شمار سدهای کشور به 1330 می‌رسد/سدسازی؛ عبور از بحران آبی یا بحران ساز؟
هنگام بهره برداری برخی از سدها، اهداف اولیه بدست نیامده و یا اثرات سوء تعدادی از این سدها به حدی زیان آور بوده که سرمایه گذاری در چنین طرح هایی را بیهوده کرده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، بحران کم آبی آن چیزی است که امروزه ذهن جهانیان را به خود معطوف ساخته بطوری که در حال حاضر، بسیاری از کشورهای جهان خشکسالی‌های کم سابقه‌ای را به واسطه تغییرات گسترده اقلیمی و همچنین از بین رفتن سفره‌های آب زیر زمینی تجربه می‌کنند، امروز نزدیک به ۸۰۰ میلیون نفر در جهان از آب آشامیدنی سالم محروم‌اند و بسیاری از کشورهای در حال توسعه نیز به آب آشامیدنی مطمئن دسترسی ندارند. در ایران منابع آبی طی ۵ سال اخیر نصف شده و سرانه آب تجدید پذیر شده در ۵۰ سال اخیر روندی نزولی داشته به طوری که پیش بینی می‌شود این سرانه از ۷۰۰۰ متر مکعب در سال ۳۵ به ۱۳۰۰ متر مکعب برای هر نفر در افق ۱۴۰۴ برسد.
این میزان منابع آبی در حالی است که متوسط سرانه آب در ایران ۲۵۰ لیتر در روز یعنی دو برابر استاندارد جهان است ونگران کننده‌تر اینکه حجم خروجی از سدها نیز به طرز چشمگیری کاهش یافته بطوری که افزایش رخدادهایی نظیر خشک شدن دریاچه ارومیه، باتلاق گاوخونی، دریاچه هامون و پایین آمدن سطح آب سدها این سوال را در ذهن متبادر می‌کند که آیا احداث سد درست بوده یا اشتباه؟
احداث سد در ایران، در سال ۱۹۵۰ آغاز شد. چهارده سد بزرگ ایران با کمک مهندسان و مشاوران خارجی در طول دو دهه قبل از انقلاب ساخته شد. در دوران پس از انقلاب نیز ظرفیت و توان سد سازی، قابل توجهی در کشور به وجود آمد به طوری که در حال حاضر مجموعا ۱۳۳۰ سد در کشور وجود دارد که از این تعداد ۶۴۷ سد به بهره برداری رسیده، ۵۳۷ سد در دست مطالعه و ۱۴۶ سد نیز مرحله اجرایی را می‌گذراند و در حال حاضر ایران بعد از چین و ترکیه سومین سازنده سدهای بزرگ در جهان است.
قدر مسلم آنکه ایران در منطقه‌ای نیمه خشک و یا خشک واقع شده و گریزی از آن نیست اما در سالیان اخیر مشکلات آبی افزون گشته و استفاده بی‌رویه از منابع آبی، برنامه ریزی ناصحیح در مدیریت منابع و هدر رفت بخش عمده‌ای از داشته‌های آبی کشور در بخش‌هایی همچون کشاورزی، صنعت و شرب از جمله دلایل بروز این مشکلات شد تا احداث سد بر روی رودخانه‌ها یکی از برنامه‌های اصلی کشورمان باشد برای عبور از بحران آب.
با این وجود برخی ساخت سدها را در کشور بی‌رویه دانسته و معتقدند بدون مطالعه و در نظر گرفتن زیر ساخت‌ها و یا فرهنگسازی انجام شده و بحران کنونی آب را دامن زده است به طوری که وزیر نیرو نیز از اسراف در سد سازی طی سال‌های گذشته سخن گفته است وی اذعان کرده حجم ساخته شده بالغ بر ۷۶ میلیارد مترمکعب است در حالی که بیش از ۴۶ میلیارد مترمکعب آب برای تنظیم نداریم. به گفته چیت چیان تعدادی از سدهایی که ساخته شده ارتفاعشان بیش از حد آب موجود آب آن منطقه بوده است و همچنین سدهایی نیز وجود دارند که مخزنشان آب کافی نیز ندارد تا وارد نیروگاه شود.
به هر ترتیب، اگر بر آثار و نتایج احداث بسیاری از سدها در نقاط مختلف دنیا نگاه کنیم در بسیاری از موارد به این نتیجه خواهیم رسید که هنگام بهره برداری پاره‌ای از سدها، اهداف اولیه بدست نیامده و یا اثرات سوء تعدادی از این سدها به حدی زیان آور بوده که سرمایه گذاری در چنین طرح‌هایی را بیهوده کرده است؛ لذا استفاده از پتانسیل آبی یک ناحیه نمی‌تواند یک طرح سازه آبی را موجه کند، لذا اگر بناست سدی در منطقه‌ای ساخته شود باید علاوه بر دستیابی بر اهداف از پیش تعیین شده از جهت اثرات متقابل آن بر محیط زیست طبیعی و همچنین اثرات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیز مورد ارزیابی کامل قرار گیرد.
گزارش از زهرا قلی پور