۱۳۰ میلیارد متر مکعب آب بعلیده شد/ سایه سنگین فرونشست و بحران خاک

به گزارش ایلنا، بخش آب سازمان ملل شعار روز جهانی آب در سال 2022 را « آب زیرزمینی، مرئی شدن نامرئی» تعیین کرده است. موضوعی که در ایران شاید با 130 میلیارد متر مکعب کسری مخازن آبخوان‌ها، مطرح شدن 500 دشت از 609 دشت کشور با عنوان ممنوعه و فرونشست زمین که هر روز زنگ خطرها را بلندتر به صدا درمی‌آورد در آینده‌ای نه چندان دور به ابرچالش تبدیل شود. در هر حال امسال مأموریت کسانی که روز جهانی آب را بزرگ می‌دارند، مرئی کردن آب زیرزمینی به عنوان منبعی نامرئی است، چراکه اگرچه بیشترین منبع آب شیرین زیر پای انسان‌ها نهفته است کمتر کسی از میزان تأثیر آن باخبر است و حتی نادانسته و دانسته این ذخیره مهم را به انحای مختلف نابود می‌کنیم.

در همین ارتباط ابراهیم رئیسی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، اظهار داشت: چون آب‌های زیرزمینی جلوی چشم نیستند انسان‌ها نمی‌دانند که چطور این آب‌ها از بین می‌روند، تالاب، رودخانه و چشمه اگر خشک شود و از بین برود به چشم می‌آید اما در مورد پایین رفتن سطح آب سفره‌های زیرزمینی و کاهش میزان آن در جهان و کشور کسی خبر ندارد و باید منتظر باشیم که عوارضی بوجود آید تا ما متوجه آن شویم، وقتی سطح آب چاه پایین می‌رود، یک کشاورز متوجه می‌شود و برای اینکه این کمبود را مرئی کند عمق چاه را افزایش می‌دهد، بنابراین یکی از روش‌هایی که افت آب زیرزمینی را مرئی می‌کند و ما متوجه می‌شویم که به طور تکنیکی چه اتفاقی افتاده عمیق‌تر شدن چاه‌های تامین آب در بخش کشاورزی است. 

وی با بیان اینکه ما در کشوری زندگی می‌کنیم که 60 درصد آب مصرفی از آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود و آنچه جاری است فقط 40 درصد است یعنی ما 60 درصد آب را نمی‌بینیم، افزود: جدای از موضوع تکنیکی و فنی برای اینکه آب مرئی شود یک روش دیگری هم برای مرئی کردن آب‌های زیرزمینی وجود دارد و آن اقتصاد آب و بطور اخص اقتصاد آب زیرزمینی است، ارزش آب زیرزمینی برخلاف مباحث اقتصادی آب سطحی که بیشتر مصارف آن را در قالب کشاورزی و شرب می‌بینیم، ارزش غیراستفاده‌ای خیلی مهمی هم دارد. وقتی آبخوان‌ها از آب پر باشند می‌توانند فشار زیاد وارده بر زمین را تقسیم کنند و همین باعث می‌شود با گسترش شهرها فشارهایی که بر پوسته زمین وارد می‌شود، پخش شود.

این کارشناس حوزه آب تصریح کرد: یکی از مشکلات مهمی که خالی شدن سطح آب‌های زیرزمینی ایجاد می‌کند فرونشست زمین است و این مسئله هیچوقت در ارزش اقتصادی آب زیرزمینی مورد توجه قرار نگرفته است، در حالی که ارزش اقتصادی آب زیرزمینی خدمات غیر استفاده‌ای زیادی از جمله تامین آب و سلامت خاک ارائه می‌کند، یعنی اگر روی حفظ آب زیرزمینی متمرکز نشویم از بحران آب عبور کرده و به بحران خاک می‌رسیم و فرونشست زمین یکی از اثراتی است که عدم توجه به آب زیرزمینی در پی دارد.

وی با بیان اینکه تمرکز بر اقتصاد آب زیرزمینی در راستای شعار امسال روز جهانی آب است، خاطرنشان کرد: زمانی ما به آب زیرزمینی تجدیدپذیر می‌گفتیم، زیرا میزان ورودی با میزان مصرف تناسب داشت، اما وقتی میزان برداشت از ورودی بیشتر شود به شرایط غیرتجدیدپذیر می‌رسیم، اکنون 130 میلیارد متر مکعب کاهش سطح منابع آب زیرزمینی داریم که اگر قرار باشد به حالت قبل برگردد ابتدا باید این 130 میلیارد متر مکعب کسری را جبران کنیم، فراموش نکنیم که حتی به طور تجمعی هر سال هم به این رقم اضافه‌تر می‌شود یعنی میزان برداشت از میزان بارگذاری سفره‌های آب هرساله بیشتر می‌شود.

رئیسی تاکید کرد: ما نمی‌توانیم آبی به آبخوان‌ها بازگردانیم مگر اینکه مصرف را کم کنیم در غیر این صورت آبی وارد آبخوان نمی‌شود، یعنی باید میزان مصرف مهمترین مصرف‌کننده آبخوان یعنی کشاورزی را تحت‌تاثیر قرار دهیم، کشاورزان برای معیشت و حفظ محصول از آبخوان‌ها برداشت می‌کنند در یک برنامه حفظ آب‌های زیرزمینی باید رابطه درستی بین آب، غذا و معیشت مردم ایجاد شود، از یک طرف کشور برای غذا نیاز به آب دارد در عین حال کشاورز برای معیشت نیاز به کشاورزی دارد، اگر قرار باشد سیاست ما حفظ منابع آب زیرزمینی باشد جدا از افزایش بهینه مصرف مدتی باید با حفظ معیشت، کشاورزان استفاده از این آب قدغن شوند و از راه‌های دیگر درآمد کسب کنند.

 وی خاطرنشان کرد: بی‌شک نقش مشارکت مردم در حفظ منابع آب زیرزمینی بسیار مهم است و صرفا با دستورات دولتی این امکان وجود ندارد شاید راه‌حل رویایی حکمرانی خوب آب در کشور باشد، به آب زرزمینی به شکل آب نگاه نکنیم به آب زیرزمینی به شکل آبخوان و بحران فرونشستی که می‌تواند به زیرساخت‌های اساسی کشور مثل جاده‌ها، ریل را‌ه‌آهن، لوله‌های آب و گاز آسیب وارد کند، نگاه کنیم.