شروطی که ایران شاهراه صدور گاز به اروپا می‌شود/ پیوستن تهران به تاناپ امکان‌پذیر است/ پروژه‌ای برای همکاری گازی با قطر

مهرداد عمادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره همکاری ایران و آذربایجان در زمینه بهره‌برداری از میادین مشترک نفتی و گازی اظهار داشت: این موضوع از سه بعد قابل بحث است، ابتدا اینکه ایران در حال حاضر نتوانسته از پتانسیل خود برای صادرات و افزایش درآمد ارزی بابت فروش گاز استفاده کند، شاید نزدیک 35 درصد پول گازی که می‌فروشد را به دلیل محدودیت از سوی خزانه‌داری امریکا و همچنین دشواری مالی همسایگان دریافت نمی‌کند. بعد دوم اینکه تعداد قابل توجهی از شرکت‌های مهندسی فعال در حوزه توسعه میادین و ایجاد زیرساخت ایران، پیوندهای مستقیم و غیرمستقیم با برخی نهادها دارند و این باعث شده ایران نتواند از پتانسیل کارشناسی و مهندسی خود استفاده کند. سوم اینکه این نگاه پذیرفته شده که سیستم مدیریت کشور در بخش انرژی بسیار ناکارا بوده و دلیل آن هم فرسوده بودن ابزارآلات و نیروی کار است که بهترین زمان بهره‌وری‌شان گذشته و هنوز در برابر بکارگیری نیروی کار جوان مقاومت می‌کنند.

وی ادامه داد: موضوع دیگر عدم انتقال تکنولوژی از شرکت‌های پیشروی کشورهای صنعتی باعث شده ایران در بکارگیری توان‌ها دچار اشکال باشد. موضوع قابل بحث دیگر اینکه در حال حاضر روس‌ها احساس می‌کنند نتوانستند آنگونه که مورد نیازشان بود تحریم‌ها را دور بزنند، بنابراین تلاش دارند فروش حامل‌های انرژی‌شان را افزایش دهند و مرزهای شمالی می‌تواند پتانسیل ایران را برای تبدیل شدن به مرکز داد و ستد انرژی در منطقه افزایش دهد.

ایران خودخواسته از بازار انرژی کنار کشیده

مشاور اقتصادی اتحادیه اروپا تصریح کرد: در حال حاضر ایران گویی خودخواسته از بازار انرژی کنار کشیده اما در این چارچوب سیاست جدید انرژی که بکار گرفته شده و تلاش‌هایی که برای زنده کردن پروژه متوقف‌شده با ترکمنستان برای انتقال گاز به بازارهای غربی خزر صورت می‌گیرد، می‌تواند انعکاس‌دهنده این باشد که ایران پتانسیل بزرگی در خزر و انرژی دارد و تاکنون نتوانسته از اینها استفاده هرچند محدود داشته باشد که این همکاری انرژی در صورت اجرایی شدن گام مثبتی خواهد بود.

منافع ملی ایران را فراتر از توافق استرتژیک با روسیه ببینیم

وی با بیان اینکه اگر بتوانیم این همکاری را به سرانجام برسانیم یک نقطه مثبت برای ارتقاء جایگاه ایران در میادین انرژی مشترک خواهد بود، تاکید کرد: در پروژه دو برابر شدن سواپ گاز از ترکمنستان درست است که از زیرساخت‌های گاز ایران استفاده می‌شود و از نظر افزایش درآمد و انتقال تکنولوژی اهمیت زیادی ندارد، اما می‌تواند پله‌ای باشد که سیاست دیپلماسی انرژی در خدمت منافع ملی کل کشور باشد، ایران می‌تواند همکاری را توسعه دهد و منابع انرژی و مهندسی استفاده‌نشده که به خاطر تحریم نیمه‌استفاده و معطل‌ مانده را بکار گیرد و این برای اقتصاد مثبت است. اگر ایران درست مدیریت کند نگاه منفی که در اروپا و غرب و شرق آسیا نسبت به ایران ایجاد شده؛ تغییر خواهد کرد، بعبارت دیگر اگر ایران منافع ملی خود را فراتر از توافق و همسویی‌های استرتژیک با روسیه ببیند اتفاق بسیار مهمی خواهد بود.

همکاری تهران-آنکارا برای انتقال گاز به اروپا

عمادی در پاسخ به اینکه آیا همکاری گازی با آذربایجان می‌تواند بستری برای همکاری تهران -آنکارا جهت انتقال گاز به اروپا باشد، توضیح داد: از نظر پتانسیل و میزان ذخایر گازی شمال کشور این امکان وجود دارد، علاوه بر آن این پروژه می‌تواند یک پروژه کلان برای پیوستن منابع گازی جنوب ایران به اروپا باشد، از نظر استراتژی و امنیت اقتصادی پروژه خوبی است و ارزش افزوده آن مثبت ارزیابی می‌شود که البته تغییرات زیرساختی از نظر فناوری و انتقال تکنولوژی نیاز است که خارج از دسترس ایران است. 

