شستا نماد بهره‌وری + نمودار

 ایلنا، یکی از معضلات و مشکلات ساختاری اقتصاد ایران بحث خصوصی سازی و افزایش بهره روی در مدل شرکت داری حاکمیتی است. شرکت داری حاکمیتی به زبان ساده و به تعبیر علی طیب نیا وزیر اقتصادی دولت اول حسن روحانی یعنی رانت، حقوق نجومی و سفر خارجی. در طول سالیان گذشته، شرکت داری حاکمیتی با انحصار تولید، رانت در توزیع مناصب و کاهش توان رقابت، بسیاری از بازیگران عمده و حتی قدیمی اقتصاد ایران را زمین زده است.

برخلاف بسیاری از هلدینگ های وزارت نفت، بانک‌ها و نهادهای خارج از دولت که حجم مالی و وسعت بسیار بیشتری از شستا دارا هستند، همواره شرکت های سرمایه گذاری تامین اجتماعی نماد شرکت داری دولتی بوده اند. شستا به عنوان مجموعه ای مجمع الجزایر گونه از انواع شرکت های زیان ده و سود ده، که در عالم سیاست میان گروه های ذینفع و ذینفوذ دست به دست شده و برخلاف مجموعه های فوق الذکر با آمدن و رفتن هر وزیر و هر دولت، سرنوشت این شرکت ها از نو نوشته می شد.

با این وصف باید اذعان داشت که نحوه مدیریت و سیاستگذاری در شستا با 166 شرکت مدیریتی و 89 شرکت غیر مدیریتی و حدود 46000 نفر نیروی انسانی در شرکت های تابعه و پوشش طیف متنوعی از حوزه های نفت، گاز، پتروشیمی، دارویی، معدنی، فلزی، کشت و دامداری، کشتیرانی، عمرانی، سیمان و ارتباطات حتی در نظام اقتصادی کشور نقش ویژه ای دارد، آن هم در کشوری که تحریم های ظالمانه در کنار سایر عوامل دیگر، نظام اقتصادی اش را هدف قرار داده است.

محمد رضوانی فر از سال 1396 با قبول مسئولیت در تی پی کو تحول عمیق و محسوسی در این هلدینگ دارویی کشور به وجود آورد. رضوانی فر با فروش دفاتر لوکس مرکزی شرکت ها در بهترین مناطق تهران و اجبار مدیران برای اسکان در کارخانه ها و کنترل خریدهای بی ضابطه و قرار دادهای حاشیه ساز ( با بازگشت این پولها برای خرید مواد اولیه در اوج تحریم ها)، تهاتر مطالبات مختلف تی پی کو از دولت با مالیات و بدهی بانکی، سود آوری و بهره وری را در این غول دارویی کشور به ارمغان آورد.

بهره وری در شستا:

اقتصادهای تراز اول دنیا برای مقابله با بحران های جهانی شدن اقتصاد به ویژه بعد از دهه 90 میلادی دست به اصلاحات بنیادینی زدند که مهمترین آنها عبارت بود از : 1) تعمیق منطق بهره وری سرمایه داری  در کسب سود با بهره گیری از تمرکز بر تولید تکنولوژی و دانش 2) افزایش بهره وری نیروی انسانی متخصص، 3) جهانی شدن تولید، توزیع بازارها و استفاده از فرصت ها در بهترین شرایط کسب منفعت در هرجای دنیا که باشد، و 4) هدایت حمایت دولت ها به سمت افزایش بهره وری و قدرت رقابت اقتصادهای ملی. در اقتصاد عموما متکی به درآمد های نفتی و دستگاه عریض و طویل بوروکراتیک ایران، هیچگاه مفاهیمی مثل بهره وری درک نگردید و به تبع آن در نظام اقتصادی کشور و ساختار شرکت داری حاکمیتی اقدامات لازم در جهت افزایش بهره وری عملیاتی نشد. سود خالص شرکت یکی از بهترین ملاک ها برای سنجش بهره وری است. سود خالص شرکت اصلی شستا از 1256 میلیارد تومان به 4519 میلیارد تومان در 31 خرداد 98 و در نهایت با رشد 327 درصدی در 31 خرداد 99 به19283 میلیارد تومان رسیده و در سال 1400 به رقمی بالای 32 هزارمیلیارد تومان خواهد رسید.

مقایسه بهره وری در شستا با سایر هلدینگ های چند رشته ای

 به احتمال غریب به یقین در ساختار مدیریتی، مالی و بازرگانی هلدینگ بزرگ خلیج فارس، صندوق سرمایه گذاری بانک صادرات، سرمایه گذاری امید، صندوق بازنشستگی نفت، ستاد اجرایی فرمان امام و بنیاد مستشعفین و ده ها نمونه دیگر به نسبت ده سال قبل تغییر و تحول چندانی اتفاق نیافتاده و مجموعه ها به صورت چراغ خاموش روال قبلی کلاسیک مدیریتی خود را ادامه می دهند. در این ساختار تعارض منافع به حداقل رسیده و مطالبات ذینفعان سیاسی نیز پاسخ داده شده و به نسبت شستا کمتر در معرض قضاوت افکار عمومی قرار می گیرند. همچنین می توان از تحلیل درآمد حاصل از سرمایه گذاری ها به تفکیک مدیریتی و غیرمدیریتی به نش مدیریت در بهره وری در شستا پی برد:

