مصرف جهانی غذا رو به افزایش است

به گزارش ایلنا، علی آهون منش در نشست "امنیت غذایی؛ آینده ایران"  که در دفتر حزب اعتدال و توسعه استان اصفهان برگزار شد، خاطرنشان کرد: امنیت غذایی زمانی تحقق می‌یابد که مصرف کنندگان از منظر اقتصادی توانایی خرید مواد غذایی مورد نیاز خود را داشته باشند و به منظور تامین اقلام مورد نیاز خود امکان ارتباط موثر با شبکه‌های توزیع مواد غذایی را نیز داشته باشند با این حال در سال 1986 سازمان جهانی تحقیقات کشاورزی (CGIR)  وابسته به بانک جهانی در تعریف دقیق‌تری از امنیت غذایی ارائه کرد؛ بر این مبنا امنیت غذایی به معنای دسترسی تمام مردم به غذای کافی در تمام اوقات به منظور زندگی سالم و فعال بود.

عضو سازمان جهانی تحقیقات کشاورزی (CGIR) با بررسی وضعیت امنیت غذایی در کشورهای مختلف گفت: بر اساس آمارها مصرف جهانی غذا رو به افزایش است اما هنوز درآمدی کافی برای خرید غذا وجود ندارد. بر اساس گزارش بانک جهانی بیش از 400 میلیون گرسنه مزمن در جهان و بیش از 1.2 میلیون نفر گرسنه حاد در آفریقا وجود دارند.

وی  با بیان اینکه در یک جامعه فقیر ممکن است 50-80 درصد درآمدهای یک فرد برای تامین غذا مصرف شود در حالی که در یک جامعه مرفه تنها 10 درصد به این مورد اختصاص خواهد یافت، ادامه داد: نوسانات قیمت غذا به معنی فقدان امنیت کافی در حوزه تولیدات غذا است و از سال 2007 به این سو قیمت غذا سیر صعودی به خود گرفته و پیش بینی می‌شود طی دو دهه آینده نیز قیمت اقلام لازم خوراکی همچنان افزایش یابد.

این متخصص گیاه پزشکی تغییرات آب و هوایی، رشد جمعیت، نوسانات قیمت حامل‌های انرژی، میزان ذخایر غذایی موجود در جهان و کشت فراسرزمینی  را از دیگر عواملی دانست نیز به شکل قابل ملاحظه‌ای بر میزان تولید غذا موثر بوده‌اند.

وی ادامه داد: با اشاره به نقش مهم تغییرات آب و هوایی در میانگین تولید غذا تصریح کرد: اگر دمای هوا تنها یک درجه سانتیگراد بالاتر یا پایین تر شود میانگین تولید غذا 10 درصد کاهش خواهد یافت به عنوان مثال در سال گذشته میلادی موج گرما در روسیه تولید گندم در این کشور را 40 تن کاهش داد و در ایران نیز خشکسالی های پیاپی مسیر توسعه اقتصادی و کشاورزی را با چالش‌های بسیاری رو به رو کرده است.

آهون منش رشد جمعت را عاملی مهم و تاثیرگذار در قیمت غذا ارزیابی کرد و افزود: از 30 سال قبل جمعیت جهان از سه به شش میلیارد نفر افزایش یافته و انتظار می‌رود که این رقم تا سال 2050 به 9 میلیارد نفر نیز برسد جمعیتی که قطعا در آینده به غذا و امکانات کافی برای زیست مطلوب نیز نیازمند خواهند بود همچنین رویکرد  ایران در چشم انداز 1404 رسیدن جمعیت کشور به 150 میلیون نفر است در حالی‌که تا زمانی که تصمیم‌سازان کشوری فاکتورهای لازم برای بهره‌مندی عادلانه افراد جامعه از امنیت و آسایش مطلوب را فراهم نکنند خانواده‌ها از فرزند آوری قطعا سر باز خواهند زد.