جایگاه روسیه در انرژی ایران

وی با بیان اینکه ایران باید بتواند روابط خود را با دیگر کشورها ترمیم کند، گفت: مسئولیت این اقدام مستقیما با تهران است، تهران تاکنون با کم‌کاری و عدم ارزیابی درست باعث شد روابط با شرکت‌های مهم انرژی از جمله استات‌اویل و رویال‌داچ‌شل و حتی شرکت مهندسی ماشین‌آلات سنگین در سوئد منتفی شود و اکنون به آنها نیاز داریم، اما از سوی دیگر ترکیه تقریبا به طور نیمه‌آشکار روبروی روسیه قرار گرفته و میزان زیادی پهباد و ابزارآلات نظامی در اختیار اوکراین قرار داده و در چنین شرایطی توسعه روابط با باکو و آنکارا به جهان یادآوری می‌کند که ایران در جایی که لازم می‌داند همکاری‌های خود را جدای از روسیه گسترش می‌دهد، چراکه واقعیت این است که روس‌ها در ماه‌های اخیر دقیقا روی بازار ایران برای فروش فراورده‌های انرژی تمرکز کرده و این همان چیزی است که باید بدانیم روسیه بدنبال منافع خود است.

به تاناپ بپیوندیم؟

مشاور اقتصادی در اتحادیه اروپا در ادامه در ارزیابی پیوستن ایران به پروژه تاناپ گفت: ایران همواره به عنوان یک پتانسیل دیده شده اما نگاهی که در حال حاضر وجود دارد اینکه اعتبار چند سال پیش را بعنوان کشور مطمئن دارای انرژی نداریم، به همین دلیل این پروژه زمانی می‌تواند اجرا شود که ایران نشان دهد رفتارش در زمینه دیپلماسی انرژی تغییر کرده است.

ارتش چین در خدمت پروژه‌های اقتصادی است

وی خاطرنشان کرد: در حقیقت تمام فعالیت و سرمایه‌گذاری برای باز شدن مسیر منوط به تصمیم تهران است، تا تهران نگاه و ارزیابی در خصوص ارزش این پروژه‌ها برای اقتصاد نداشه باشد، این پتانسیل در حد بالقوه خواهد ماند. مثلا اقتصاد چین تابع مسائل امنیتی ارتش این کشور نیست، بلکه منافع درازمدت اقتصاد و رفاه اقتصادی شهروندان اهمیت دارد بنابراین نیروهای نظامی در خدمت پروژه‌ها هستند. 

تغییر مسیر گاز اروپا از اوکراین به ترکیه

عمادی درباره نظر آنکارا جهت جابجایی مسیر ترانزیت گاز به اروپا با اوکراین گفت: این پروژه بسیار مهم خواهد بود اما واقعیت اینکه بالقوه خواهد ماند، تا زمانی که ایران نتواند به لحاظ سیاسی و مالی مشکلات را حل کند، این پروژه بالفعل نخواهد شد. در حال حاضر ایران از نظر مالی وضعیت مناسبی ندارد این پروژه‌ها می‌توانند برای گسترش منابع مالی توان‌افزایی کنند، مثلا بیش از یک سال پیش قبل از وقایع اوکراین در نشستی این موضوع ارزیابی شد و آن زمان روس‌ها شروع به تهدید و درخواست‌های غیرمعمول کردند، در زمینه افزایش بهای گاز که توافق 3 ساله داشته درخواست بازنویسی کردند که مورد پذیرش اروپا واقع نشد.

ایران شاهراه صادرات گاز به اروپا و صدور 5 برابری به شرق آسیا

وی تاکید کرد: اگر ایران به منافع خودش نگاه درازمدت داشت، می‌توانست بزرگترین شاهراه صدور گاز به اروپا شود و همزمان صادرات گاز به شرق آسیا را تا 5 برابر افزایش دهد، بازارهای مورد نظر به شرق آسیا از کانال پاکستان و هند و از مرزهای شمالی خراسان به شمال‌غربی آسیا و در مورد اروپا نیز از ترکیه قابل اجرا بوده است.

پروژه‌ای برای همکاری گازی با قطر

مشاور اقتصادی در اتحادیه اروپا همچنین بیان داشت: حتی ایران می‌تواند به پتانسیلی برای قطر تبدیل شود درست است که این کشور منابع پارس‌جنوبی را دارد ولی ساختاری که در این پروژه ایجاد می‌شود برای قطر هم جذاب است، در این راستا سقف پتانسیل ایران بالاست و می‌تواند دستاوردهایی داشته باشد. 

ایران با دست خودش گلوی نفت و گاز را می‌فشارد

وی یادآور شد: اگر ایران بخواهد همچنان منافع روسیه را مهم بداند، قطعا پایه‌های این نگاه سست است زیرا قطعا نگاه روس‌ها اینگونه نیست. اگر فعالیت انرژی ایران در حد سواپ گازی و همکاری در حوزه میادین مشترک باشد بازیکن دوم و سوم خواهد بود، زیرا شرکت‌های مهندسی ایران روابط مدیریتی و مالی با نهادهایی دارند که خود تحریم هستند، در حقیقت ایران با دست خودش گلوی نفت و گاز را می‌فشارد، اگر نگاه این باشد که در جدیدی برای ورود به بازارهای از دست رفته باز شده، کم‌کم می‌توانیم جای پای خودمان را پررنگ کنیم، هرچند مسکو تمایلی به این کار ندارد.

نگاهی که منافع استراتژیک ایران را کم کرد

وی گفت: آنچه برای روس‌ها مهم است اینکه حداکثر دریافت ارزی را داشته باشند و تحریم‌های جدیدشان را کم‌اثر کنند، بهرحال بدانیم ایران مهره رده اول برای مسکو نیست، به همین خاطر تصور می‌کنم شاید در تهران این نگاه پذیرفته شود که در مورد انرژی باید منافع درازمدت خودش را دنبال کند، باید بپذیریم نگاهی که در 20 سال گذشته داشته اشتباه و پرهزینه بوده و در درازمدت چیزی جز کوچک کردن منافع استراتژیک ایران در دنیا به همراه نداشته است.