واگذاری ٦٠ درصد از کار صنعت نفت به شرکتهای داخلی/ علاقه‌ای به واردات بنزین نداریم
وزیر نفت گفت: شرکتها و سازندگان ایرانی می دانند که اگر سرمایه گذاری در این صنعت رخ دهد بیش از ٦٠ درصد کار به آنها واگذار خواهد شد.
به گزارش ایلنا، بیژن زنگنه در برنامه تلوزیونی متن و حاشیه در شبکه سه سیما به تشریح آخرین تحولات صنعت نفت ایران با محوریت کنفرانس تهران و مسائل مرتبط با این موضوع در قالب سئوال و جواب پرداخت.
سئوالات مجری این برنامه و جوابهای وزیر نفت کشورمان به این شرح است:
قراردادهای قبلی صنعت نفت چه اشکالی داشت که به تدوین قراردادهای جدید روی آورده ایم، ویژگیهای این قراردادها چیست؟
در کل صنعت نفت جهان سه خانواده اصلی قرارداد نفتی داریم که اینها خود در خانواده های خود می توانند هر کدام دهها نوع تعریف داشته باشند، ولی از آن سه خانواده بیرون نیستند. خانواده اول قراردادهای امتیازی یا همان قراردادهای دارسی است که هم اکنون نیز در برخی کشورهای جهان مثل آمریکا، کانادا، نروژ و ... استفاده می شود، بر اساس این قرار دادها مالکیت میدان و همه تاسیسات روزمینی برای شخص یا شرکت خاص است و به دولت حق مالکانه و مالیات پرداخت می کند. دومین نوع خانواده قراردادی، مشارکت در تولید یا psa نام دارد، بر اساس این قراردادها نفت درون مخزن متعلق به کشور میزبان بوده اما بخشی از نفت تولیدی متعلق به شرکت سرمایه گذار است، این نوع قراردادها هم اکنون نیز در کشورهایی مانند آذربایجان و عمان در حال انجام است، اما خانواده سوم قرار دادهای خدمت یا سرویس کانترکت است، این نوع قراردادها را ایرانیها قبل از انقلاب شکوهمند اسلامی طراحی و در حول و حوش سالهای ٥٣ اجرا می کردند؛ اما در آن دوران قرارداد مهمی با این مدل در صنعت نفت بسته نشد؛ در این نوع قرارداد شرکت خارجی بعد از اکتشاف و تولید همه هزینه های خود را به علاوه سود و هزینه ای بابت خدمت بر می دارد که اشکال و درصدهای مختلفی دارد؛ اما هیچ نوع مالکیتی بر مخزن ندارد، بعد از انقلاب، قراردادهای صنعت نفت از نوع سوم بوده اند. اما قراردادهای بیع متقابل یا بای بک قراردادهایی بودند که مراحل ابتدایی و انتهایی یعنی به ترتیب اکتشاف و تولید را شامل نمی شد، به عبارت دیگر، شرکتهای خارجی میدانهای اکتشاف شده را با هزینه های خودشان توسعه می دادند و بعد از ٢٨ روز بهره برداری تاسیسات را به شرکت ملی نفت ایران تحویل می دادند. شرکت خارجی، هزینه، سود و پاداش خود را در این نوع قرادادها می گرفت و ایران را ترک می کرد؛ هم اکنون قراردادهای فعال در کشور عراق تقریبا از همین نوع است.
تاکید می کنم که هر سه خانواده قراردادهای یادشده دارای مزایا و اشکالاتی هستند.
یک سوال من بی پاسخ ماند، خیلی ها در ذهن خود این سئوال را دارند که اگر قراراست انقلابی در صنعت نفت با این قراردادها رخ دهد چرا مجلس این نوع قراردادها را تصویب نکند؟
قرار نیست انقلابی رخ دهد. آنچه که مهم است، این است که به قراردادهای بیع متقابل اشکالاتی وارد است.
قراردادهای بیع متقابل در ایران از چه سالی اجرا شد؟
از سال١٣٧٤
یعنی در زمان خود شما؟
قبل از من قراردادهای سیری a و b بسته شد.
