قطعا امسال نقدینگی از ۵ هزار هزار میلیارد تومان عبور می‌کند/ کنترل رشد نقدینگی به صورت مستقیم امکان پذیر نیست

کامران ندری در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا درباره افزایش آهنگ رشد نرخ نقدینگی اظهار داشت: اگر منظور از نرخ نقدینگی M2 به معنای مجموع اسکناس و مسکوکات و سپرده‌هایی که شبکه بانکی خلق می‌کند، باشد باید توجه داشته باشیم که در همه جای دنیا اقتصاددان‌ها به این نتیجه رسیدند که M2  یک متغیر درون‌زا است و دولت نمی‌تواند از بیرون رشد نقدینگی را کنترل و در واقع هیچ مقام و سیاست گذاری پولی در دنیا نمی‌تواند حجم نقدینگی را کنترل کند.

استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق ادامه داد:‌ اقتصاددان‌ها از دهه 70 -80 میلادی به این نتیجه رسیدند که مهار یا کنترل رشد نقدینگی توسط مقام پولی و بانک مرکزی امکان پذیر نیست چراکه رشد نقدینگی براساس نیازهایی که در درون اقتصاد تعریف می‌شود به صورت درون زا تعیین می‌شود و مقام پولی نمی‌تواند به صورت مستقیم رشد نقدینگی را تعیین یا مهار کند.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: اما سیاست‌گذاران امروز ایران هنوز در دهه‌های 50- 60 میلادی سیر می‌کنند. در آن دوره اعتقاد بر این بود که کنترل رشد نقدینگی امکان پذیر است و قواعدی برای مهار رشد نقدینگی تعریف کردند از جمله اینکه اعلام شد رشد نقدینگی باید به گونه‌ای کنترل شود که بیشتر از رشد درآمد اسمی نباشد و اگر هدف رساندن نرخ تورم به صفر است باید نرخ رشد نقدینگی برابر تولید واقعی باشد. این درحالی است که اقتصاددان در دنیای امروز معتقدند کنترل رشد نقدینگی به صورت مستقم امکان پذیر نیست چراکه این رفتار مردم و نیازهایی که در اقتصاد تعریف می‌شود، رشد نقدینگی را تعیین می‌کند به همین دلیل ابزار سیاست خود را تغییر دادند اما در ایران اقتصاددان ها هنوز باروهای دهه 50 میلادی را دارند.  

ندری گفت: امروز در دنیا برای کنترل رشد نقدینگی متغیر ابزار نرخ بهره است و برای مثال هدف بانک مرکزی آمریکا دیگر به طور مستقیم کنترل نرخ نقدینگی نیست بلکه سیاست کنترل سود بانکی را دنبال می‌کند.

وی با بیان اینکه رشد نقدینگی به معنای M2 به طور مستقیم قابل کنترل نیست اما می‌توان به عنوان هدف میانی تعریف کرد، ادامه داد: برای مثال باید سیاست اینگونه تعریف شود که نرخ بهره برای کاهش رشد نرخ نقدینگی افزایش یابد و به طور قطع رشد نقدینگی به خودی خود نمی‌تواند ابزار باشد و امکان این که دولت بتواند نرخ رشد نقدینگی را به صورت مستقیم کنترل کند بسیار پایین است.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به اقداماتی که برای مهار رشد نقدینگی انجام شده، اظهار داشت: آخرین اقدام در این رابطه در دولت قبل و دروان مدیریت همتی در بانک مرکزی انجام شد و برای رشد ترازنامه بانکی محدودیت تعیین کردند. می‌دانیم که بخش عمده M2 به بدهی بانک‌ها اختصاص پیدا می‌کند و اگر بانک‌ها ترازنامه خود از یک حدی بسط ندهند به دنبال آن بدهی‌ها آنها بسط پیدا نخواهد کرد. در همان زمان بخشنامه‌ای ابلاغ شد مبنی بر اینکه اعتبارات بانک‌ها از یک حدی بیشتر نشود که همان بخشنامه در دولت سیزدهم در حال اجرا است.

