زکی یمانی، وزیر نفت پیشین عربستان درگذشت

به گزارش ایلنا از خبرگزاری رویترز، روزنامه عربستانی عکاظ امروز (سه‌شنبه، پنجم اسفندماه) اعلام کرد که احمد زکی یمانی، وزیر پیشین نفت عربستان در سن ۹۰ سالگی در لندن درگذشت.

براساس گزارش این روزنامه، زکی یمانی در شهر مکه به خاک سپرده می‌شود.

زکی یمانی تا اواسط دهه ۱۹۸۰ میلادی و بیش از دو دهه سکان هدایت وزارت نفت عربستان را به‌عهده داشت.

وی یکی از تأثیرگذارترین وزیران نفت عربستان بود که از اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی تا سال ۱۹۸۶ این سمت را در اختیار داشت. در این سال‌ها، وی نماینده چهار پادشاه سعودی در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) بود و به رفع تحریم نفتی اعراب علیه رژیم صهیونیستی (بحران نفتی سال ۱۹۷۳ میلادی) در سال ۱۹۷۳ کمک کرد.

وی در سال ۱۹۸۹ مرکز مطالعات جهانی انرژی را در لندن تأسیس کرد، این مرکز محفلی برای گردهمایی وزیران نفت و انرژی نفت، مدیران شرکت‌های نفتی و نمایندگان دولت‌ها و مصرف‌کنندگان نفت به‌شمار می‌آید

یمانی در دهه ۱۹۹۰ به‌عنوان مدیر اتاق فکر «مرکز مطالعات جهانی انرژی» بیشتر وقت خود را در لندن گذراند و به‌عنوان مفسر و مشاور در زمینه سیاست‌های جهانی نفت به کار خود ادامه داد.

خلاصه‌ای از زندگینامه و سوابق کاری احمد زکی یمانی به قلم مونا مشهدی رجبی به شرح زیر است:

احمد زکی یمانی، سیاستمدار عربستانی، در فاصله سال‌های ۱۹۶۲ تا ۱۹۸۶ به‌عنوان وزیر نفت این کشور فعالیت می‌کرد و ۲۵ سال همه‌کاره سازمان کشورهای صادر کننده نفت بود. وی که  مدرک تحصیلی خود را در رشته حقوق از دانشکده حقوق دانشگاه نیویورک، دانشکده حقوق هاروارد و دانشگاه اکستر – در مقاطع لیسانس تا دکترا- دریافت کرده بود، پس از بازگشت به عربستان به‌سرعت جذب دولت و به یکی از مشاوران ارشد دولت عربستان بدل شد.

وی را یکی از مهم‌ترین افراد در شکل‌گیری شرکت ملی نفت عربستان و سازمان کشورهای صادرکننده نفت در دنیا می‌دانستند و آکسفورد از او به نام «مرد تاریخ ساز در صنعت نفت» نام برده بود.

دانشگاه آکسفورد در بخش بیوگرافی افراد مطرح در حوزه انرژی، نام احمد زکی یمانی را ثبت کرده است، طبق اطلاعات این دانشگاه، زکی یمانی معمار سیاست‌های اصلی انرژی در عربستان و خاورمیانه است و یکی از تاثیرگذارترین سخنگوهای نفتی این کشور در طول تاریخ به شمار می‌آید.

مهارت وی در سخنوری و فن مذاکره به اندازه‌ای بالا بود که هنری کیسینجر در کتاب خاطرات خود درباره‌اش نوشته است: «قرار گرفتن در مقابل زکی یمانی به معنای شکست در مقابل فن و قدرت مذاکره اوست، زکی یمانی همیشه می‌توانست طرف مقابل خود را در مذاکرات مغلوب کند و آن‌ها را به همراهی با سیاست‌های خود وا دارد.»

زکی یمانی در سال ۱۹۳۰ در شهر مکه متولد شد و پدر و پدربزرگش از مبلغان دینی اسلامی بودند که در کشورهای دیگر مبلغ دینی بودند، وی که سال‌ها عمرش را صرف تحصیل در زمینه حقوق کرده و در برترین دانشگاه‌های دنیا این دوره‌ها را گذرانده بود، پس از بازگشت به عربستان به سرعت جذب کارهای دولتی شد.