پس اشکالات این نوع قرارداد به خود شما هم وارد است؟
قرارداد اشکالاتی داشته است؛ بنده عرض کردم که هر کدام از خانواده های قراردادی دارای اشکالات و مزیایی است. قراردادهای بیع متقابل یا بای بک قراردادهایی بود که مراحل ابتدایی و پایانی یعنی به ترتیب اکتشاف و تولید را شامل نمی شد که این موضوع عملیاتی نبود، از طرفی شرکت توسعه دهنده در این نوع قراردادها ٢٨ روز بیشتر ضمانت تولید در میدان را نمی کرد.
بر اساس قانون نفت که در اردیبهشت سال ١٣٩١ در مجلس تصویب شد، وزارت نفت مکلف شد که شرائط عمومی قراردادهای نفتی را تدوین و به تصویب دولت برساند، بنده با توجه به این الزام قانونی در نخستین ماه وزارت خود گروهی را برای تدوین شرائط و مدل جدید قراردادهای نفتی تشکیل دادم تا علاوه بر حذف اشکالات گذشته بتوانیم در فضای رقابتی جدید برای سرمایه گذاریهای جدید جاذبه های لازم را در صنعت نفت ایجاد کنیم؛ مدل جدید قراردادهای نفتی در واقع جمع بندی ١٢ سال قراردادهای بیع متقابل است.
در قراردادهای قبلی نفت که در دولت آقای احمدی نژاد تغییر کرد، سقف قراردادها بسته بود، در این دولت به دلیل فشاری که خارجی ها آوردند سقف قراردادهای نفتی ایران را به لحاظ هزینه های صورت گرفته باز کردند.
باید توجه کنیم در قراردادهای جدید باید طوری قراردادها را تدوین کنیم که شرکتهای خارجی شرائط را بپذیرند.
قراردادهای نفتی جدید در عراق با این وجود که مسئولان عراقی ابراز نارضایتی می کنند، موفق بوده است، زیرا بیشتر تولید ٤,٣ میلیون بشکه ای کنونی این کشور با استفاده از قراردادهای جدید بدست آمده است.هم اکنون شرایط ایران با دارا بودن امنیت، توان بالای سازندگان و نیروی انسانی برای سرمایه گذاری خارجی بهتر از عراق است.
چرا این توجیهات را در قالب یک لایحه در اختیار مجلس نگذاشتید؟
قراردادهای جدید نیازی به تصویب مجلس ندارد، زیرا آنچه را که نیاز بوده تصویب کرده است.
برخی از نمایندگان به این قراردادها اعتراض دارند نظر شما چیست؟
این دوستان اعتراض خود را به رئیس مجلس انتقال داده اند؛ هم اکنون دولت یک شرائط عمومی قراردادی را تصویب کرده است و طبق قانون این شرائط عمومی به رئیس مجلس ارجاع می شود و اگر جایی از آن خلاف قانون باشد آقای رئیس مجلس باید نظر بدهند، اگر ایشان اشکالی دیدند دولت موظف است که اشکلات و ابهامات را برطرف کند؛ حتی اگر رئیس مجلس بخواهد مورد به مورد این قراردادها را بررسی کند دولت موظف است که توضیحات لازم را بدهد.
احساس می شود شرائط و نوسانهای بازار در این قراردادها مورد بی توجهی قرار گرفته است. به عنوان مثال، نوسان قیمت نفت در این قراردادها دیده نشده است و شرکتهای خارجی می توانند با بالار فتن قیمت نفت در این قراردادها کارشکنیهایی بکنند؛ نظر شما چیست؟
قیمت نفت ربطی به شرکتهای طرف قراردادهای ما ندارد، براساس قراردادهای جدید هیچ کاری جز مدیریت و مهندسی و تامین مالی توسط شرکت بین المللی خارجی در میدان نفتی انجام نمی شود. همه کارها همچون خرید تجهیزات و خدمات و اجرا باید مورد به مورد تحت نظارت شرکت ملی نفت ایران به مناقصه رفته و بعد از تعیین قیمت اجرا شود و ربطی به بالا و پایین رفتن قیمت نفت ندارد.
به نظر می رسد در بحث تولید صیانتی شرکت خارجی دغدغه ای در این زمینه نداشته باشند، این شرکتها سود حداکثری خود را در نظر دارند نظر شما چیست؟
شرکت خارجی در این زمینه تصمیم گیرنده نیست، در قالب قرارداد مدل توسعه و مهندسی ارائه شده از سوی شرکت خارجی مورد به مورد باید به تصویب شرکت ملی نفت ایران برسد تا کار پیش برود، به عبارت دیگر، ما نهایت ظرفیت مدیریتی و نظارتی خود را از نظر مهندسی مخزن باید به کار بگیریم تا پیشنهادهای کلی و جزئی در مورد چگونگی توسعه میدان به خوبی بررسی شود.