معاون اسبق تحقیقات و آموزش وزارت جهادکشاورزی با اشاره به نتایج یک تحقیق علمی در خصوص برآورد هزینه خانوارهای ایرانی پیش از اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها گفت: در این بررسی پس از تقسیم اقشار مختلف در دهک‌های 10 گانه معین شد که مقدار هزینه کرد اقلام غذای یک خانواده چهارنفری چیزی معادل پنج میلیون و 570 هزار تومان خواهد بود در حالی که نه تنها برآورد میانگین هزینه اقلام خوراکی در مناطق شهری به شرط آنکه هر خانوار حدودا چهار نفره باشد رقمی معادل 982 هزار تومان است بلکه شاخص خط فقر نیز قدرت تامین دو هزار و 300 کالری در نظر گرفته شده است. نتیجه این بررسی نشان داد که 70 درصد جامعه آماری مورد تحقیق زیر خط فقر به سر می‌برند.

آهون منش با اشاره به آهنگ سریع و رو به رشد جمعیت در کشورهایی مانند چین و هند خاطر نشان کرد: چین با رشد اقتصادی میانگین 12 درصد و هند با رشد اقتصادی متوسط 9 درصد در حال حاضر با رشد سریع جمعیت رو به رو هستند و همین مساله باعث شده تا این کشورها علاوه بر توجه به کمیت غذا برای بهبود کیفیت اقلام خوراکی خود نیز چاره‌ای بیندیشند.

وی با تاکید بر اهمیت قیمت حامل‌های انرژی به ویژه سوخت‌های فسیلی در تولید غذا گفت: در بسیاری از نقاط دنیا پسماندهای کشاورزی را به بیوگاز، اتانول یا بیوفیل تبدیل کرده و مورد استفاده قرار می‌دهند به صرفه بودن این روش البته بسته به قیمت نفت است؛ اروپا تا سال 2020 تصمیم دارد 10 درصد انرژی خود را از طریق بیوفیل تامین کند؛ برزیل اکنون 60 درصد انرژی خود را به صورت بیوفیل از نیشکر تامین می کند. اگر نفت روزی تمام شود تولید غذا به شدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت و به شدت کاهش خواهد یافت.

این متخصص گیاه پزشکی افزود: کشور آمریکا در حال حاضر هر سال 130 میلیون تن مازاد کشاورزی یعنی چیزی معادل معادل دو میلیون بشکه نفت خام خود را به بیوفیل تبدیل می‌کند؛ در ایران آزاد سازی قیمت حامل‌های انرژی به شدت بر تولید غذا اثر گذار است و قیمت اقلام خوراکی را به شکل غیر منتظره‌ای تعیین می‌کند.

آهون منش با اعلام اینکه ذخایر غذایی جهان روز به روز در حال کاهش است، ادامه داد: زمانی آمریکا با مازاد غذا رو به رو بود از این رو یا ذخایر خود را در اختیار کشورهای نیازمندی همچون هند قرار می‌داد، یا آنها را به دریا می‌ریخت و یا به در ازای پرداخت وجوه‌هایی از کشاورزان درخواست می‌کرد که که از کاشت بذر در زمین‌های زراعتی خود اجتناب کنند اما امروز وضع به شکل دیگری است؛ دولت‌ها شاید در مواقع تنگنای اقتصادی دست به چاپ اسکناس بزنند اما آیا جایگزینی برای تامین ذخایر خالی غذا هست؟ به عنوان مثال بر اساس آمارهای بانک جهانی ذخیره ذرت و گندم طی 15 سال گذشته با سیری صعودی در جهان همراه بوده است.

عضوسازمان جهانی تحقیقات کشاورزی (CGIR) در توضیح علت روی آوری برخی کشورهای اغلب توسعه یافته به انجام کشت‌های فراسرزمینی در دیگر کشورها اظهار کرد: اجاره یا خرید زمین در دیگر کشورها جهت تولید محصول و صادرات غذا به کشورهای سرمایه‌گذار گزینه‌ای است که در سال‌های اخیر بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است؛ با این همه زمین به تنهایی مساله اساسی نیست بلکه آب این میان نقشی بسیار مهمتر را ایفا می‌کند. برای نمونه سودان با اجاره عراضی کشاورزی خود به دیگر کشورها ملزم به استفاده از آب نیل خواهد بود و به این ترتیب این رودخانه دیگر آبی برای مصر نخواهد داشت مساله‌ای که در دراز مدت وقوع جنگ‌های منطقه‌ای بر سر آب را تشدید خواهد کرد.

