استفاده از خدمات الکترونیک به نفع مردم است / 52 هزار میلیارد تومان خرید آنلاین در سال 93

محمد گرکانی‌نژاد، رییس مرکز توسعه تجارت الکترونیک در گفتگوی تفصیلی با خبرنگار ایلنا با انتقاد از نداشتن پهنای باند ارزان و قابل دسترس برای توسعه تجارت الکترونیک اظهار داشت: کشور چین در حال حاضر از نقطه نظر B2C  و B2Bسایه به سایه کشور آمریکا در حرکت است و بسیاری از سایت‌های چینی مانند علی‌بابا از تعداد مراجعین و بازدیدکنندگان بالایی برخوردارند که 95 درصد از بازدیدکنندگان آنها داخلی هستند.

دریافت مجوز نماد اعتماد از سوی 9 هزار و 200 سایت 

وی با بیان اینکه برای تجارت الکترونیک زیرساخت‌های لازم در دو بخش تکنیکی و محتوایی فراهم شده است گفت: در این راستا کارهای زیادی صورت گرفته و اینطور نیست که هیچ زیرساختی در کشور نداشته باشیم اما تمامی ظرفیت‌های بالقوه  بالفعل نشده اند .

 گرکانی نژاد ادامه داد: وضعیت زیرساخت‌ها در بخش فنی و دسترسی به فضای اینترنتی در چارچوب‌های تعریف شده هر کشور به صورت‌های مختلف ولی کنترل شده و مدیریت شده است.

وی خاطر نشان کرد: اما پهنای باند وسیع با قیمتی مناسب در کشور ما که خریدار وعرضه‌کننده کالا بتواند فعالیت سهل و موثری داشته باشد و مردم بتوانند به راحتی  به اطلاعات دسترسی پیدا کنند در دسترس نیست !

وی ادامه داد: در صورتی که فضا مهیاتر شود با دسترسی قابل اطمینان و ارزان، طیف وسیعی از فعالیت‌ها بر روی اینترنت قابل ارائه خواهد بود.

گرکانی تصریح کرد: نماد اعتماد از 4 سال قبل آغاز به کارکرد و در دستور کار جدی مرکز تجارت الکترونیک قرار گرفت. این نماد به عنوان شناسنامه سایتها محسوب می‌شود و در صورتی که شکایتی از سایت مورد نظر صورت گیرد می‌توان آن را دنبال کرد در غیر این صورت سایت‌های بدون شناسنامه فاقد اعتبار لازم هستند.

وی گفت: خرید از سایت معتبر و سایت غیرمعتبر همانند خرید کالا از دستفروش و یا از یک مغازه داری با برند و مکان مشخص است. در این راه قوانین بازدارنده ای نیز وجود دارد بطور مثال در صورتی که سایتی نماد اعتماد نداشته باشد بانک مرکزی به آن سایت درگاه پرداخت اینترنتی نخواهد داد و با هماهنگی پلیس فتا و اماکن امکان برخورد انتظامی وجود خواهد داشت.

 رییس مرکز تجارت الکترونیک تصریح کرد: پایان سال92 تعداد سایتهای دارنده نماد اعتماد 3 هزار سایت بود که هم اکنون به 9 هزار و دویست سایت رسید این در حالی است که در سال 91 ما تنها هزار سایت با نماد اعتماد داشتیم.

رییس مرکز توسعه تجارت الکترونیک تصریح کرد: در بخش ارائه محتوای فضای کسب و کار سایت‌های مختلفی ایده‌پردازی کرده‌اند و مجوز نماد اعتماد گرفته اند تا در فضای مجازی به ارائه خدمات بپردازند.

وی افزود: این موضوع نشان می‌دهد که کشور پتانسیل آن را دارد تا با نظم و ترتیب و به صورت قانونی فعالان اقتصادی را برای حضور در فضای مجازی ترغیب کند .

