از صادرات ۸۰۰ هزار بشکه‌ای به امریکا تا تحریم‌های ILSA/ قطر با تکنولوژی‌ای که ما نداریم دو برابر ایران گاز برداشت می‌کند

سیدمهدی حسینی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره موانع و چالش‌های بین‌المللی و داخلی توسعه و صادرات نفت و گاز ایران اظهار داشت: بخشی از چالش‌های نفت در کشور ما مرتبط با چالش‌های جهانی این صنعت است و ضرروتا مختص ایران نیست، اما ما هم از آن تاثیر می‌گیریم. مبنای مشکلات مدیریت بازار نفت تعادل در عرضه و تقاضا است، بر این اساس ایجاد ثبات در بازار برای داشتن قیمت باثبات و برنامه‌ریزی درازمدت عرضه و تقاضا و بالانس آن یک چالش اساسی است که همیشه دنیا و ما با آن مواجه بوده‌ایم.

سه شوک بزرگ و تاثیری که نفت ایران پذیرفت

وی افزود: مثلا شوک‌های اول، دوم و سوم صنعت نفت دقیقا همان مقاطعی است که بازار را به کلی بهم ریخته است. سال 1973 در شوک اول شاهد اقدام اوپک برای 4 برابر کردن قیمت نفت بودیم که دنیا را بهم ریخت، زمان انقلاب اسلامی ایران یکباره شاهد نزدیک 4 برابر شدن قیمت نفت بودیم یعنی در شوک اول از 2.5 دلار به 10 دلار و در سال 1979زمان شوک دوم به نزدیک 40 دلار رسیدیم که دنیای نفت را دگرگون کرد، از سوی دیگر با تشکیل آژانس بین‌المللی انرژی در تقابل با تولیدکنندگان نفت روی راندمان صنعتی و اتومبیل‌ها کار کردند.  زمان جنگ اعراب و اسرائیل برای کاهش وابستگی به نفت خاورمیانه دیگر کشورها شروع به سرمایه‌گذاری کرده و عرضه را بالا بردند و در واقع سهم اوپک را پایین آوردند، بنابراین در سال 1986 با شوک سوم مواجه شدیم و قیمت‌ها یکباره از 40 دلار به زیر 10 دلار سقوط کرد. پس از آن جنگ نفت، بحران اقتصادی آسیای‌شرقی، بحران اقتصادی امریکای‌جنوبی و حتی برخی کشورهای اروپایی مثل اسپانیا را داشتیم که همه آثار خود را روی تقاضا و مصرف گذاشته و بازار را بهم ریخته‌اند. 

زمانی که اوپکِ مغرور به خودش آمد

این کارشناس ارشد حوزه انرژی ادامه داد: در این مقاطع مجموعه‌هایی در صدد کنترل اوضاع برآمدند، اوپکِ مغرور که تصور می‌کرد هر میزان نفت وارد بازار کند خریدار دارد، بعد از شوک سوم به خودش آمد و به این نتیجه رسید که رقیبان زیادی دارد، البته در 4 دهه اخیر نقش موثری داشت، اقدام به سهمیه‌بندی کرد، در مقاطعی برای قیمت‌ها محدوده‌ای بین 22 تا 28 دلار تعیین کرده و بازار را مدیریت کرد. اما با توجه به کل مباحث ما یک بازار متلاطم را طی کردیم. 

چالش عرضه بی‌محابای نفت توسط تازه‌واردان

وی خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر بزرگترین گرفتاری ما ابتدا در بخش عرضه بوده که تازه‌واردان بزرگ وارد بازار شدند و بی‌محابا نفت زیادی را روانه بازار کردند، بزرگترین آنها امریکا بوده که یکباره در سال 1992 شیل را از حدود 3 میلیون بشکه به 8 میلیون بشکه رساند و با مجموعه تولید از خلیج مکزیک، آلاسکا و تگزاس به 13 میلیون بشکه رسیده و به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان تبدیل شد. روس‌ها تولید خود را به فراتر از 11 میلیون بشکه رساندند در این میان وقتی رقابت عرضه آغاز شد دیگران هم ورود کردند، عراق میادین خود را توسعه داد، کشوری که روزی نصف ما تولید می‌کرد به حدود 5 میلیون بشکه رسید و معادل همه تولید ما قبل از کرونا شروع به صادرات کرد.

