یک مسئول در گفت‌وگو با ایلنا عنوان کرد:
هشدار خطر باقیمانده آفت کش‌های شیمیایی در محصولات کشاورزی
معاون کنترل آفات سازمان حفظ نباتات کشور با تاکید بر اینکه در حال حـــاضر بیشـــترین خرید و فروش آفت‌کش‌ها در کشورهای در حال توسعه مانند ایران صورت می‌گیرد، افزود: در کنار منافع کاربرد آفت‌کش‌ها مشکلاتی جدی نظیر آسیب به سلامت، کاهش تنوع زیستی، کاهش تثبیت نیتروژن و تخریب محل زندگی جانداران خصوصاً پرنده‌ها و گونه‌های در معرض خطر وجود دارد.
مسعود لطیفیان با بیان اینکه کسب درآمد بیشتر انگیز افزایش مصرف آفت‌کش‌ها در محصولات کشاورزی شده است، اظهار کرد: تخمین زده می‌شود که به ازای هر دلاری که به منظور خرید آفت کش‌ها هزینه می‌شود 5/3 تا 5 دلار در کشورهای توسعه یافته و تا 14 دلار در کشورهای در حال توسعه بازدهی اقتصادی به دنبال دارد.
وی ادامه داد: کسب درآمد بیشتر، انگیزه زیادی را جهت استفاده از آفت کش‌ها برای تولیدکنندگان به وجود آورده اســت به گونه‌ای که امروزه تعداد چند صد ترکــیب فــعال آفتکش در قالب چند هزار فرمولاسیون تجاری در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
لطیفیان با تاکید بر اینکه در کنار منافع کاربرد آفت‌کش‌ها مشکلاتی جدی نیز به وجود می‌آید، افزود: مشکلاتی نظیر آسیب به سلامت، کاهش تنوع زیستی، کاهش تثبیت نیتروژن و تخریب محل زندگی جانداران خصوصاً پرندها و گونه‌های در معرض خطر نیز وجود دارد، به علاوه اینکه انسان از طرق مختلفی از جمله مصرف مواد غذایی، آفت کــــش‌ها را دریــافت می‌کند.
به گفته وی؛ میزان مواجهه از طریق مواد غذایی(خصوصاًمیوه و سبزی) پنج برابر سایر راه‌ها مانند هوا و نوشیدن آب است.
لطیفیان درباره خطرات مصرف بالای آفت کش‌ها گفت: برخی از آفــــت کش های مورد اســتفاده اثــراتی چون؛ ســردرد، حالــــت تهوع، کوری، سرطان زایی، بیماریهای کبد و سیستم عصبی، آسیب به تولید مثل و اختلال غدد درون ریز، افزایش سطح کلسترول، مرگ و میر نوزادان و اختلالات متعدد ژنتیکی و متابولیکی را بر روی انسان بر جا می‌گذارند.
وی تصریح کرد: متاسفانه در حال حـــاضر بیشـــترین خرید و فروش آفت کش‌ها در کشورهای در حال توسعه مانند ایران صورت می گیرد.
وی به ارائه آماری از نوع آفت کش‌های مورد استفاده در کشورهای در حال توسعه پرداخت و افزود: فروش آفت کش‌های ارگانوفسفره، کاربامات، پایروتیروئیدی و ارگانوکلره در کشورهای در حال توسعه به ترتیب 40 ،4/20 ،4/18و 1/6درصد است.
لطیفیان در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان اثر آفت کش‌ها را در محصولات کشاورزی کاهش داد، اظهار کرد: کاهش بقــایای آفــت کــش‌ها طی شستشوی محصولات گیاهی در مطالعات مختلف به اثبات رسیده است، به عنوان مثال شستشو 11 تا 43 درصد دلتامترین و 11درصــد از پروپاموکارب را در اسفناج کاهش می‌دهد. آفت کش ایپرودیون به دلیل حلالیت در آب، بیش از 40 درصد کاهش می‌یابد.
وی ادامه داد: همچنین در گوجه فرنگی، کاهش کلروپیریفوس بعد از شستشو با آب به مدت ده دقیقه به میزان9/29 درصد کاهش پیدا می‌کند.