بسیاری از صاحبنظران مدت ١٥ تا ٢٠ سال برای قراردادهای جدید نفتی را مدت زمان زیادی می دانند، اگر بعد از امضای قرارداد اتفاق پیش بینی نشده ای رخ دهد شرکت خارجی چه الزامی برای اجرای تعهدات خود دارد؟
ما قرارداد با شرکت خارجی می بندیم؛ معنای قرارداد چیست ؟ یعنی مشخص است که این شرکت یک سرمایه گذاری و عملکرد مشخصی را باید انجام دهد. مدت زمان ٢٠ سال در این قراردادها به این دلیل است که شرکت خارجی در این مدت به این شرط ضمانت حفظ تولید را به ما می دهد که خود در مراحل بهره برداری با نظارت ما حضور داشته باشد، از طرفی فراموش نکنیم که بهره برداری برعهده شرکت ایرانی شریک خارجی است.
شرائط خاص مثل تحریم یا اجرایی نشدن برجام در آن مدل قراردادی دیده شده است؟
اگر تولید نفت یا گاز به هر دلیل مثل تحریم و هر شرائط فوق العاده ای قطع شود، بازپرداخت به پیمانکار کلا متوفق می شود تا شرائط به حالت اول باز گردد، این موضوع یک اصل و مزیت این مدل از قراردادها به شمار می آید.
آنها هم قبول می کنند این شرط را ؟
نمی توانند که قبول نکنند، در قراردادهای قبلی نیز بر این نکته تاکید شده بود که اگر به هر دلیل تولید قطع شود هیچ منبع دیگری برای بازپرداخت به پیمانکار به جز نفت یا گاز تولیدی وجود ندارد. اتفاقا از نظر سیاسی در صورت به وجود آمدن شرائط خاص مثل اعمال مجدد تحریمها کسی که ضرر می کند کشورها و شرکتهای سرمایه گذار هستند زیرا دیگر نمی توانند پول سرمایه گذاری خود را پس بگیرند و ما بابت این تاخیر بهره ای به پول بلوکه شده در نزد ما نمی دهیم.
وقتی شما از مجلس رای اعتماد گرفتید عده ای گفتند باز دوره قرارداد با شرکتهای خارجی شروع شد، زیرا اسم زنگنه با قراردادهای نفتی و شرکتهای خارجی گره خورده است، سئوال من این است که در قرار دادهای جدید نفتی سهم شرکتهای داخلی چه مقدار است؟
مطمئن هستم شرکتهای داخلی بخش خصوصی فعال در صنعت نفت جزو آن عده ای که شما گفتید نبوده اند، زیرا آنها از بازگشت من به صنعت نفت خوشحال بودند، شرکتها و سازندگان ایرانی می دانند که اگر سرمایه گذاری در این صنعت رخ دهد بیش از ٦٠ درصد کار به آنها واگذار خواهد شد.
ظرفیتهای کنونی شرکتهای ایرانی به کلی با شرائط پیش از تحریم فرق دارد، شرکتهای خارجی هم برای استفاده از توان شرکتهای ایرانی تمایل زیادی دارند زیرا قیمت تمام شده برای آنها مهم است.از الزامات موجود در قراردادهای جدید نفتی در مورد استفاده حداکثری از شرکتهای داخلی باید استفاده کنیم تا بتوانیم به شرکتهای نفتی ایرانی برسیم، زیرا هم اکنون ما این نوع شرکتها را نداریم.
امروز شما در صحبتهای خود به شرکتهای آمریکایی اشاره کردید، آیا به شرکتهای آمریکایی می توان در صنعت نفت اعتماد کرد؟
راه برای حضور همه شرکتها به این صنعت باز است و از نظر ما هیچ مانعی ندارد.
