مصرف آنتی بیوتیک‌ها مشکل اساسی برای تولید محصولات پروتئینی حیوانی است

نسرین مشائی-رئیس مرکز تحقیقات ملی آبزیان آبهای شور-در گفتگو با خبرنگار ایلنا در خصوص مباحث مطرح شده پیرامون ماهی تیلاپیا بیان داشت: هرچند وجود صفات مشترک بین موجودات سبب می شود که آنها در یک خانواده قرار گیرند اما ویژگی های گونه های مختلف یک خانواده و حتی یک جنس کاملا متمایز و متفاوت هستند. خانواده تیلاپیا 1600 گونه دارد که برخی از آنها از ماهیان زینتی محسوب می شوند، برخی (4 گونه) ارزش تولیدی تجاری دارند و برخی فاقد ارزش شیلاتی بوده و مهاجم و مزاحم محسوب می شوند.

مهاجم بودن یک گونه به شرایط مختلفی بستگی دارد

او در خصوص  "تعابیر بکار رفته برای گونه های مهاجم" تیلاپیا گفت: مهاجم بودن یک گونه به شرایط مختلفی بستگی دارد و الزاماً یک گونه در هر شرایطی مهاجم بحساب نمی آید کما اینکه در برخی مناطق مانند منطقه وسیع آبهای داخلی و استان های مرکزی شرایطی برای تهاجم وجود نخواهد داشت زیرا در اغلب این مناطق گونه های آبزیان بومی نبوده و امکان توسعه و تکثیر و توزیع در سطح اکوسیستم وجود ندارد.

مشائی در ادامه با اشاره به اینکه ثبت یک گونه در پایگاه تخصصی گونه های  مهاجم (" فهرست (IUCN)") براساس تعاریف موجود در پایگاه مذکور براساس جابجایی توسط انسان و پیوند خوردن به منطقه جدید انجام شده است بیان داشت:با تأملی در لیست گونه های مهاجم" فهرست (IUCN)" می توان اسامی گونه های بسیار آشنا در زمینه های مختلف را در همین لیست مشاهد نمود. بعنوان مثال در حوزه آبزی پروری مهمترین گونه های پرورشی ایران و جهان شامل گونه های گرم آبی از قبیل : کپور معمولی، فیتوفاگ،کپور علفخوار، سرگنده  و...که اتفاقا تمامی این گونه ها نیز به ایران وارد شده اند و غیربومی هستند،در ماهیان سردآبی نیز قزل آلای رنگین و سالمون از گونه های وارداتی و غیربومی ایران است که اتفاقا کل تولید سردابی در کشور متعلق به قزل آلای رنگین کمان است. درحالیکه تمامی این گونه ها در لیست مذکور قرار دارند.

او افزود: در سایر حوزه ها نیز اگر جستجویی مختصر انجام دهیم مشاهده می شود که در لیست گونه های مهاجم ارائه شده توسط (IUCN) گاو، گوسفند، مرغ، اسب، حتی الاغ نیز دیده می شود و از آنها نیز بعنوان گونه مهاجم نام برده شده است. پس به نظر می رسد که استفاده از این لیست در تصمیم گیری های معرفی گونه ها و توسعه تولید منطبق با واقعیت های زندگی بشر و نیازهای طبیعی ازجمله تأمین غذا نیست.

با  سازوکارهای لازم، می توان تولید داخلی را در زمینه تامین پروتئین بهبود بخشید

رئیس مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب‌های شور در ادامه گفت:در مورد تهاجم به گونه های بومی نیز نمی توان یک نسخه واحد برای تمامی اقلیم ها در نظر گرفت و برای هر اقلیم نیاز است که ارزیابی جداگانه ای صورت بگیرد و اینکه صرفاً گفته شود یک گونه مهاجم است و نباید به تولید و پرورش آن پرداخت پاک کردن صورت مسئله است. درحالیکه با در نظر گرفتن سازوکارهای لازم، می توان تولید داخلی را در زمینه پرورش آبزیان و تامین پروتئین بهبود بخشید.

او افزود: درمورد نگرانی از جابجایی مولدین و یا ورود تیلاپیا به آبهای طبیعی و دریاهای کشور، باید گفت هم اکنون در 135کشور این فعالیت انجام می شود. استرخان و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس از آن جمله هستند.

تیلاپیا زیلی  که گونه ای مزاحم و آفت است وارد منابع آبی کشور شده است

رئیس مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب‌های شور در ادامه بیان داشت: گونه های تیلاپیای زیلی و موزامبیک تیلاپیاهای مهاجم خوانده می شوند. باتوجه به شیوع و تنوع گونه های تیلاپیا در کشورهای همسایه، تیلاپیا زیلی  که ارزش آبزی پروری نداشته و مزاحم و آفت محسوب می شود وارد منابع آبی کشور شده است.

او افزود: درحال حاضر بسیاری از منابع آبی جنوب غرب کشور مملو از این ماهیان بوده درحدی که برخی بومیان اقدام به صید آنها می کنند. گونه تیلاپیای موزامبیک نیز در فروشگاه های ماهیان آکواریومی -تقریباً سراسرکشور- براحتی عرضه می شود. به نظر می رسد حساسیت های زیست محیطی بیشتر باید متمایل به این دو گونه مهاجم باشد، تا گونه پرورشی نیل که قابل کنترل بوده و پرورش نمونه های تک جنس آن در شرایط کنترل شده عملی است.

ترکیب فیله ثابت نیست

مشائی در خصوص اینکه آیا مصرف تیلاپیا مضر است، اظهار داشت: ترکیب فیله و به ویژه اسیدهای چرب آبزیان پرورشی (همانند دیگر موجودات پرورشی) ثابت نیست و بطور ویژه در تیلاپیا وابستگی مستقیم به تغذیه و شرایط محیط دارد. در تیلاپیا همانند دیگر آبزیان پرورشی با استفاده از جیره غذایی مناسب می توان به ترکیب مطلوب محصول دست یافت (هرچند امکان تولید هر محصول دامی در شرایط نامطلوب وجود دارد). برعکس، فیله تیلاپیا وجه تمایزی با دیگر ماهیان دارد و آن این است که منبعی غنی از کارتنوئیدها است که اثر مهمی درسلامت انسان دارد.

او افزود: تیلاپیا منبع غنی اسیدهای چرب امگا3 و امگا6 است. درمورد ترکیب اسیدهای چرب و اثر آن بر سلامت، آنچه که اهمیت ویژه دارد نسبت اسیدهای چرب امگا3 به امگا6 است. هرچند مقدار و نحوه مصرف افراد و جوامع نیز در این مورد تعیین کننده است.

مشائی در ادامه گفت: مقدار اسیدهای چرب غیراشباع ضروری در آبزیان و بویژه آبزیان پرورشی ثابت نیست و وابستگی مستقیم به تغذیه و شرایط محیط دارد. بدین ترتیب در تیلاپیا همانند دیگر آبزیان پرورشی با استفاده از جیره غذایی مناسب می توان به ترکیب مطلوب محصول دست یافت. بدیهی است استفاده از خوراک نامرغوب و غیراستاندارد برای تولید پروتئین حیوانی منجربه تولید محصول باکیفیت نمی شود.