بحران کرونا و نفت زیر صفر دلاری

حسینی گفت: بحران بعدی کووید 19 بود، این بحران باعث شد تقاضا به شدت افت کند، زیرا اقتصادها کوچک و تعطیل شدند، رشد اقتصادی جهان که پیش‌بینی می‌شد به 4 درصد برسد، منفی شد، قیمت‌ها آنچنان سقوط کرد که WTI منفی و برنت از حدود 70 دلار به زیر 15 دلار رسید. ما همه این بحران‌ها را طی همین سال‌های اخیر در سطح جهانی داشتیم و اگر تحریم هم نبودیم قطعا از این آسیب‌ها مصون نبودیم، بعبارت دیگر افت قیمت برای هر یک بشکه نفت صادراتی ما بسیار تاثیرگذار بود، اما در هر حال مهمترین مشکلی که ما در سطح بین‌الملل داریم، تحریم است.

وی بیان داشت: ما از ابتدای انقلاب تحریمی بودیم که تحریم‌کنندگان حتی اصول خود را هم نادیده گرفتند مثلا در قضیه سفارت آمریکا بنا نبود از محل پول و دارایی‌های بلوکه شده و یا ساختما‌ن‌های توقیف شده چیزی به گروگان‌ها تعلق گیرد اما این کار را انجام دادند.

از صادرات 800 هزار بشکه‌ای به امریکا تا تحریم‌های IlSA

این کارشناس حوزه انرژی ادامه داد: شروع تحریم نفت ما با ایلسا Iran and Libya Sanctions Act‎) (ILSA) یا قانون داماتو همراه بوده که اعلام کردند سرمایه‌گذاری در ایران از 40 میلیون دلار بیشتر نباشد ما قبل از این تحریم 800 هزار بشکه نفت به امریکا صادر می‌کردیم بعد از ایلسا ارتباط تجاری با امریکا ممنوع شد، شرکت‌ها از سرمایه‌گذاری در ایران منع شدند، حتی در سال 1996، رقم سرمایه‌گذاری را به 20 میلیون دلار کاهش دادند و بعد از آن هرگونه سرمایه‌گذاری را در ایران ممنوع کردند.

فنداسیون تحریم‌های ایران از کجا بود؟

وی گفت: در واقع ما از ابتدای انقلاب تاکنون 6 دسته تحریم داریم که ادامه یافته و در واقع IlSA یک فنداسیون برای تحریم‌های بعدی شد و هرگونه سرمایه‌گذاری، تجارت، حمل و نقل، بیمه، معاملات دلاری و ریالی و سوئیفت با صنایع نفت و گاز ایران بسته شد، ما در یک فضای دربسته زندگی کردیم و آسیب زیادی هم دیدیم، تحریم‌ها قطعا روی اقتصاد ما تاثیر گذاشته، ما ظرفیت اسمی صادرات 2.8 میلیون بشکه نفت باضافه میعانات را داشتیم اما این توان از ما گرفته شده، کشور با کاهش درآمد بسیار پایین مواجه شده است.

قطر با تکنولوژی‌ای که ما نداریم دو برابر ما گاز برداشت می‌کند

حسینی اظهار داشت: توسعه صنعت نفت دو فاکتور مهم دارد، اول اینکه برای توسعه این صنعت باید پول داشته باشیم، دوم اینکه با توجه به رشد تکنولوژی جلو برویم که ما فعلا هیچیک را نداریم، مثلا از هر چاه پارس‌جنوبی روزانه حدود 100 میلیون فوت مکعب گاز استخراج می‌کنیم در حالی که قطر با استفاده از تکنولوژی‌یی که ما نداریم از هر چاه 200 میلیون فوت مکعب یعنی دو برابر ما برداشت می‌کند، یعنی با نصف  سرمایه‌گذاری ما و تعداد چاه‌های کمتر دو برابر ما برداشت کرده و سود بالاتری می‌برند. 

ضریب بازیافت نفت عربستان دو برابر ایران

وی ادامه داد: امروز عربستان به طور متوسط 50 درصد ضریب بازیافت دارد در بعضی میادین حتی تا 70 درصد هم برداشت دارد، نروژ بازیافت خود را به 60 درصد نزدیک می‌کند، امارات 40 درصد، عمان 40 درصد بازیافت دارند و ضریب بازیافت ما زیر 25 درصد و نصف عربستان است، چون تکنولوژی مدرن بکار نگرفته‌ایم. 