ارائه سیاست های تشویقی برای بهره مندی از تجارت الکترونیک

گرکانی ادامه داد: خریداران باید مطلع شوند که نماد اعتماد می‌تواند برایشان موثر و مهم باشد. ما در بسیاری از نظرسنجی‌ها و در برنامه‌های مختلف صداوسیما و رسانه های گوناگون به این موضوع پرداخته ایم اما آنچه موجب نگرانی می شود و مخاطب می‌خواهد به عنوان خریدار اطمینان داشته باشد برخورداری از حمایت از مصرف‌کننده است که ما نیز در رویدادها و رخ‌دادهای مختلف به این مهم پرداخته‌ایم.

 وی تصریح کرد: ما با هماهنگی با دستگاه‌های نظارتی توانستیم این دغدغه را از میان ببریم. هرچند الزامی برای خرید اینترنتی وجود ندارد اما با فرهنگ‌سازی برای ثبت‌نام در این جشنواره ها می‌توان حق انتخاب به خریدار داد تا در صورتی که فردی درخواست خرید در فضای اینترنتی را دارد با توجه به نماد اعتماد بتواند کالای مورد نظر خود را از سایتهای معتبر تهیه کند.

این مقام مسئول در وزارت صنعت، معدن و تجارت ادامه داد: در این راستا در پایان هر سال با برگزاری جشنواره  و ارائه جوایز سیاست‌های تشویقی مختلفی برای خریداران ارائه می دهد .

 وی ادامه داد: برگزاری جشنواره های مختلف و مثلاً ارائه تخفیفات ویژه از اهرم‌های تشویقی برای استفاده بیشتر از تجارت الکترونیک محسوب می شوند که البته در سال گذشته استقبال خوبی از این جشنواره صورت گرفت و به گونه‌ای حساسیت مخاطبین را برانگیخت تا با سرکشی هرچند محدود به جشنواره از سایت‌های مورد نظرشان بازدید کنند.

گرکانی تصریح کرد: هدف ما جلب توجه و رضایت مردم است  تا با حضور در فضای اینترنتی با عرضه‌کنندگان کالا و خدمات آشنا شوند.

وی گفت: بهره‌مندی از  خدمات اینترنتی می‌تواند حضور در محدوده‌های جغرافیایی مختلف برای پیدا کردن کالاهای خاص را کاهش دهد همچنین هزینه‌های فروش بازاریابی و مغازه‌داری را کم می‌کند همچنین استفاده از اینگونه خدمات برای دو طرف عرضه‌ و تقاضا مفید است.

احتمال سوءاستفاده از تصویر نماد اعتماد وجود دارد / اما نماد اعتماد نمادی زنده (live) است

رییس مرکز توسعه تجارت الکترونیک در ادامه با بیان اینکه احتمال سوءاستفاده از نماد اعتماد وجود دارد افزود: این موضوع همانند قوانین رانندگی است به گونه‌ای که باید اطلاعات پایه‌ای و آموزش لازم در اختیار راننده ( خریدار از سایت اینترنتی) قرارگیرد تا گمراه نشود،  به عنوان مثال در عوارضی ها برخی از کیوسک‌ها عوارض را به صورت نقدی و برخی دیگر به صورت الکترونیکی دریافت می‌کنند البته در کشورهای دیگر این موضوع جدی‌تر است و جریمه های سنگین‌تری برای افراد خاطی در نظر گرفته می‌شود. اگر راننده بدون آموزش یا توجه کافی از مسیر پرداخت الکترونیکی عبور کند در حالیکه تجهیزات مربوطه را روی خودرو ندارد با جریمه مواجه می شود. لذا قبل از استفاده از امکانات باید آموزش مرتبط با آن را دید و با دانش لازم بهره برداری را آغاز نمود.

 وی تصریح کرد: نماد اعتماد نمادی زنده است (ENAMAD.ir) به صورت عکس و تصویر نیست و معمولاً در بالا یا پایین صفحه در نظر گرفته شده و خریدار زمانی که با نشانگر بر روی لوگوی نماد حرکت کند یک صفحه مجزا باز می‌شود.

تقلب با استفاده از سایت های مشابه

وی ادامه داد: البته مباحث مربوط به فیشینگ که در دسته سوءاستفاده از نماد اعتماد قرار ندارد به اینگونه است که با درست کردن سایتی مشابه از مخاطبان سوءاستفاده می‌شود این در حالی است که آموزش و اطلاع‌رسانی می‌تواند تا حدود زیادی این مشکل را حل کند.