وی درباره رویکرد ایران نسبت به کشت‌های فراسرزمینی ادامه داد: قیمت بالای زمین‌های مستعد از یک سو و کمبود شدید آب برای مصارف کشاورزی از سوی دیگر باعث شده تا ایران نیز اخیرا به سمت کشت‌های فراسرزمینی متمایل شود.

آهون منش با تاکید بر اینکه روش‌های علمی راهکارهایی برای افزایش تولید غذا پیش روی بشر قرار می‌دهد، خاطر نشان کرد: بسیاری از دانشمندان معتقد هستند که در صورت استفاده از علم و تکنولوژی تولید غذا کاهش نخواهد یافت به عنوان مثال با یک متر مکعب آب تاکنون 800 تا 900 گرم ماده خشک تهیه می‌شد اما امروزه و با بهره‌گیری از مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی آب می توان مقدار ماده خشک تهیه شده از هر متر مکعب از آب را به بیش از یک و حتی تا حدود چهار کیلو گرم افزایش داد. از این رو بشر از یک سو با فرصت بهره گیری از علوم جدید رو به رو  است و از سوی دیگر با تهدید کمبود و گرانی غذا مواجه است و در این میان تنها راه ممکن شناخت تهدیدها و استفاده از فرصت‌هاست .

رییس اسبق دانشگاه صنعتی اصفهان فنون بیوتکنولوژی را مثالی از فرصت‌های علمی پیش روی بشر در مسیر تضمین امنیت غذایی دانست و تصریح کرد: به عنوان نمونه دانشمندان با جایگزین سازی ژن‌های تولید پروتئین حیوانی در گندم نیاز بدن انسان به این قبیل پروتئین‌ها را تامین کرده‌اند و به این ترتیب در کشورهای هدف میزان صادرات گندم به ازای واردات گوشت قرمز را  به شکل قابل ملاحظه‌ای  کاهش داده‌اند. همچنین در روشی دیگر انتقال ژن مقاومت به سرما از ماهی‌های ساکن اقیانوس منجمد شمالی به گونه "آگروباکتریوم" به طریق مهندسی ژنتیک و انتقال این باکتری‌ها به گونه‌های مخصوصی از گیاه "جو" باعث تولید گونه‌های جو مقاوم به سرما به ویژه در نواحی سردسیر جهان شده است.

وی با تاکید بر اینکه سرمایه‌گذاری جدید در مسیر استفاده از تکنولوژی‌های روز در حوزه غذا نیازمند سرمایه‌گذاری است، ادامه داد: این سرمایه‌گذاری‌ها از یک سو به منظور جبران استهلاک و از سوی دیگر در جهت افزایش تولید و بهره وری تکنولوژی‌های به خدمت گرفته مورد نیاز هستند.

رییس اسبق دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: در کشورهای توسعه یافته کیفیت و کمیت غذا برای اکثر طبقات مردم مطلوب است و افزایش قیمت غذا در الگوهای تغذیه‌ای مردم تغییر چندانی ایجاد نمی‌کند با این همه در کشورهای در حال توسعه مخصوصا کشورهای آفریفایی مساله غذا و گرانی آن مصیبت عظیمی است به ویژه آنکه در این کشورها قیمت غذا با شدت بیشتری رو به افزایش نیز هست.

