نبود منابع اعتباری مورد نیاز برای بازسازی و نوسازی
مطالعات طراحی شهرک و ناحیه صنعتی زمینه ساز اصول خاصی است که شامل : سنخیت بخشیدن فی مابین فرم و عملکرد در کلیه اجزا و عناصر ( قطعه بندی ، زون بندی ، معابر ، ساختمانهای خدماتی و مجتمع های کارگاهی و .. می‌شود.
نزدیک به پنج دهه است که از تاسیس سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی در ایران می‌گذرد و حدود 941 شهرک و ناحیه صنعتی تاکنون به تصویب رسیده است که از این تعداد 754 شهرک صنعتی در حال بهره برداری است. در ابتدای برنامه سوم و پس از ادغام وزارتخانه‌های صنایع و معادن قبلی سازمان صنایع کوچک تشکیل شد اما در سال 84 وظایف اجرایی آن به شرکت شهرکهای صنعتی ایران سپرده شد و عملا" سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران از شهریور 1384 فعالیت خود را آغاز کرد و در نهایت سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران به عنوان سازمان توسعه‌ای تشکیل شد.
در این راستا محمدزاده معاون عمران و محیط زیست سازمان صنایع کوچک وشهرکهای صنعتی ایران در مورد چگونگی طراحی شهرک ها ، ایجاد زیرساخت ها و چالش های این سازمان به پرسش های خبرنگار ایلنا پاسخ داد که در ادامه می‌خوانید؛
نقش و جایگاه مطالعات طراحی در ایجاد شهرکها و نواحی صنعتی چیست؟
محمد زاده: طراحی فرایندی است که به شکل‌دهی فیزیکی بافت‌های مختلف شهرک و ناحیه صنعتی منجر می‌شود و با رویکرد ساختارگرایی به طراحی اماکن متعدد می‌پردازد و نهایتاً جریانی را به راه می‌اندازد که به عمران و آبادی شهرک و ناحیه صنعتی کمک می‌کند.
طراحی بخشی از هنر سازمان دادن فضای کالبدی است که با رشته‌های مختلف علمی و هنری مانند برنامه‌ریزی شهری، معماری و منظر سازی، مهندسی عمران ، مهندسی مکانیک ، مهندسی برق ، مهندسی ترافیک و حمل و نقل ، جامعه شناسی و اقتصاد سر و کار دارد و در عین حال با سیاست و فرهنگ نیز ارتباط پیدا می‌کند و دامنه فعالیتش بسیار گسترده است.
طراحی در مقیاس شهرک و ناحیه صنعتی مفهومی وسیع دارد ، نتیجه طراحی نه بر اساس طرحهای قطعی غیر قابل انعطاف ، بلکه بر پایه طرح های انعطاف پذیر که با محاسبه عوامل موثر اجتماعی-اقتصادی به صورت مداوم درطول زمان شکل می‌یابد وصورت فرایندبه خود می‌گیرد.
مطالعات طراحی شهرک و ناحیه صنعتی زمینه ساز اصول خاصی است که شامل : سنخیت بخشیدن فی مابین فرم و عملکرد در کلیه اجزا و عناصر ( قطعه بندی ، زون بندی ، معابر ، ساختمانهای خدماتی ، مجتمع های کارگاهی و .. می‌شود.
همچنین قیمت تمام شده ، زیباسازی و ایجاد محیطی امن و دلنشین در طراحی شهرک ها حائز اهمیت است.
احداث زیر بناها در شهرکها و نواحی صنعتی بر اساس چه اصولی صورت می گیرد؟
محمد زاده : ایجاد امکانات زیر بنایی در شهرکها و نواحی صنعتی بر اساس برنامه عملیاتی خاص هر شهرک یا ناحیه صنعتی صورت می‌گیرد.
بر اساس این برنامه ، زمان بندی اجرا و انجام عملیاتی هر پروژه در فاز عملیاتی مورد نظر تبیین می‌شود.
(منظور از فاز عملیاتی ، بخشی یا کل اراضی در اختیار شهرک یا ناحیه صنعتی است که طراحی شده و عملیات عمرانی آن ظرف مدت سه تا پنج سال به اتمام می‌رسد) بدیهی است که از مهمترین عوامل تحقق برنامه عملیاتی ، میزان اعتبار تخصیصی (صرف نظر از محل تامین آن) است. به منظور رصد کردن میزان تحقق برنامه عملیاتی ، عملکرد پروژه‌ها به صورت مستمر در شرکت های استانی و به صورت فصلی در ستاد مورد بررسی قرار می‌گیرد.