گرکانی نژاد تصریح کرد: تجارت الکترونیک و تجارت سنتی مکمل هم هستند و حتی در پیشرفته‌ترین کشورها که وضعیت پهنای باند و زیر ساخت بهتری نسبت به ایران دارند شاهد حذف تجارت سنتی نیستیم و به مردم قدرت انتخاب داده می‌شود.

این مقام مسئول خاطر نشان کرد: با اتفاقی که در حوزه بانکداری الکترونیک رخ داد که از 10 یا 11 سال پیش آغاز شد کارت‌های بانکی الکترونیکی به میدان آمدند و این سیستم به گونه‌ای فراگیر شد که هم‌اکنون در اذهان مردم مانده و افرادی هم که سنتی هستند و سن و سال بالاتری دارند هرچند به لحاظ اخلاقی استفاده از فناوری‌های نوین محافظه‌کار هستند اما با علاقه از کارت‌های بانکی خود استفاده می‌کنند.

وی با بیان اینکه زمانی که توانایی‌ها یا قابلیت‌های یک ابراز الکترونیک شناسایی شود امکان بهره‌برداری از آن ایجاد می‌شود گفت: در ابتدا زمانی که بانکداری الکترونیک در ایران شکل گرفت تعداد کارت‌های بانکی از چند ده هزار کارت بانکی بیشتر نبود اما خوشبختانه با فراگیر شدن استفاده از کارتهای بانکی ما دیگر شاهد بحران کمبود اسکناس در شب عید نیستیم و هم‌اکنون حتی اگر به روستاها مراجعه شود آنها نیز به سادگی از کارت بانکی استفاده می‌کنند و نفوذ فناوری توانسته منجر به این اتفاقات شود.

گرکانی نژاد افزود: به نفع مردم است که از خدمات الکترونیک استفاده کنند تا در شرایط کمبود نقدینگی نگرانی نداشته باشند. هرچند مردم حق انتخاب دارند که از کارت بانکی استفاده کنند یا از اسکناس !

وی افزود: در صورتی که بهره‌برداری درستی از ابزارهای الکترونیک صورت گیرد و در جامعه‌ این موضوع جا بیفتد حاکمیت هم موظف است زیرساخت‌های آن را فراهم کند.

وی گفت:  تا 5 سال گذشته تصور عموم (بر مبنای شرایط فرهنگ خرید در کشور) این نبود که بدون لمس کردن کالایی بتوان آن را خریداری کرد اما هم اکنون در فضای تجارت الکترونیک اوضاع تغییر کرده است و به راحتی مخاطب حق انتخاب دارد.

کارت سوخت خاص زمان خود بود !

وی در مورد استفاده از کارت سوخت نیز افزود: هرچند در خصوص کارت سوخت ممکن است کلاهبرداری‌هایی صورت گرفته باشد اما باید گفت که کارت سوخت خاص زمان خود بود و به صورت خاص منظوره کاربرد داشت. اینکه چرا در زمانی خاص این کارت‌ها مورد نیاز بود و آیا بهره‌وری لازم را داشت باید از مسئولان مربوطه پرسش نمود. زیرا برای شرایط خاص کشور و موضوعی خاص در نظر گرفته شده بود .

وی ادامه داد: استفاده از این کارت در ایران قابل مقایسه با هیچ کشور دیگری نیست زیرا در سایر کشورها مشابه آن اجرا نشده استلیکن در مورد کارت سوخت باز هم فناوری اطلاعات اثبات کرده که می‌تواند در خدمت اهداف مسئولین برای سیاست های تعریف شده باشد.

گرکانی نژاد تصریح کرد: در میان طیف وسیعی از مردم در حوزه حمل و نقل که از فناوری کمترین اطلاعی نداشتند از کارت‌های سوخت بهره بردند و به گونه‌ای نفوذ فناوری و درک استفاده از آن باعث رسیدن به هدف خاص شد.

52 هزار میلیارد تومان خرید آنلاین در سال 93

وی ادامه داد: تجارت الکترونیک به دو بخش B2C  و B2Bتقسیم می‌شود. در بخش تجارت الکترونیکB2C در داخل کشور مردم آگاهانه از مزایای آن استفاده می‌کنند اما باز هم در این بخش درصد قابل توجهی جای رشد دارد و ظرفیت‌ها باید بالفعل شود.