نخستین شغلش در فاصله سال‌های ۱۹۵۶ تا ۱۹۵۸ بود که مشاور قانونی دپارتمان نفت و مالیات در وزارت امور مالی این کشور بود اما به این شغل قانع نبود و در کنار آن یک شرکت مشاوره حقوقی خصوصی را در شهر جده، راه‌اندازی کرد و کار در این شرکت حقوقی خصوصی را تا پایان سال‌های کارش در دولت و وزارت نفت، ادامه داد.

از سال ۱۹۵۸ میلادی وی برای دو سال مشاوره قانونی و حقوقی هیئت وزیران را به‌عهده  گرفت و در سال ۱۹۶۰ به‌عنوان وزیر کشور انتخاب شد و به تدریج در شکل‌گیری شرکت نفت و اوپک و تثبیت جایگاهش به عنوان وزیر نفت عربستان گام برداشت.

در سال ۱۹۶۲ سازمان مواد معدنی و نفت یا به اختصار پترومین درعربستان راه‌اندازی شد که از ابتدا با هدف تبدیل به شرکت ملی نفت بود، طرح اولیه ایجاد این شرکت ازسوی زکی یمانی و با توجه به ضرورت سرمایه‌گذاری روی این صنایع و کسب درآمد بیشتر از صنعت نفت ارائه داده شد.

آکسفورد پرس در این زمینه نوشت: دو سال پس از تاسیس شرکت پترومین، وزارت نفت در عربستان به‌طور رسمی راه‌اندازی شد و هدف از شکل‌گیری این وزارتخانه ایجاد مهارت‌های لازم برای کارشناسان و مهندسان این کشور با هدف توسعه صنعت نفت و مدیریت شرکت ملی نفت عربستان بود.

در این زمان بود که اهمیت صنعت نفت در اقتصاد کشورو توسعه اقتصادی دنیا در حال شکل‌گیری بود وعربستان با توجه به حجم بالای ذخایر تایید شده نفتی، نقش مهمی در این عرصه ایفا می‌کرد.

در همین سال‌ها بود که زکی یمانی زمزمه‌های ایجاد سازمان کشورهای عرب صادرکننده نفت را مطرح می‌کرد. دیدگاهی بزرگ که قدرت زیادی برای شرکت‌های نفت‌خیز عربی ایجاد می‌کرد.

در کتاب «اوپک: بیست سال و بیشتر» که در سال ۱۹۸۲ میلادی منتشر شد درباره نقش زکی یمانی در شکل گیری این سازمان آمده است: «زکی یمانی نقشی مهم در توسعه دیدگاه شکل‌گیری اوپک داشت. وی در سال ۱۹۶۷ و در سال‌هایی که جنگ اعراب و اسرائیل رخ داده بود در مخالفت با استفاده از ابزار تحریم نفتی اعراب صحبت کرده بود. تحریم نفتی سال ۱۹۶۷ تاثیر گذار نبود ولی تجربه‌ای در اختیار زکی یمانی قرار داد که از نظر او منافع  سیاسی ایجاد سازمان کشورهای صادر کننده نفتی عربی را به تصویر می‌کشید.در همین زمان بود که او به عنوان یکی از پیشگامان شکل‌گیری  این سازمان در سال ۱۹۶۸ بود و در این سال سازمانی به نامسازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت (OAPEC) را تاسیس کرد. اعضای این سازمان کشورهای عربستان، کویت و لیبی بودند و در سال ۱۹۷۰ عراق و سوریه و مصر هم به سازمان اضافه شدند.

 ایده ایجاد شرکت ملی نفت عربستان و سازمان کشورهای عرب صادرکننده نفت، زکی یمانی را برای همیشه در تاریخ عربستان ماندگار کرد اما در زمانی که تحریم نفتی سال ۱۹۷۳ اتفاق افتاد، اوپک به عنوان سازمانی که کشورهای نفت‌خیز غیرعربی هم عضوش بودند، شکل گرفت و سپس تحولاتی که در جریان گروگان‌گیری شماری از وزیران نفت عضو اوپک در نشست برگزار شده در وین رخ داد، نامش را برای همیشه در تاریخ صنعت نفت دنیا ثبت کرد. نام یمانی به عنوان بخشی از تاریخ سیاستگذاری‌های مهم نفتی و تاریخ صنعت نفت دنیا باقی می‌ماند.