شرکتهای آمریکایی اگر با ما قرارداد ببندند تا زمانی که میدان را به تولید نرسانند هیچ بازپرداختی به آنها داده نمی شود، حتی اگر تولید شروع شود و به هر دلیل قطع شود باز پرداختها به این شرکتها متوقف می شود چون طبق قرارداد هیچ منبع دیگری برای باز پرداخت پول شرکتها جز تولید نفت و گاز دیده نشده است؛اگر کار توسعه متوقف شود آنها ضرر می کنند نه ما.
ما نمی توانیم راه را بر روی شرکتهای آمریکایی ببندیم زیرا این که باعث از بین رفتن رقابت میان شرکتها می شود و این به نفع ایران نیست.
فکر می کنید بتوانید جلو فساد را با ورود شرکتهای خارجی بگیرید؟
باید حداکثر تلاش خود را برای این کار انجام دهیم ، البته هرجا پول هست، امکان فساد هم هست، این موضوع در داخل و خارج از کشور هم صدق می کند. بنده بارها به شرکتهای خارجی به صورت مستقیم و غیرمستقیم گفته ام که شما نیازی نیست به شرکت یا کسی پورسانت بدهید، اگر ما متوجه شویم که این کار را کرده اید، قرارداد را به ضرر شما لغو می کنیم و از شما خسارت خواهیم گرفت.
بابک زنجانی در دادگاه اعلام کرده که در دولت یازدهم میلیاردها یورو نفت خام فروخته شده است؛ آیا چنین مسئله ای واقعیت دارد؟
ایشان دروغ زیاد می گویند ، یعنی جز دروغ تقریبا چیزی نمی گوید، کمی هم بین دروغهایش راست می گوید. بله یک چیزی بوده است، اما اولا به فرد نفت فروخته نشده است، بنده قبلا این موضوع را چند بار توضیح داده ام، زمانی که من وارد وزارت نفت شدم و تا آغاز سال ١٣٩٣ حدود ٥,٣ میلیارد دلار میعانات گازی به یک شرکت دولتی فروخته بودیم که این شرکت به دلیل تحریم نتوانسته بود پول میعانات گازی را به ما بر گرداند ، همانطور که بخشی از پول نفت خام ما در ژاپن، هند و کره جنوبی بلوکه است. پول میعانات گازی فروخته شده به این شرکت در یک حساب دولتی بوده و هیچ خطری متوجه آن نیست و به محض لغو تحریمها این پول بازمی گردد، وانگهی از آغاز سال ١٣٩٣ نیز ما ترتیبی دادیم که قبل از این که میعانات گازی به شرکت مورد نظر داده شود پول آن گرفته می شود.
با برداشته شدن تحریمها پولهای بلوکه شده بابک زنجانی نیز باز می گردد؟
من نمی دانم پولهای ایشان کجاست، البته بنده هیچ علاقه ای برای صحبت کردن در مورد ایشان ندارم، چون هر دفعه در این مورد صحبت کرده ام تا یک هفته یک عده از همکاران شما به ما شروع می کنند به بد و بیراه گفتن!
نظر شما در مورد اظهارات آقای بابک زنجانی در مورد واگذارنشدن خودرو و ساعت من به وزارت نفت چیست؟
اولا این مسائل به بنده منتقل نشده، دوما چیزهای دیگری از اموال ایشان برای فروش به ما وکالت داده شده که هنوز ما به دلایلی نفروخته ایم و تملک نکرده ایم، که این چیزهایی که شما فرمودید جزو آنها نیست. بنده همیشه در طول دوران خدمت خود یک زندگی کارمندی داشته ام و اساسا خودم را به چیزهایی که در ظرفیتم نیست، عادت نمی دهم. اموال بابک زنجانی باید از طریق دادستانی و دولت فروخته و پولش به حساب خزانه واریز شود.
بابک زنجانی در قسمتهایی از حرفهای خود گفته است که من به این مملکت و مردم خدمت کرده ام نظر شما چیست ؟
ایشان خدمتی نکرده است ؛ ٢,٧ میلیارد دلار پول مردم ایران را خورده است و به غیر از سودش، باید این پول را به مردم پس دهد.
این که می گوید من تحریمها را دور زده ام چی؟
تحریمها را به نفع خودش دور زده و پولی به مردم بر نگردانده ، کو پول؛ ایشان یک بار گفت دوشنبه پول نفت را بر می گردانم و بعد یک ضمانتنامه داد که جعلی از کار در آمد.