این مقام مسئول در وزارت صنعت افزود: خرید اینترنتی به صورت آنلاین و یا پرداخت وجه در هنگام تحویل کالا درب منزل به وسیله دستگاه های پوز سیار (که هم اکنون بسیار مرسوم شده ) رقم قابل توجهی شده است.

 وی افزود: براساس آمارها در بخش پرداخت آنلاین رقمی بالغ بر 52 هزار میلیارد تومان درسال 93 خرید اینترنتی صورت گرفته است که البته این ارقام ( به جز خرید شارژ و پرداخت قبض بوده ) و تنها در قالب خرید کالا و خدمات بوده است .

 گرکانی نژاد گفت: رقم فوق یعنی در بخش B2Cقریب به 17 میلیارد دلار در سال 2014 خرید اینترنتی در ایران انجام شده است از طرفی براساس آمار آنکتاد 1400 میلیارد دلار خرید آنلاین در بخش B2C در سطح جهان تخمین زده می‌شود که با توجه به ارقام کشور 1.2 درصد آن سهم ایران است که به نسبت جمعیت کشور وضعیت نسبتاً مطلوبی است .

وی با بیان اینکه با افزایش پهنای باند جذابیت استفاده از اینترنت بیشتر خواهد شد افزود:این موضوع مسئولیت مسئولین را نیز بیشتر می‌کند. تسهیل در پهنای باند مانند خون در رگ‌های تجارت الکترونیک است که هرچه این خون سالم‌تر و قوی‌تر باشد وضعیت این تجارت مطلوب‌تر خواهد شد.

ایران یکی از گران ترین اینترنت های دنیا را دارد !

گرکانی نژاد ادامه داد: ما این موضوع را می‌دانیم که یکی از گران‌ترین اینترت‌های دنیا را داریم اما در صورتی که مسئولین ما به موضوع کارآفرینی اینترنتی توجه کنند به خصوص کارآفرینی بالادستی می‌توان راحت‌تر با این موضوع کنار آمد.

وی افزود: البته در همه جای دنیا ابعاد امنیتی در نظر گرفته می‌شود و پدیده‌های حوزه اینترنتی کنترل می‌شوند اما نباید با سیاست‌های بازدارنده قابلیت‌های اشتغال‌آفرینی را نادیده گرفت. تعداد قال توجهی از افراد با یک ایده خاص توانسته‌اند کسب و کار اینترنتی راه‌اندازی کنند و این کشش وجود دارد و ضرورت هم دارد در بخش‌های مقرراتی و زیرساختی آمادگی لازم برای جهش فراهم شود.

وی گفت: ما هم‌اکنون از اینترنت روی کامپیوتر (از محل ثابت) به سمت موبایل اینترنت درحرکتیم و دسترسی به شبکه و بالتبع آن به  اطلاعات سهل‌تر و همیشگی‌تر می‌شود.

گرکانی نژاد افزود: از طرف دیگر در بخش B2Bهم در زمینه مقررات و زیرساخت‌ها، آمادگی لازم در بنگاه‌ها فراهم نشده است و آمار و ارقام دقیقی هم وجود ندارد !

وی افزود: اما B2Bدر دنیا حدود 10 برابر B2Cاست البته تعداد تراکنش‌ها در این بخش کمتر و مبلغ آن بیشتر است. به عنوان مثال ممکن است کارخانه ماشین‌سازی لاستیکی را خریداری کند که تنها با یک تراکنش چند میلیون دلار جابجا شود. در مقایسه ارقامB2Bو B2Cباید گفت رقم 17000 میلیارد دلار(B2B) در مقابل 1400 میلیارد دلار (B2C)حدود 12 برابر بیشتر است.