ندری افزود: اما همانطور که گفتم عامل درون‌زا رشد نقدینگی باید کنترل شود که یکی از این عوامل کسری بودجه دولت است چراکه وقتی دولت‌ها با کسری بودجه مواجه می‌شوند، از مجلس مجوزی تحت عنوان تبصره‌های تکلیفی می‌گیرند و ترازنامه بانک‌ها را منبسط کنند. بنابراین اگر هدف کنترل رشد نقدینگی را دنبال می‌کنیم باید دولت باید هزینه‌های خود را کنترل کند تا با کسری بودجه مواجه نشد که تحقق این موارد در اقتصاد ایران بسیار سخت است.

وی گفت: اگر این دست از اصلاحات ساختاری انجام نشود در نهایت به صورت بسیار محدود می‌توان با مدیریت نرخ بهره رشد نقدینگی و تورم را مهار و کنترل کرد اما در ایران به دلیل بی‌سوادی اقتصادی که شایع است، احتمال این امکان هم پایین است چراکه با نظرات عجیب و غریبی درباره نرخ بهره مواجه هستیم و گفته می‌شود در هر شرایطی هر چه نرخ بهره پایین‌تر باشد برای اقتصاد بهتر است.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: این در حالی است که شاهد آن هستیم یکی از عامل اصلی افزایش نرخ تورم ترکیه به 60 درصد پایین نگه داشتن نرخ بهره بانکی است یا اینکه شاهد آن بودیم، بانک مرکزی روسیه وقتی با تحریم‌ها مواجه شد به سرعت نرخ بهره را به بیش از دو برابر رساند وهدف آن از این اقدام جلوگیری از افزایش نرخ تورم بوده‌ است.

وی با بیان اینکه اظهاراتی مانند اینکه شرایط اقتصادی ایران متفاوت از سایر کشورها است و این تجربه‌ها درباره ایران صدق نمی‌کند، نادرست است، تاکید کرد: مکانزیمی که پول در اقتصاد ایجاد می‌کند در همه دنیا یکسان است و بانک‌ها در همه جای دنیا اعتبار می‌دهند یا سرمایه گذاری و سپرده خلق می‌کنند و بانک‌های ایران مانند تمام بانک‌ها دنیا همین عملکرد دارند و وظایف بانک‌های ایرانی متفاوت از بانک‌های ترکیه، روسیه، امریکا و ... نیست بنابراین نمی توان یک علم اقتصاد جداگانه‌ای برای ایران تعریف کنیم.  

این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه می‌توان از تجربه کارآمد دنیا در کنترل تورم و رشد نقدینگی استفاده کرد، ادامه داد: اظهاراتی مانند اینکه شرایط ایران با تمام کشورها متفاوت است، در واقع از سوی افرادی مطرح می‌شود که می‌خواهند ناکارآمدی خود را در قدرت توجیه کنند.

ندری گفت: اساسا مساله نرخ تورم در بیش از 90 درصد کشورها حل شده است اما در ایران برای دلیل افزایش نرخ تورم بهانه بسیار زیاد است. آلمان در فاصله بین جنگ جهانی اول و دوم گرفتار ابرتورم شد یا روسیه پس از فروپاشی جماهیر شوروی با رشد نرخ تورم درگیر بود و ترکیه 30 سال گذشته هم با مشکل تورم بالا مواجه بود اما توانستند با اصلاحات پولی و بانکی از جمله ایجادانضباط مالی در دولت، حذف هزینه‌های غیرضرور، استقلال بانک مرکزی، حذف بانک‌های دولتی و ... نرخ تورم را مهار کنند و این اقدامات در ایران هم قابل انجام است و اساسا اگر نخواهیم از تجربه این کشورها استفاده کنیم علم اقتصاد معنایی ندارد.

ندری با تاکید بر افزایش حجم نقدینگی تا پایان امسال اظهار داشت: قطعا تا پایان امسال از 5 هزار هزار میلیارد تومان نقدینگی عبور می‌کنیم.

وی گفت: در حال حاضر نقدینگی از 4.5 هزار هزار تومان عبور کرده و نرخ رشد نقدینگی هم 40 درصد است و اگر حتی در مدت زمان کوتاه با عملکرد موثر میزان نرخ افزایش نرخ رشد نقدینگی به 20 درصد برسد باز هم  قطعا از عدد 5 هزار هزار میلیارد تومان تا پایان امسال عبور خواهیم کرد و در بهترین حالت نرخ نقدینگی به 5.5 هزار هزار میلیارد تومان می‌رسد.