شستا و عاریه از آیندگان

یکی از شاخص های بهره وری در کشورهای توسعه یافته جهان ، مسئولیت پذیری با چاشنی تعهد به آیندگان، آینده نگری و آینده پژوهشی و ریل گذاری برای آینده است. رضوانی فر بارها تاکید کرده که شستا را از گذشته به ارث نبردیم بلکه از آیندگان به عاریه گرفتهایم. گزاره ای که همواره در نظام اقتصاد شرکت داری حاکمیتی قربانی تغییر و تحولات مدیران اتوبوسی و جناحی شده و آینده صنایع را به خطر انداخته است. با وجود رکورد اقتصاد کشور بر اثر کرونا و جهش نرخ ارز و ابرتورم ها، شستا پروژه های عظیمی را در دست احداث دارد که هیچ کدام از هلدینگ های چندرشته ای هم خانواده در این عرصه قادر به رقابت با شستا نیستند. از ۲۸۸ پروژهحدود ۱۱۷پروژهدر هلدینگ نفت،گاز و پتروشیمی است و حدود هزار و چهارصد میلیارد تومان حجم پروژهای است که تا پایان سال ۹۹ به بهره برداری خواهیم رساند. حدود ۸۷ پروژهدر هلدینگ دارویی است که تقریبا ۴۵۲ میلیارد تومان سرمایه گذاری بوده و عمدتا در حوزه بهینهسازی و بازسازی خطوط و ارتقای GMP است. نزدیک به ۴۷ پروژه به استعداد نزدیک بههزار و ۱۸۷ میلیارد تومان در هلدینگ سیمان است که بزرگترین آن انتقال فاز توسعه سیمان درود و انتقال سیمان فارس است. در هلدینگ فلزی- معدنی صدرتامین ۶ پروژهداریم به استعداد ۶۲۲ میلیارد تومان که شاخصترین آن انتقال شرکت پشم شیشه ایران از داخل شهر شیراز است. طلای سیستان و کردستان و خط ۲ توسعه فرآوردههای نسوز در جمبزه و خط توسعه معدنی املاح است. در صنایع عمومی اکنون ۹ پروژهگاوداری با حدود هزار میلیارد تومان سرمایهگذاری در حال اجراست که هلدینگ صنایع عمومی ما را به یکی از نقش آفرینان موثر تولید شیر در کشور تبدیل خواهد کرد، به جز این ۹ پروژه یک پروژهشیر خشک بروجرد داریم که به سرعت در حال پیشرفت است.

شستا و نجات بورس:

شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی در تاریخ 27/1/1399 به عنوان پانصد و سی و هفتمین شرکت در فهرست شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران درج گردید. شستا که در روزهای شاخص دو میلیونی بورس به عالیجناب سبزپوش معروف بود نقش پر رنگی در نجات سهامداران خرد از منجلاب فضای احساسی دعوت به سرمایه گذاری در بورس داشت. قطعا اگر عرضه شستا و تعمیق بازار و عرضه اولیه های این غول بزرگ چند رشته ای نبود با تب و تاب فروردین و اردیبهشت سال 1399 احتمال بالارفتن حباب وار شاخص کل تا 3 میلیون واحد هم وجود داشت. در آن صورت و سناریوی سقوط از مرداد و شهریور قطعا کشور دچار چالش های جدی تری می شد. از سوی دیگر شستا در طول این دو سال با عرضه های اولیه و ورود شرکت ها به بورس، ساختار نظام اقتصاد شرکت داری حاکمیتی را به سمت شفافیت و بهره وری سوق داده است و قطعا این یکی از دستاوردهای شگرف مدیریت جدید این غول چند رشته است. در سال 1398 در بورس و فرابورس در مجموع 23 شرکت، عرضه اولیه شدند که شستا با عرضه اولیه 8 شرکت زیرمجموعهاش، از نظر تعدادی،  35 درصد عرضههای اولیه و از نظر ارزش ریالی،  38 درصد ارزش عرضههای اولیه سال 1398 در بورس را به خود اختصاص داد.

پیشگامی شستا در این حوزه قطعا الزام برای سایر هلدینگ های چند رشته ای چراغ خاموش به دنبال خواهد داشت. سایر ابرهلدینگ ها هم به تناسب شستابه بورسی کردن برخی از دارای های خود مکلف میشوند و این امر ارائه صورتهای مالی و گزارش فعالیت هیات مدیره گزارش مربوط به تغییرات پرتفوی و سرمایه گذاری را از یک امر داوطلبانه به یک امر الزامی تبدیل در دوره های منظم ماهانه و سالانه تبدیل خواهد کرد. بنابارین این اقدام موجب ارتقاء شفافیت و ارتقاء پاسخگویی مدیریت در نظام شرکت داری حاکمیتی کشور خواهد شد.

