همزبانی جهانی هزاره سوم در خدمت توسعه پایدار جامعه جهانی

سالها پیش در۱۷ مه ۱۸۶۵ میلادی “اتحادیه تلگرافی بین المللی” در پاریس تشکیل شد که بعدها به “اتحادیه بین المللی ارتباطات دور” تغییر نام یافت. امروزه از آن ارتباطات ساده و ابتدایی سخنی نیست و مساله شاهراههای عظیم ارتباطاتی و اتصالاتی و فراتر از آن ماهیت اجتماعی و انسانی تر ارتباطات هزاره سوم است که در همه جا محور توسعه پایدار است. به موازات توسعه روابط جهانی شاهد شکل گیری نوعی همزبانی جهانی هستیم که مبنای تمدن و فرهنگ و جامعه واحد جهانی خواهد بود.

از دره سند تا دره سیلیکون

تغییر جامعه انسانی همواره به تحول نگاه وجهان بینی و ارزیابی انسان از خویش و هستی وابسته بوده است و عامل ارتباطات در همه اعصار تاریخ، زیرساخت تعاملات انسانی در عرصه های مختلف فرهنگی و سیاسی و اقتصادی و اجتماعی بوده است تا آنجا که بدون این عامل بنیادین هیچگاه سخن از تمدن و فرهنگ نبوده است و نخواهد بود.

روزگاری رودخانه های پر آب  مستعد کشتیرانی و ارتباطات تجاری و فرهنگی و سیاسی و اجتماعی مهد تمدن های بزرگ از دره سند تا ماوراء النهر و از بین النهرین تا دلتای نیل بودند. زمانی فرمانروایان جاده ها و راههای دریایی و هوایی، مسئولیت این نزدیکی جهانی را برعهده گرفته اند و از ثمرات آن به درست یا خطا استفاده کرده اند و بزرگترین امپراطوری ها را از هخامنشیان و رومیان تا بریتانیای کبیر خلق کردند. در این دوره ها، سخن از جاده شاهی و ختم همه راه‌ها به رم و راههای هفت دریا بوده است.

اما امروزه در نخستین دهه ها ی هزار سوم  میلادی سخن از شاهراههای اطلاعاتی بزرگ و دره سیلیکون است. در کنار این شاهراههای بزرگ اطلاعاتی و دره سیلیکون و کوریدورهای بزرگ فناوری و اطلاع رسانی و تعاملات توسعه یافته بشری، شاهد شکل گیری خمیرمایه های تمدنی نوین در جهان هستیم که رنگ و بو از نژاد و فرهنگ و هنر خاصی ندارد و می رود جهانی ترین تمدن جهانی را پایه بگذارد.

آنچه روزگاری با عنوان عمومی سواد و دانش، در اختیار نژاد و طبقه و کشور خاصی قرار می گرفت، هم اکنون در اختیار میلیاردها انسان قراردارد تا نه تنها فهم خویش را از خود و جهان بسط دهند، بلکه به اشتراک بگذارند و در خلق جهانی متفاوت مشارکت کنند. درواقع،روند سرسام آور افزایش حجم اطلاعات و توسعه ارتباطات، به نوعی عقلانیت ناشی از رشد فهم و درک انسانی، فراتر از اندیشه های پیشینین پیوند خورده است. دیگر رسانه های تحول یافته ی هزاره پیشین تاثیری یک سویه بر فرد و جامعه ندارند تا حکومت ها به مدد سانسور و ایجاد محدودیت و جنگ بتوانند بر روند اطلاع رسانی جهانی تاثیر مخرب و منفعت طلبانه بگذارند. امروزه رسانه ها بیش از پیش به وظیفه اصلی خود که یعنی تقویت ارتباط انسان با انسان در شکل فردی و جمعی آن باز گشته اند و شاهد آن هستیم که قدرت سیاسی و اقتصادی و فرهنگی به مرجع خود یعنی مردم باز می گردد.

اینترنت و جامعه مجازی، ثمره انسان محوری فناوری

 باید گفت که بستر اصلی این تعامل جهانی، ظرفیت عظیم و نامحدودی به نام اینترنت است. در اینترنت، هر روز، مرزهای مکانی، زمانی،  فرهنگی، نژادی، جنسیتی، اقتصادی و حتی زبانی بیشتر فرو می ریزد و فرصتی استثنایی برای انتخاب های آزادانه بشر در تمامی عرصه های فردی واجتماعی و اعم از فرهنگی و سیاسی و اقتصادی و اجتماعی فراهم آمده است. خلق زبان مشترک جهانی در اینترنت هدف ارزشمندی است که در تکاپوی فناوری های موفق دیده می شود. زبان مشترک عکس و تصویر و موسیقی درکنار ارتقای ترجمه متون و ارتقای دانش ارتباطی پیشگامان جامعه مجازی، مبنای تعاملات انسانی در سطح بین المللی است. انسان هزاره سوم فرصت دارد علیرغم ناخرسندی دولتهای مقتدر جهانی و منطقه ای که به چارچوب های پیشین اعمال حاکمیت می اندیشند، مقتدرانه راه آگاهانه و آزادانه خود را به سوی آینده بگشاید و تجدید حیات دیگری را در تمدن و فرهنگ جهانی آینده بر مبنای اراده و خواست انسان ها بنا کند. درواقع باید گفت که تلاش علمی و فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی اخیر بشر، بزرگترین تلاش جمعی انسان در تاریخ است و آشکارا ماهیت انسانی و آزاد و  تعاملی این عرصه، رمز حرکت آن است.