آیا شهرکها و نواحی صنعتی کل کشور به یک میزان از خدمات و امکانات زیربنایی بهره‌مند هستند؟
محمد زاده : خدمات رسانی به شهرکها و نواحی صنعتی کل کشور در قالب پنج سطح خدمات ، طبقه بندی می‌شوند، بدیهی است سطح خدمات رسانی به شهرکها و نواحی صنعتی در قیمت تمام شده آنها نقش موثری دارد.
بیشترین سطح خدمات مربوط به سطح یک است که در برگیرنده کلیه امکانات زیربنایی متصوره جهت استقرار واحدهای صنعتی است.
بدیهی است به دلیل تامین حداکثر امکانات زیر بنایی، قیمت تمام شده این قبیل شهرکها از سایر شهرکها و نواحی صنعتی بیشتر است.کمترین سطح خدمات نیز ناظر بر سطح پنج خدمات است. این سطح خدمات به دلیل قیمت تمام شده کمتر به نواحی صنعتی روستایی اختصاص دارد.
آخرین وضعیت زیرساختهای لازم در شهرکها و نواحی صنعتی در حال حاضر چگونه است؟
محمد زاده : در حال حاضر زیرساختهای شهرکها و نواحی صنعتی کشور دارای وضعیت مناسبی است علی رغم عدم اجرای ماده 158 برنامه پنجم توسعه که مقرر می‌دارد دستگاه‌های متولی اجرای زیرساختهای آب، برق، گاز، تلفن ثابت، راه دسترسی (وزرات نیرو، نفت، ارتباطات و فناوری اطلاعات و راه و شهرسازی) تا درب واحدهای صنعتی مستقر در داخل شهرکها و نواحی صنعتی کشور خدمات رسانی کنند اما تا وضعیت ایده ال به دلیل عدم اجرای موضوع فوق توسط دستگاه‌های متولی، اجرای زیرساخت‌ها فاصله دارد و همچنین در اغلب اوقات با توجه به پیگیری ها، جلسات و مکاتبات و اقدامات انجام شده در سطح سازمان صنایع کوچک و شرکت های شهرک های صنعتی استانی همکاری مناسبی در اکثر مواقع از طرف این دستگاهها صورت نمی‌گیرد .
که علت آن را عدم تخصیص منابع مالی از ماده مذکور به آن دستگاهها اعلام می کنند که با پیگیری های انجام شده موضوع انتقال امکانات زیر بنایی تا ورودی شهرکها و نواحی صنعتی با تخصیص اعتبار لازم به دستگاه های متولی امر از سال آینده مرتفع شده و لذا تکمیل زیر ساخت ها در شهرکها و نواحی صنعتی سرعت خواهد گرفت.
با توجه به محدودیت های مالی موجود در مجموع چه اقداماتی در سال گذشته برای تامین زیر ساختهای ضروری در شهرکها و نواحی صنعتی ایجاد شده است ؟
6878 مگاوات برق تاکنون تولید شده که از این میزان 443 مگاوات در سال 93 تامین شده است .
787 شهرک و ناحیه صنعتی در کشور وجود دارد که از این میزان تعداد 33 شهرک و ناحیه صنعتی آن در سال 93 برقرار شده است.
میزان آب تامین شده در شهرک ها حدود 13173 لیتر بر ثانیه است که از این میزان 729 لیتر بر ثانیه در سال 93 بوده است.
تامین آب 725 شهرک و ناحیه صنعتی که از این تعداد 58 شهرک و ناحیه صنعتی در سال 93 تامین آب شده اند.
همچنین تاکنون 650 شهرک و ناحیه صنعتی تلفن دار شده که از این تعداد 70 شهرک در سال 93 تلفن دار شده اند.
تعداد شهرکها و نواحی صنعتی فیبر نوری دار شده نیز 251 شهرک است که از این تعداد 21 شهرک و ناحیه صنعتی در سال 93 دارای فیبر نوری شدند. همچنین 496 شهرک و ناحیه صنعتی گاز دار شده اند که 43 شهرک در سال گذشته بوده است.
تاکنون چه تعداد تصفیه خانه فاضلاب در شهرکهای صنعتی راه اندازی شده و برنامه ها و چالش های سازمان در خصوص مدیریت فاضلاب شهرکها و نواحی صنعتی چیست؟
محمد زاده : تاکنون در 169 شهرک و ناحیه صنعتی در شهرکها و نواحی صنعتی مشمول ، تصفیه خانه فاضلاب راه‌اندازی و بهره‌برداری شده است. با بهره‌برداری از این تصفیه خانه‌ها بیش از 72 درصد واحدهای صنعتی در حال بهره برداری در کل شهرکها و نواحی صنعتی کشور تحت پوشش تصفیه خانه قرار گرفته اند.
