تعرفه‌گذاری برق به روش پلکانی-افزایشی راهبرد حذف یارانه پنهان
تفاوت هزینه تولید و پرداختی از سوی مشترکین به صورت یارانه پنهان از طرف دولت پرداخت می‌شود. اگر چه درحال حاضر تعرفه برق خانگی به صورت پلکانی است اما فاصله تعرفه پله‌های مصرف به نحوی نیست که صرفه‌جویی را تشویق کند و مشترکین پرمصرف را از مصرف بی‌رویه باز دارد.
یادداشت-فاطمه فعالی کارشناس ارشد انرژی- برخی از کشورهای پیشرفته دنیا با استفاده از نظام تعرفه‌گذاری پلکانی-افزایشی مشترکین را به رعایت الگوی مصرف برق و حذف یارانه پنهان مشترکین پرمصرف هدایت کرده‌اند.
یکی از مهم‌ترین روش‌هایی که دربرخی از کشورهای دنیا برای تشویق مردم به صرفه‌جویی در استفاده از حامل‌ها استفاده می‌شود، نظام تعرفه‌گذاری «پلکانی افزایشی» است. بر مبنای این روش میزان مشخصی از مصرف به عنوان الگو تعریف می‌شود و هزینه مصرف مازاد بر الگو افزایش چشمگیری پیدا می‌کند و مصرف کمتر، از کانون افزایش قیمت خارج می‌شود. یکی از حامل‌های انرژی که به صورت یارانه در اختیار مردم قرار می‌گیرد برق است. در حال حاضر هزینه تولید، انتقال و توزیع برق (بدون در نظر گرفتن هزینه سوخت فسیلی برای تولید برق) حدود 100 تومان برای هر کیلووات ساعت و میانگین هزینه دریافتی از مردم حدود 50 تومان برای هرکیلووات ساعت است. تفاوت هزینه تولید و پرداختی از سوی مشترکین به صورت یارانه پنهان از طرف دولت پرداخت می‌شود. اگر چه درحال حاضر تعرفه برق خانگی به صورت پلکانی است اما فاصله تعرفه پله‌های مصرف به نحوی نیست که صرفه‌جویی را تشویق کند و مشترکین پرمصرف را از مصرف بی‌رویه باز دارد.
در اجرای گام دوم و سوم هدفمند کردن یارانه‌ها برای جبران کسری منابع یارانه‌های نقدی، ساده‌ترین راهبرد ممکن یعنی افزایش عمومی قیمت حامل‌های انرژی مورد استفاده قرار گرفت. این امر سبب شد تا کاهش شدت انرژی و حذف یارانه پنهان آن در کشور به عنوان یکی از اصلی ترین اهداف اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها مورد غفلت واقع شود. بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد راهبرد مطلوب برای تعرفه‌گذاری برق و سایر حامل‌های انرژی، استفاده از نظام تعرفه‌گذاری پلکانی افزایشی (IBT) است. بر اساس این راهبرد، قیمت انرژی برای مشترکینی که درحد «الگو» مصرف می‌کنند، افزایش چندانی ندارد اما هزینه مصارف بی‌رویه (بالاترازالگوی مصرف) باقیمت آزاد و حتی بیشتر محاسبه می‌شود. با این اقدام، مشترکین پرمصرف که اقلیت جامعه را تشکیل می‌دهند، به اصلاح رفتار ترغیب می‌شوند و در عین حال دولت می‌تواند بدون بروز نارضایتی عمومی، کسری منابع هدفمندی را تامین نماید.
در برخی از کشورها پیشرفته دنیا نیز به جای خواهش از مردم و صنایع برای صرفه‌جویی در مصرف برق، با تعرفه‌گذاری صحیح، مشترکین را به رعایت الگوی مصرف برق هدایت کرده اند. به عنوان مثال، شرکت توزیع گاز و برق ایالت کالیفرنیای امریکا با استفاده از این روش هزینه‌های مصرف برق مشترکین خود را محاسبه می‌کند.
در شکل(1) نمودارتغییرتعرفه برق ایالت کالیفرنیای امریکادرسال 2014 نشان داده شده است.
2014 نشان داده شده است.
شکل(1) نمودارتغییرتعرفه برق ایالت کالیفرنیای امریکا درسال 2014
همانطور که در شکل(1) نشان داده شده است این ایالت بعد از تعیین الگوی مصرف برق عموم مشترکین، تعرفه پلکان بعد از الگوی مصرف را با افزایش ناگهانی قیمت محاسبه کرده است. در این حالت علاوه بر مدیریت مصرف برق در زمان اوج مصرف، انگیزه مشترکین پرمصرف را برای رعایت الگوی مصرف افزایش داده است.
بنابر این لازم است که وزارت نیرو تعرفه برق را به گونه تنظیم کند که مشترکین پرمصرف از محل مصرف بیشتر برق، یارانه پنهان بیشتری دریافت نکنند و برق مصرفی خارج از الگوی را با افزایش ناگهانی(قیمت صادرات برق به کشورهای همسایه و بالاتر) روبرو سازد.