لطیفیان با بیان اینکه به طور کلی بقایای آفت کش‌های قطبی و محلول در آب به سرعت و به راحتی نسبت به مواد با قطبیت کم حذف می‌شوند، افزود: این درحالی است که آفت کش‌های غیرقطبی به شکل مقاومی در لایه های واکسی پوست میوه و سبزیجات باقی می‌مانند، کاهش بقایای آفت کش‌ها در اثر شستشو عمدتاً مربوط به بقایای سطحی این ترکــــیبات است و بقایای آفت کش‌های سیستمیک موجود در بافت و نیز بقایای لیپوفیلیک، تنها به شکل محدودی تحت تاثیر این روش قرار می گیرند لذا کاهش آنها در اثر شستشو چشمگیر نیست.
وی یادآور شد: اگر چه شستشوی دستی زیر آب جاری به مدت یک دقیقه، سبب حذف بقایای آفت کش به شــکل قابل ملاحظه ای می شود اما به طور کلی شستشوی خانگی در مقایسه با شستشوی تجاری تاثیر کمتری در حذف آفت کش ها دارد.
وی اضافه کرد: البته تحقیقات تاثیر بیشتر آب گرم و افزودن مواد شوینده نســــبت به آب ســــرد در حذف آفت کش ها از محصولات گیاهی اثبات شده است، به عنوان مثال شستشو با آب آشامیدنی، شستشو با آب و مایع ظرفشویی و پوست گیری به ترتیب موجب حذف 19 ،35و 46درصد، از باقیمانده دیازینون در خیار شــد ه است.
لطیفیان با اشاره به اهمیت مدت زمان سپری شده از اسپری آفت کش بر روی محصول تا مصرف آن، اظهار کرد: هرچه این مدت زمان بیشتر باشد، حذف آفت کش کمتر اتفاق می افتد ، شاید علت این موضوع تمایل بقایای آفت کش ها به جابه جایی در واکس های کوتیکول یا لایه های عمیق تر پوست محصولات گیاهی باشد.
وی پوست گیری را راهکار با تاثیر بالا برای کاهش آفت کش ها از میوه ها و سبزیجات در شرایط ذکر شده دانست.
لطیفیان افزود: از آنجا که بیشتر حشره کش ها یا قارچ کش هایی که بر روی گیاهان به کار می روند جابه جایی یا نفوذ کمی به درون کوتیکول دارند بنابراین بقایای آنها محـــدود به سطـــح بیــــرونی می باشد، لذا عملیات پوست گیری مواد خوراکی خام کشاورزی ممکن است بیش از 50 درصد از باقیمانده های آفت کش حاضر در آنها را از بین ببرد. وی گفت: در مورد میوه های تازه مانند آووکادو، موز، مرکبات، کیوی، انبه و آناناس این فرآیند سبب حذف کامل بقایای آفت کش ها می شود.
لطیفیان دیگر روشهای کاهش آفت کش ها در میوه و سبزیجات را پخت مرطوب و خشک مانند: جوشاندن، سرخ کردن، پختن در آون، پختن در آب با دمای ملایم، کباب کردن و امثال آن ها برشمرد.
وی معتقد است؛ از آنجا که محصولات کشاورزی سهم مهمی در رژیم غذایی انسان را دارد لازم است که به ایمنی این محصــولات توجه خاص صــورت گــیرد، بنابراین تغییر رویکرد به سمت کشاورزی ارگانیک می تواند راهکار موثری تلقی شود.
لطیفیان اضافه کرد: علاوه بر حرکت به سمت کشاورزی ارگانیک، توسعه صنعت کشاورزی با تولید گیاهان مقاوم به آفات، بکارگیری روشهای کنترل بیولوژیک و کاربرد آفت کش ها با اثر گونه ای محدود نیز ضرورت دارد .
وی با بیان اینکه همچنیــن استفــاده از آفت کــش ها در کشاورزی باید مــنطبق بر اصــول و شیوه های صحیح کشاورزی باشد، گفت: با استفاده از شیوه های صحیح کشاورزی می توان کمترین میزان ممکن از آفت کش ها را مورد استفاده قرار داد تا بدین ترتیب کمترین آسیب به محیط زیست و سلامت انسان وارد شود.
لطیفیان تاکید کرد: در نهایت باید مزایای کاربردآفت کش در کشاورزی با هدف تولید محصول بهتر در مقــابل خطر مــمکن بر سلامتی ناشی از باقیمانده آفتکش در موادغذایی ارزیابی شود و دانش کافی در زمینه سرنوشت آفت کش در کشاورزی برای ارزیابی صحیح مواجهه انسان و تاثیرات محیطی این آلاینده ها لازم است.
