذاران نابالغ و غیر حرفه ای هستند و ریسک بازار زیاد است.

وی ادامه داد: تصور بر این است که اگر بازار باز باشد و محدودیت هایی همچون دامنه نوسان یا حجم مبنا اعمال نشود ممکن است به سرمایه گذاران آسیب هایی وارد شود. البته به مرور زمان این محدودیت ها باز تر شده، اما تا استانداردهای جهانی فاصله قابل توجه ای وجود دارد.

صف نشینی، محصول اعمال محدودیت

دبیرکل کانون کارگزاران با تاکید بر اینکه این محدودیت ها به بازار سرمایه آسیب رسانده، به پدیده صف نشینی اشاره کرد و گفت: تشکیل صف های خرید و فروش مهمترین محصول اعمال این محدودیت ها است. منظور از صف، تجمیع سفارشات خرید یا فروش در کف یا سقف قیمت است. صف نشینی آسیب زیادی به بازار سرمایه می رساند.

وی ادامه داد: با تشکیل صف، اولین خصوصیت بازار که همه به دنبال آن هستد، یعنی نقد شوندگی تهدید می شود. زمانی که صف های خرید و فروش تشکیل می شود، سرمایه گذاران به راحتی نمی توانند خرید و فروش کنند. بنابراین نقد شوندگی محدود می شود.

روح الله میرصانعی مشکلات دیگر محدودیت های قانونی بازار سرمایه را برشمرد و عنوان کرد: ایراد دیگر، رسیدن به نقطه تعادل قیمت سهم است.

وی ادامه داد: محدودیت ها، فرآیند تعیین قیمت بر اساس عرضه و تقاضا را کند و بازار را فرسایشی می کند. فرض کنید خبر مثبت یا منفی در مورد یک صنعت منتشر می شود، شرایط شرکت ها با این خبر تغییر می کند. طبیعتا تاثیر این خبر باید در بازار منعکس و قیمت سهام آن شرکت ها تعدیل شود؛ اما محدودیت دامنه نوسان، فرآیند تعدیل قیمت را طولانی می کند. دامنه نوسان مانع از این می شود که سهم یا اوراق به راحتی به قیمت تعادلی خودش برسد.

وی ادامه داد: ما نمی توانیم جلوی حرکت بازار به سمت قیمت تعادلی را بگیریم، به هر میزان هم محدودیت اعمال شود، بازار به سمت قیمت متعادل حرکت خواهد کرد. اعمال دامنه نوسان یا سایر محدودیت های مشابه، تنها این فرایند را طولانی و فرسایشی می کند. فرآیندی که باید ظرف یک روز یا چند روز حادث شود، چند ماه زمان می برد.

دبیرکل کانون کارگزاران بیان کرد: صف نشینی منجر به از بین رفتن تحلیل های حرفه ای و تکنیکال در بورس می شود. در واقع در بازاری که صف های طولانی خرید و فروش وجود دارد هر فردی با تحلیل اینکه سهم شرکتی که تقاضا دارد، ارزنده است و شرکتی که در لیست فروش است، سهام خوبی ندارد، وارد بازار می شود که این تحلیل ابتدایی و غیرحرفه ای، آفت بازار سرمایه است.

روح الله میرصانعی افزود: یکی دیگر از آسیب های صف نشینی فشار زیاد آن به سامانه معاملات است. در واقع ایجاد صف های عرضه و تقاضا، سبب فشار به سامانه معاملاتی می شود. سیستم معاملات در کشورهای دیگر مشابه بورس ایران نیست.

وی افزود: از معایب دیگر صف نشینی، بی اعتمادی سرمایه گذاران است. یعنی وقتی صف وجود داشته باشد، بحث نوبت به میان می آید و در ادامه ابهاماتی همچون عدم رعایت نوبت و بی عدالتی نیز به میان می آید. این در حالی است که اگر ساختاری در بورس حکم فرما باشد که صف عرضه و تقاضا وجود نداشته باشد، این بی اعتمادی هم در ذهن سرمایه گذار به وجود نمی آید.

دبیرکل کانون کارگزاران با اشاره به موانع بین المللی شدن بازار سرمایه ایران بیان کرد: بورس های دیگر دنیا معمولا این محدودیت ها را ندارند و این شرایط برای آنها ناشناخته است. اگر ما می خواهیم سرمایه گذار خارجی جذب کنیم باید بازارمان به سمت استانداردهای بین المللی حرکت کند. به طور مثال حجم مبنا در هیچ بورسی وجود ندارد و سرمایه گذاران خارجی با این مفهوم بیگانه هستند.