 باید پذیرفت که انسان هزاره سوم به مدد تعامل در محیط های اجتماعی، به توان عظیمی در پالایش میراث علمی و فرهنگی گذشته خویش نائل آمده است و فرصتی برای بازشناسی هر آنچه بوده و هست و ترسیم آینده خود دارد. همه دستاوردهای خویش را یکجا می بیند و با هم می آمیزد و در اختیار دیگران قرار می دهد و آزادانه و آگاهانه از آن برای یک جهش تکاملی عظیم استفاده می کند.

 فرهنگی که در نتیجه تعاملات انسان در اینترنت ایجاد میشود، غنی و جهانی، زاینده و راهگشا، متنوع و گسترده و عمیق و متکی به مبانی فطری انسان و ارزشهای اصیل و مشترک بشری و بسترمناسب وبی رقیب برای تحقق تمدن واحدجهانی است.

برای تصور اجمالی تحول عظیمی که بشر امروز در مسیر آن قرار دارد، کافی است خلق و تغییر مفاهیم و ابزارها و حوزه هایی چون: اینترنت و اینترنت اشیاء، ماشین ها و کارت های هوشمند، جامعه و شبکه و شهروند و گروههای مجازی، وب، کسب و کار اینترنتی، وبلاگستان، آدرس الکترونیکی، چت،نشرالکترونیکی واینترنتی، تبلیغات و بازاریابی اینترنتی، تلفن همراه، پیامک،بلوتوث، کلان داده، سلامت مجازی و انرژی های پاک رابرای مدتی درنظر بگیریم و به آنها بیندیشم. نتیجه ای که می گیریم آن است که مابه همراه جهانی که می شناختیم در حال تغییریم. شاهدخلق وبسط جهانی جدید و بزرگتر و البته نزدیکتر هستیم وگرچه شاید شناخت دقیقی از مبانی و روند تحول عصر حاضر نداریم ولی می دانیم که واقعیت به انتظار پژوهش ها و اظهارنظرات مانمی نشیند و همگی در مسیر تاریخ در حال حرکت هستیم.

 در حقیقت این توسعه همه جانبه ارتباطات انسانی است که اعتماد بر می انگیزد و در نهایت سکویی برای شکل گیری جامعه واحد جهانی خواهد شد. انسان فهم خویش را بالا می برد و راههای زیست و همزیستی جدیدی را تجربه می کند و در رویکردهای اقتصادی و سیاسی خویش به موضوع روابط انسانی و اجتماعی اهمیت روزافزونی می دهد. نگاهی به نهادهای محبوب و پرشمار انسان محور و  ابزارهای تعاملی در جهان مجازی و انعکاس رویکرد انسان محورانه فناوری ها در محصولات فناوری هزاره سوم، جای شک باقی نمی گذارد که مناسبات انسان با انسان در شکل فردی و گروهی، آنقدر توسعه می یابد که باور آن حتی برای ما که در آستانه این تحول قرار داریم مشکل است و شاید نسل بعدی ما بهتر از ما بتوانند به ارزیابی این رخداد عظیم بپردازند.

 در خاتمه اشاره به سه نکته بی اهمیت نیست

نخست: شکاف دیجیتالی می تواند مانع ورود بعضی کشورها به عصر جدید شود ولی چندان در عقب نگهداشتن ملت هایشان موفق نخواهد بود. به طور مثال تحریم های خارجی و داخلی بر حضور مردمان کشورها در شبکه های اجتماعی مجازی توامان در برابر اراده و توان امروزی مردمان ناتوان بوده اند. حداکثر تلاش دولت های مخالف ارتباطات و تعاملات، به انزوای آنان در کوتاه مدت و نادیده شدن در دراز مدت می انجامد.

دیگر: نقش هر کشور در این تعامل انسانی جهانی، توسط خواص و نخبگان و فرهیختگان فعال آن کشور رقم می خورد. فرهیختگان سرزمین ما به ویژه دانشجویان جوان و آشنا به فناوری های نوین و فعال در اینترنت و جامعه مجازی که به عقلانیت و رفتار انسانی شناخته می شوند، منبع انسانی چنین تحولی محسوب می شوند و محمل حضور نخبگان و فرهیختگان جامعه در جهان مجازی و در نهایت نمایندگان ملی و موسسان و شرکای جامعه جهانی آینده خواهند بود.

آخر : احتمال غلبه مجدد ابزار و شکل و ظاهر بر انسان و محتوا و باطن همواره بوده است و خواهد بود و اینکه بشر در این فصل از تکامل خویش، از تجربه جمود و قشری گری اعصار پیشین چگونه درسی گرفته باشد، سرنوشت ساز است.

کارشناس مسائل ارتباطات