در بحث کرسنت هنوز ابهاماتی وجود دارد، امکان دارد شما به صورت شفاف در حد یک دقیقه این موضوع را توضیح دهید !
این موضوع یک برنامه مفصلی می خواهد برای توضیح و نمی شود با یک دقیقه این موضوع را گفت( این مدل جواب دادن بابک زنجانی است) البته از سوی مسئولان گفته شده در این مورد حرف زده نشود، یک عده در این مورد مدام حرف می زنند اما بنده خود را متعهد به اجرای دستورات مسئولان می دانم. به موقع حرف می زنم و دهان خود را بسته نگه نمی دارم ، در این زمینه اطلاعات زیادی دارم.
برخی این قرارداد را قراردادهای ترکمنچای دوم می دانستند، نظر شما چیست؟
خیلی ها می دانستند، اما خیلی بحث دارد که چطور شد میلیاردها دلار دیگران به کشور ضرر وارد کردند به اسم خدمت.
آیا مکانیزمی برای جلوگیری از فساد در وزارت نفت وجود دارد؟
وزارت نفت در مجموع خیلی وزارتخانه سالمی بود وقتی که ما در سال ١٣٨٤ آن را به دولت نهم تحویل دادیم. یکی از جاهایی که ممکن است فساد ایجاد شود، محل فروش نفت است، در دوران قبل از سال ٨٤ یعنی زمان من و آقای آقازاده و پیش از اینها سازو کار قوی در این بخش وجود داشت تا جایی که هیچ کس نمی توانست بیاید بگوید یک دلار از پول نفت دزیده شده است.
بعد از افزایش تحریمها و وارد شدن یک عده به بخش فروش نفت، روال فروش نفت عوض شد که مسئله بابک زنجانی پیش آمد؛ البته باید تاکید کنم که این یک مورد هم از طریق شرکت نفت حاصل نشد، زیرا این شرکت حاضر نشد به وی نفت بفروشد، آن نفت و آن وقایع بعد از آن مسائل از طریق روشهای دیگری عمل شد که جای خود را دارد.
از مکانهای دیگری که ممکن است فساد ایجاد کند قراردادهای عملیاتی و خدماتی برای کارهای خود است؛ در زمان دوران قبلی وزارت خود دو شرکت را برای اجرای این کار تاسیس کردم و شخصا بر آنها نظارت می کردم.
نفت سیستم حراست و نظارت دارد، از طرفی سایر نهادهای نظارتی وجود دارند که باید جلو فساد را در این صنعت بگیرند؛ باید قانون و مقررات را برای رسیدن به این هدف اجرا کنیم و افراد به کار گرفته شده در پستهای کلیدی افراد سالمی باشند.
شما امیدی به اوپک برای کاهش تولید نفت برا تعادل در بازار دارید؟
همه چیز در این سازمان به اجماع بستگی دارد، هم اکنون کشورهای عضو اوپک بیشتر تابع اراده سیاسی خود هستند ، بخصوص در این شرائط که این موضوع کاملا محسوس است، به طوری که برخی اعضای اوپک از نفت به عنوان یک اهرم سیاسی استفاده می کنند، به این دلیل است که بنده خیلی امید به اتحاد و اجماع در زمینه تنظیم بازار در این سازمان ندارم .
هم اکنون ٩ نفر از اعضای اوپک یک طرف و ٤ نفر دیگر طرف مقابل آنها هستند.
قدرت در اوپک تابع مقدار تولید و ظرفیت مازاد تولید است، آن موقعی که در اوپک توانستیم به اجماع برسیم به خاطر تعامل و روابط سیاسی خوب ایران و عربستان بود، روابط سیاسی در این سازمان به شدت تاثیر گذار است و شما نمی توانید بگویید که بدون روابط سیاسی به تعامل می رسیم.
ریشه آلودگی هوا از بنزین وارداتی است یا تولید داخل؟
هم اکنون بنزین وارداتی استاندارد یورو چهار دارد و هیچ علاقه ای برای این واردات نداریم، اما بنزین پتروشیمی ها یا همان هیدروکربورها استاندارد ندارد.
هم اکنون در شهرهای بزرگ یکی از مسائلی که استانداران از بنده می خواهند این است که عرضه بنزین یورو چهار در این استانها هم انجام شود ، هم اکنون شرائط آب و هوا نسبت به قبل بسیار متفاوت است .