 وی افزود: مشکل ما در بخش تراکنش B2Bنداشتن امکان اندازه‌گیری تعداد و مبلغ تراکنش هاست. هرچند ممکن است شرکتهای تجاری توافقات اولیه خود را مثلاً از طریق ایمیل یا درگاه اینترنتی یکدیگر انجام دهند اما نمی‌توان آن را اندازه‌گیری کرد زیرا پرداخت‌های آنها قابل اندازه‌گیری نیست اگرچه تاکنون توجه چندانی هم به آن نشده و شاید مرکز توسعه تجارت الکترونیک هم غفلت کرده اما این موضوع حائز اهمیت است که همیشه فناوری جلوتر از رگلاتوری است.

وی تصریح کرد: در سال 2013 حدود 550 هزار بنگاه اقتصادی در اروپا مشغول B2Cبودند و تخمین زده شد که سالانه 20 درصد به این تعداد اضافه شود. در بخش خرده‌فروشی‌های آنلاین 2 میلیون نفر اشتغال در اروپا ایجاد شد که حدود 83 درصد از این بنگاه‌ها زیر 50 نفر پرسنل داشتند و این نشان می‌دهد B2Cآن دسته‌ای را نشانه می‌گیرد که معمولاً افراد تحصیلکرده، انعطاف‌پذیر و خواهان اشتغال بالادستی هستند. ایران نیز با توجه به داشتن قشری تحصیلکرده و بحران اشتغال بی‌تردید می‌تواند در زمینه تجارت الکترونیک اقدامات موثرتری داشته باشد و از مزایای آن بهره‌مند شود.

وی گفت: داشتن یک پهنای باند ارزان و قابل دسترس برای توسعه ایده‌های تجاری طبعاً ریسک‌پذیری کمتری دارد. کشور چین در حال حاضر از نقطه نظر B2C  و B2Bسایه به  سایه آمریکا در حرکت است و بسیاری از سایت‌های چینی مانند علی‌بابا از تعداد مراجعین و بازدیدکنندگان بالایی برخوردار است که 95 درصد از بازدیدکنندگانش داخلی هستند.

ضرورت داشتن یک پهنای باند ارزان و قابل دسترس برای توسعه ایده

رییس مرکز تجارت الکترونیک ادامه داد: در تجارت الکترونیک بسیار کنترل شده‌تر و موثرتر می‌توان سرمایه‌گذاری کرد و با هزینه کمتری هم می‌توان یک بیزینس راه انداخت این در حالی است که در تجارت سنتی حداقل باید یک مغازه داشت و یا یک انبار کالایی که فضای خاصی را با سرمایه حداقل چند صد میلیون تومانی را نیز می طلبد و ممکن است ریسک بالایی هم داشته باشد اما تجارت الکترونیک ریسک‌پذیری کمتری دارد و سطح بالایی از اشتغال‌آفرینی را به همراه خواهد داشت.

وی افزود: هم‌اکنون بسیاری از استار تاپ‌ها که به گونه‌ای موتور محرک تجارت الکترونیک در دنیا هستند راه‌اندازی شده اند و صاحبان ایده پایه اولیه آن را پرورش داده اند و آمادگی سرمایه‌گذاری بیشتری را نیز دارند. ما هم امیدواریم در بخش تجارت الکترونیک بتوانیم سرمایه‌گذاری‌های ارزنده‌ای داشته باشیم.

گرکانی نژاد افزود: ما یقین داریم که کلیه سایت‌ها مانند شبکه‌های اجتماعی باید مدیریت شوند و نباید آنها را رها کرد اما نه اینکه با محدودیت های بدون ضابطه یا بیش از اندازه سخت گیرانه از جنبه توسعه ای آنها غافل شد. به طور مثال برنامهDIDI TAXIبالغ بر یک و نیم میلیون راننده و 15 میلیون مسافردر چین را به خود جذب کرده است و یک صاحب ایده در بخش حمل و نقل خصوصی توانسته با سیاست تشویقی زیرساخت مطمئن برای این شبکه فراهم کند.این برنامه روی یک شبکه مجازی اجرا می شود که ظرفیت های بالای این شبکه ها را در بخش تجاری نشان می دهد، البته منظور این نیست که عیناً این برنامه برای تمام کشورها و یا کشور خودمان کپی شود بلکه مفهوم آن که استفاده از ظرفیتهای توسعه تجاری در فضای مجازی و حتی شبکه های اجتماعی است باید مورد توجه ویژه قرارگیرد.

گفتگو : ندا جعفری