چگونه 60 میلیارد بشکه نفت بیشتر برداشت کنیم؟

این کارشناس حوزه نفت گفت: ما اکنون 600 میلیارد متر مکعب نفت شناخته‌شده درجا داریم و اگر قیمت نفت را به طور متوسط طی دوران‌های مختلف 100 دلار در نظر بگیریم چندین تریلیون دلار ثروت کشور در زیر زمین مانده است‌، اگر فقط 10 درصد به رقم 25 درصدی ضریب بازیافت اضافه کنیم 60 میلیارد بشکه نفت بیشتر برداشت خواهیم داشت.

با میادین خوب رفتار نمی‌کنیم

وی ادامه داد: بنده 20 سال قبل در بازدید از یکی از میادین نفتی دریای شمال مشاهده کردم که با حفاری افقی  11 هزار متر وارد دریا شده بودند اما امروز ما هنوز بیش از 3 هزار متر حفاری افقی نداشته‌ایم معنای تکنیکی آن این است که هرچه بیشتر افقی برویم سطح تماس چاه با مخزن بیشتر شده و نفت بیشتری برداشت می‌کنیم، این روزها سخن از حفاری اسمارت، چندجانبه، لرزه‌نگاری چهاربعدی، تزریق پلیمر و گاز CO2 است که ما نداریم، بنابراین با میادین خوب رفتار نمی‌کنیم، یک زمان تحریم هستیم و گاهی خودمان نمی‌خواهیم، بپذیریم جایی که توانا نیستیم باید تکنولوژی را بومی و یا وارد کنیم. 

خطر امنیتی افزایش تولید همسایگان

حسینی با بیان اینکه ما در توسعه میادین کاملا عقب هستیم، گفت: وقتی روسیه می‌تواند با معادل دوسوم ذخایر ما به 11 میلیون بشکه برسد دلیلی ندارد ما نتوانیم به ارقام بیشتر از ظرفیت اسمی 4 میلیون بشکه امروز برسیم، عراقی که نصف ما تولید داشت به 6 میلیون بشکه نزدیک می‌شود دلیل ندارد ما نتوانیم. ما زمانی رهبری اوپک را داشتیم، بعد به مقام دوم رسیدیم، در زمان جنگ صدام سعی کرد تولید خود را به ما نزدیک کند تا بتواند جای ما را بگیرد اما نتوانست، امروز عراق دوم اوپک شده و ما با توجه به تحریم مشخص نیست که در کجای این سازمان قرار گرفته‌ایم، بنابراین یکی از آسیب‌های تحریم ضربه به اثرگذاری‌مان در اوپک است، موضوع امنیت هم مطرح است، امنیت کشور یک بال نظامی و یک بال قدرت اقتصادی دارد، هر دکل حفاری به اندازه چند تانک برای ما امنیت می‌آورد، اگر عراق دو برار ما تولید کرده و بفروشد و  دو برابر ما قدرت اقتصادی داشته و بتواند صرف تقویت نظامی، خرید سلاح و هواپیما کند آیا با سوابقی که در جنگ 8 ساله با این کشور داشتیم، خطر امنیتی برای ما دارد یا خیر؟

وی تاکید کرد: ما باید خودمان را از نظر اقتصادی با همسایگان بالانس کنیم و از آنها عقب نیفتیم، نباید اجازه دهیم آنها بیخ گوش ما به قدرت اقتصادی و نظامی تبدیل شوند و ما بخاطر بحران اقتصادی عقب بمانیم و آسیب‌پذیر باشیم. 

اجازه ندهیم کشورهای کوچک خلیج‌فارس رجزخوانی کنند

این کارشناس حوزه نفت گفت: تاسف‌بار است که کویت و امارات بیش از ما تولید داشته باشد و قطر بزرگترین صادرکننده ال‌ان‌جی دنیا باشد و ما درگیر مسائل داخلی توسعه و یا عدم توسعه باشیم، در هر حال بحث تحریم مشکل اول ما است تا جایی که امکان دارد با حفظ قدرت و عزت در مسیر لغو محدودیت‌ها قرار بگیریم، در نظر داشته باشیم مگر همه دنیا که تحریم نیستند عزت‌شان آسیب دیده؟ با برداشتن تحریم‌ها پلن‌هایی داشته باشیم و همه عقب‌ماندگی‌ها را جبران کنیم تا کشورهای کوچک حاشیه خلیج‌فارس نتوانند بازارهای ما را بگیرند و رجزخوانی کنند.