با کاهش محدودیت ها، بازار سرمایه به بلوغ می رسد

میرصانعی در نقد تفکر اعمال محدودیت در بازار سرمایه کشور گفت: افرادی مخالف باز شدن محدودیت های ریز ساختارهای بازار سرمایه هستند و ادعا می‌کنند که سرمایه‌گذاران ایرانی چندان آگاهی و اطلاعاتی از اقتصاد ندارند و امکان دارد برداشته شدن محدودیت ها به ضرر برخی از سرمایه گذاران تمام شود و  زمانی که بازار منفی است این متغیرها به صورت ابزاری در جهت جلوگیری از کاهش بیشتر و سقوط بازار به کار می آید.

وی با بیان اینکه این توجیهات چندان قابل قبول نیست، ادامه داد: یکی از دلایلی که سرمایه گذاران به بلوغ نرسیده اند، اعمال همین محدودیت ها است. تا وقتی که ما این محدودیت ها را اعمال کنیم، سرمایه گذار چه نیازی احساس می کند که به بلوغ برسد و یا از تحلیل استفاده کند. اگر پدیده صف نشینی را در بازار نداشته باشیم، افراد برای سرمایه گذاری به سمت تحلیل های کارشناسی می روند. پیشنهاد من این است که اگر این افراد، توان تحلیل ندارند به صورت مستقیم وارد بازار نشوند و از طریق صندوق های سرمایه گذاری اقدام به سرمایه گذاری کنند.   

این فعال بازار سرمایه ادامه داد: به دلیل همین محدودیت ها، بازار و فرهنگ سرمایه داری به بلوغ نرسیده و سطح تحلیل افزایش نیافته است. ما اگر این محدودیت ها را کاهش دهیم، بازار خود به خود به بلوغ می رسد. سطح تحلیل ارتقاء پیدا می کند و بازار سرمایه به بلوغ خواهد رسید.

 جمع بندی

دبیرکل کانون کارگزاران با اشاره به اقدامات لازم برای توسعه بازار سرمایه کشور اظهار داشت: در گام اول باید حجم مبنا حذف شود. ما یک بازار مشابه بورس داریم به نام فرابورس که حجم مبنا ندارد. این رویکرد نه به فرهنگ سهامداری لطمه ای وارد کرده، نه سطح تحلیل دچار خدشه شده و نه ریسک سرمایه گذاران افزایش پیدا کرده است. در حال حاضر فرابورس بدون حجم مبنا به فعالیت های خود ادامه می دهد و این روند مزایای بسیاری نیز برای آن به همراه داشته است.

در فرابورس قیمت ها بسیار سریعتر به تعادل می رسند و صف های خرید و فروش کمتری وجود دارد. حجم مبنا برای دوره خودش کاربرد داشت اما در حال حاضر اثربخشی خود را از دست داده است، بنابراین در گام نخست، حذف حجم مبنا ضروری به نظر می رسد.

وی ادامه داد: افزایش دامنه نوسان به صورت تدریجی گام دیگر توسعه بازار سرمایه است. دامنه نوسان می تواند هر شش ماه یک درصد در بورس و فرابورس افزایش پیدا کند تا به سطح استانداردهای جهانی برسد.

میر صانعی افزود: گام آخر، حل موضوع گره معاملاتی است. در بورس های مختلف دنیا، حین انجام معاملات وقتی سهامی به پیک دامنه نوسان می رسد، آن نماد را به مدت کوتاهی متوقف می کنند و دقایقی بعد با یک دامنه وسیعتر، باز می شود تا صف تشکیل نشود.

دبیرکل کانون کارگزاران خاطر نشان کرد: حذف حجم مبنا و افزایش تدریجی دامنه نوسان و حل موضوع گره معاملاتی مهمترین عناصر توسعه بازار سرمایه محسوب می شوند.

وی ابراز امیدواری کرد: حرکت بازار سرمایه ایران به سمت بازارهای پیشرفته جهانی با حذف حجم مبنا و افزایش حد نوسان با سرعت بالاتری، اتفاق می افتد و به سمت استانداردهای جهانی پیش می رود. امیدواریم استقرار رییس جدید سازمان بورس و ایجاد تغییرات مبنی بر حذف حجم مبنا و افزایش دامنه نوسانات، همچنین برنامه ریزی در رابطه با گره های معاملاتی، بازار را روانتر و نقدشوندگی آن را بیشتر کند و سبب کمرنگ شدن پدیده صف نشینی و باعث رسیدن بازار سرمایه به جایگاه واقعی خود شود.