همچنین 46 سیستم استفاده مجدد از پساب در شهرکها و نواحی صنعتی اجرا شده و با مجموعه تلاش های صورت گرفته تاکنون 45 شهرک صنعتی موفق به اخذ لوح صنعت سبز (شهرک صنعتی سبز) از سازمان حفاظت محیط زیست شده است.
مهمترین چالش های سازمان در زمینه مدیریت فاضلاب شهرکها و نواحی صنعتی چیست؟
محمد زاده : عدم رعایت انضباط زیست محیطی توسط واحدهای صنعتی ( بر اساس تجارب موجود 80 درصد آلودگی تولیدی در شهرکهای صنعتی مربوط به 20 درصد واحدهای صنعتی است که در این راستا انتظار می‌رود سازمان حفاظت محیط زیست با استفاده از اهرم های قانونی در اختیار، مدیریت شهرکهای صنعتی را در برخورد با واحدهای غیرمنضبط کمک کنند).
کم توجهی شرکتهای خدماتی موضوع قانون نحوه واگذاری مالکیت و اداره امور شهرکهای صنعتی به حسن نگهداری و بهره برداری از تصفیه خانه های واگذار شده به آنان ( در راستای اجرای قانون مذکور تاکنون امور بهره برداری برخی از تصفیه خانه های فاضلاب واقع در شهرکهای صنعتی مشمول واگذاری به شرکتهای خدماتی موضوع این قانون واگذار شده که شرکتهای مذکور در این زمینه به حسن نگهداری و بهره برداری تصفیه خانه های فاضلاب توجه ویژه ائی داشته باشند)
کمبود مشاورین و پیمانکاران توانمند و ذیصلاح در طراحی و اجرای سیستمهای تصفیه خانه‌های فاضلاب صنعتی و همچنین طراحی و اجرای سیستمهای تصفیه پیشرفته و استحصال آب صنعتی از پساب تصفیه خانه ها نیز حائز اهمیت است.
عدم تامین اعتبارات مورد نیاز برای اجرای طرحهای تصفیه خانه فاضلاب شهرکها و نواحی صنعتی چه مشکلاتی را بوجود می آورد؟
محمد زاده : بالا بودن هزینه‌های بهره برداری و نگهداری تصفیه خانه ها و عدم تامین این هزینه ها در بسیاری از شهرکها و نواحی صنعتی از محل حق شارژ واحدهای صنعتی ، استهلاک بالای تجهیزات تصفیه خانه ها را بوجود می‌آورد.
همچنین عدم وجود منابع اعتباری مورد نیاز برای بازسازی و نوسازی تجهیزات و نیز عدم وجود ردیف اعتباری مختص اجرای سیستم های استفاده مجدد از پساب تصفیه خانه های فاضلاب شهرکها و نواحی صنعتی و همچنین پاسخگو نبودن ردیف اعتباری موجود برای تامین هزینه های اجرای سیستمهای استفاده مجدد و استحصال آب صنعتی از پساب تصفیه خانه ها و همچنین افزایش قیمت تمام شده در هزینه های اجرای تصفیه خانه ها و سیستمهای استفاده مجدد از پساب نیز حائز اهمیت است.
برنامه های سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران در سال جاری چیست ؟
محمد زاده : پیگیری تعریف منابع مالی بیشتر برای اجرای طرح های تصفیه خانه فاضلاب، پیگیری ادامه طرح عمرانی- ملی ، کمک به تکمیل و ایجاد تصفیه خانه های فاضلاب شهرکها و نواحی صنعتی تا پایان برنامه ششم ، توسعه جهت دستیابی به هدف تعریف شده در این طرح (تصفیه فاضلاب به میزان 297000 مترمکعب در روز) و نیز پیگیری تعریف ردیف اعتباری خاص برای اجرای سیستم های تصفیه پیشرفته و استحصال آب صنعتی از پساب تصفیه خانه های فاضلاب شهرکها بمنظور جبران بخشی از کمبود آب صنعتی مورد نیاز از جمله مهمترین برنامه های این سازمان در سال جاری است.
پیگیری تعریف ردیف اعتباری خاص برای بازسازی و نوسازی تصفیه خانه ها و تامین بخشی از هزینه های بهره برداری و نگهداری تصفیه خانه ها و تاکید بر الزام واحدهای نیازمند پیش تصفیه به رعایت انضباط زیست محیطی با استفاده از اهرم های مختلف و تهیه تفاهم نامه های همکاری با سازمان حفاظت محیط زیست و نیز توسعه و پیشبرد استفاده مجدد از پساب و استفاده از تجارب بدست آمده شهرکهای صنعتی (بعنوان یک روش سالم، اقتصادی و سازگار با محیط زیست) از دیگر برنامه های این سازمان در سال 94 است.
گفتگو : ندا جعفری