صنایع تکمیلی پتروشیمی و ایجاد ارزش افزوده
زنجیره صنعت پتروشیمی شامل سه بخش بالادستی، میان دستی و پایین دستی است. در این میان، صنایع تکمیلی دارای ویژگی هایی نظیر تنوع زیاد محصولات، سودآوری بالا، بازارهای مصرف گسترده، اشتغالزایی بالا و نرخ بازگشت سرمایه بیشتر در مقایسه با صنایع دیگر بوده و به این ترتیب می تواند در تولید محصولات رقابتی صادرات گرا نقش مؤثرتری را ایفا کند.
به گزارش ایلنا ، تجربه کشورهای موفق در صنایع تکمیلی پتروشیمی نشان می دهد که ٧٠ درصد از سرمایه گذاریهای انجام شده در کل زنجیره این صنعت، معطوف به صنایع تکمیلی بوده و مابقی آن در واحدهای بالادستی و میان دستی هزینه شده است.
به این ترتیب صنایع تکمیلی در این کشورها توانسته است ٩٨ درصد از سهم ارزش افزوده زنجیره صنعت را به خود اختصاص دهد. همچنین در خصوص میزان اشتغالزایی نیز مشاهده شده که تنها 0.5 درصد از اشتغال زنجیره در اختیار واحدهای بالادستی و میان دستی بوده و 99.5 درصد از اشتغال توسط واحدهای پایین دستی ایجاد شده است. این موضوع، نقش مؤثر واحدهای پایین دستی را در ایجاد ارزش افزوده و اشتغالزایی نشان می دهد.
با نگاهی به آمار ایران، مشاهده می شود در کل زنجیره صنعت پتروشیمی، سهم صنایع تکمیلی در میزان سرمایه گذاری انجام شده و ایجاد ارزش افزوده تنها ١٤ درصد بوده، با این وجود توانسته است ٥٣ درصد از سهم اشتغال این زنجیره را به خود اختصاص دهد که بیانگر اهمیت بالای صنایع تکمیلی در میزان اشتغالزایی کل زنجیره است.
می توان گفت که طی سالیان گذشته متناسب با میزان سرمایه گذاری در واحدهای بالادستی، سرمایه گذاری در صنایع تکمیلی شکل نگرفته و با وجود بسترهای مناسب برای ایجاد و تکمیل زنجیره های تولیدی صنعت پتروشیمی کشور و همچنین اشتغالزایی بالاتر در صنایع تکمیلی، فعالان این صنعت بیشتر بر توسعه واحدهای بالادستی تمرکز داشته و به سود حاصل از آن قانع بوده و نیاز به سرمایه گذاری در واحدهای پایین دستی را احساس نکرده اند.
لذا اگر سیاستهای دولت در راستای ایجاد ارزش افزوده بیشتر و اشتغالزایی بالاتر است؛ باید تأمین منابع مالی و شیوه های نوین سرمایه گذاری در زنجیره صنعت پتروشیمی هدفمند بوده و به گونه ای باشد که با تمرکز بیشتر بر توسعه صنایع تکمیلی، توسعه همه بخشهای زنجیره صنعت پتروشیمی فراهم شده و با توجه به روابط پسین و پیشین این صنعت با صنایع دیگر،کشور بیش از پیش در مسیر رشد و توسعه اقتصادی قرار گیرد.
با این اوصاف، عملکرد مناسب زنجیره صنعت پتروشیمی در گرو توازن سرمایه گذاری در واحدهای پتروشیمی، توجه به مسائل و مشکلات هریک از واحدها و ارائه راهکارهای اجرایی متناسب جهت رفع آنها، شناسایی پیش نیازهای سرمایه گذاری ، فراهم شدن زیرساختهای لازم برای توسعه این صنعت از محصولات بالادست به محصولات پایین دست و همچنین الهام از الگوی توسعه این زنجیره در کشورهای موفق در خصوص نحوه و چگونگی بهره برداری از مزیتهای نسبی و حرکت به سوی خلق مزیت رقابتی است.