بهره وری و حذف دلال ها

یکی از دستاوردهای شگرف مدیریت جدید شستا اصلاح نظام فروش، شفافسازی و اصلاح نظام و فرایندهای خرید، تمرکز بر فروش مناقصه و مزایده محور، اصلاح فرایندهای خرید،کنترل روشهای تامین مالی، کاهش هزینههای مالی و کاهش دوره وصول مطالبات است. این امر به همراه الزام برای فروش بسیاری از محصولات نظیر سیمان در بورس کالا علاوه بر افزایش بهره وری رانت های بسیاری را حذف کرد، البته که رانت خواران به تبع حذف این رانت ها همواره در تلاش هستند که هزینه و حاشیه برای رضوانی فر ایجاد کنند. لازم به ذکر است که حجم معاملات گروه شستا در بورس انرژی در دوره دو ماهه نخست سال ۱۴۰۰ با رشدی بیش از ۳۷۰ درصدی در حجم و رشدی بالغ بر ۷۹۰ درصد در ارزش معاملات همراه بوده است.

نظارت، شفافیت و پاسخگویی نماد بهره وری

قطعا بهره گیری از دانش روز دنیا در شرکت داری در مجموعه عریض و طویل مثل شستا یکی از ملاک های توفیق مدیریتی این مجموعه بوده است. سامانه های هوش تجاری، سامانه مدیریت اسناد (سما)، سامانه تولید و فروش، سامانه یکپارچه نظارت و ارزیابی عملکرد(سینا), سامانه ثبت و ضبط املاک (سامان)، سامانه سفر و ماموریتهای خارجی، سامانه صورتجلسات داخلی، سامانه جامع امور حقوقی و قراردادها(دادرس)، سامانه خرید شرکت سرمایهگذاری دارویی تامین(تیپیکو) و سامانه فروشگاه اینترنتی شرکت توزیع داروپخش هر روز در شستا آپدیت شده و همه مدیران عامل و شرکت ها دارای کارنامه های مدیریتی هستند. این سامانه ها با پایش عملکرد تولید، فروش و وصول مطالبات شرکت ها به صورت ماهانه و همچنین پایش تحقق بودجه شرکتها (به صورت ماهانه، فصلی و سالانه) همواره تهدید برای مجموعه هایی است که نتوانند در جهت تولید و بهره وری حرکت کنند.

نکته آخر برای همه دلسوزان نظام اینکه قطعا در شستا فساد هست. ماهیت دستگاه عریض و اداری در کشور فساد را حتی به معضلی فرهنگی تبدیل کرده است. تجربه شخصی فعالیت در این شرکت ها نشان داده فساد در این ساختار غیر عادلانه حتی به ارزش تبدیل شده و به همان میزان مبارزه و سوت زنی فساد، امری مذموم است. برای مدیریت چنین فضایی موازنه، ترصیع و نظارت (Checks and Balances) راهگشای اقتصاد کشور است، ساختاری که نظارت همه جانبه سامانه های شستا در پیش گرفته ابتدای این مسیر است. برای نجات کشور باید از این ساختار، گفتمان و مدیرانی مانند رضوانی فر حمایت شود.

 از سوی دیگر  شستا سطح هلدینگ داری در کشور را چندین مرحله ارتقا داده و همه رقبا با همدیگر به تکاپو افتاده اند که با بهانه تراشی و تخریب ، ضعف های خود را پوشش دهد، بسیاری از افراد سیاسی وابسته به جریان های مختلف که از رانت و فساد بهره ها برده اند در شستا حذف شده اند، بودجه های کلان برای تخریب شستا کنار گذاشته اند. دلسوزان نظام حق دارند از میزان دریافتی ها و فیش های حقوقی و منافع من غیر حق آگاه باشند اما تهمت، تخریب، عدم درک دستاوردهای شگرف یک گفتمان و ساختار می تواند به ریل گذاری فسادزا و بهره ور در شستا و حتی در ساختار اقتصاد شرکت داری حاکمیتی ضربه بزند. شایان ذکر است که بسیاری از فاسدین این مجموعه ها شخصا و راسا توسط مدیرعامل مجموعه برکنار شده اند.  

به تمام دلسوزان نظام توصیه می کنم با همین شدت و دقت هم بر شستای محمد رضوانی فر و هم بر سایر هلدینگ های چند رشته ای، صنعتی ، معدنی ، فلزی و سیمانی و ... نظارت داشته باشند. علاوه بر فیش های حقوقی و امثالهم (که قطعا شستا در مقایسه حقوق و دستمزد هم جزو آخرین هاست) بهره وری سازمان را هم مد نظر داشته باشند. مدیرعاملی که هلدینگ چند رشته ای هم سطح شستا (با گردش مالی موازی و حتی بالاتر از شستا) را در اختیار داشته و با وجود افزایش بهره وری 2000 درصدی رضوانی فر در شستا در طول سه سال،  نهایتا 100 تا 200 درصد افزایش سود داشته باید زیر تیغ شدیدترین انتقادها و مطالبه گری ها قرار بگیرد. باید یاد بگیریم علاوه بر حواشی و جزئیات، بهره وری و عملکرد کلی مدیران سنگ محک اصلی ما برای مطالبه گری باشد.