عضوسازمان جهانی تحقیقات کشاورزی (CGIR) درباره وضعیت غذا در ایران و جایگاه آن نسبت به شرایط جهانی گفت: ایران تا مرز 85 درصد قابل خودکفایی است گرچه متاسفانه به دلیل نامناسب بودن زیر ساخت ها قیمت تمام شده غذا در کشور هنوز بالا است و همین امر نیز بهانه‌ای به دست دولت‌های نهم و دهم داد تا سونامی واردات اقلامی همچون میوه، شکر، گوشت و برنج را رقم بزند در حالی که برای کاهش قیمت تولیدی غذا همین بس بود که به سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی در بخش تولید و کشاورزی توجه شود.

آهون منش با ابراز تاسف از نبود سرمایه‌گذاری منطقی در بخش کشاورزی طی 25 سال گذشته ادامه داد: مهمترین عامل نبود غذا پیش از آنکه مربوط به افزایش مصرف باشد از ضعف سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی ناشی می‌شود.

وی بهره‌وری از آب در ایران را ناامید کننده توصیف و خاطر نشان کرد: بهره‌وری مطلوب در ایران باید از 37 درصد مقدار فعلی به 65 تا 75 درصد برسداین در حالی است که آیین نامه اجرایی قانون بهره‌وری که قرار بود بر اساس ماده پنجم قانون برنامه چهارم تحت عنوان "تحقق اهداف و شاخص‌های کمی بهره‌وری" به اجرا گذاشته شود در اواخر سال 89 یعنی پس ازانقضای قانون از سوی هیئت وزیران ابلاغ شد.

رییس اسبق دانشگاه صنعتی اصفهان توضیح داد: قیمت بدون یارانه آب بها یا همان قیمت تمام شده حدود 600 ریال به ازای هر متر مکعب آب است با توجه به اینکه 90 درصد از کل آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی ناشی می شود و با توجه به خشکسالی‌های عارض شده در حال حاضر 50 درصد این مقدار آب از چاه‌ها تامین می‌شود با این توصیف آیا پرداخت بهای سنگین آب توسط کشاورزان در صورت اجرای قانون امکان پذیر است و آیا حرفه کشاورزی با آب بهای واقعی مقرون به صرفه است؟

وی ادامه داد: اجرای قانون هدفمند سازی یارانه‌ها نه تنها بر الگوی کشت تاثیر خواهد گذاشت بلکه ارزش افزوده بخشی از محصولات غذایی را نیز با تغییرات جدی رو به رو خواهد کرد و از این رو به عنوان عاملی تعیین کننده قیمت تمام شده غذا را هم با نوسان مواجه خواهد ساخت به طوری که برای نمونه اجرای این قانون گروه اقلام زراعی مانند  گندم، جو و ذرت را به ترتیب با رشد قیمت 86، 71 و 82 درصدی رو به رو خواهد کرد همچنین این رشد قیمت برای گروه اقلام باغی باعث افزایش قیمت 43 درصدی سیب درختی و رشد 51 درصدی خرما همراه خواهند بود.

آهون منش با تاکید بر برخی بندها و مواد قانونی که دولت ها را مکلف به اجرای عدالت در بخش رفع فقر و تامین امنیت غذایی می کند، تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران صاحب منابع عظیم انسانی است؛ 80 درصد در رسیدن به خودکفایی غذایی موفق بوده و به چهارمین قدرت صادر کننده نفت جهان تبدیل شده و 16 درصد کل منابع گاز طبیعی کشور را در اختیار دارد با این همه به نظر می رسد تصمیم سازان و دلسوزان کشور باید  بیش از گذشته در این مسیر گام بردارند.

عضو شورای مشورتی حزب اعتدال و توسعه استان اصفهان گفت: تخصیص یارانه به کل اقشار را امری صد در صد با توجه به اهمیت ایجاد عدالت اجتماعی و ایجاد امنیت غذایی نادرست است. تخصیص یارانه به این نحو کاملا مغایر اصل عدالت ورزی در جامعه است؛ یارانه به همه اقشار مردم به یک میزان تعلق می‌گیرد بدون آنکه سهمی برای مالیات از دهک‌های پر درآمد لحاظ شود قانون هدفمندسازی یارانه‌ها نه در دولت گذشته به درستی اجرا شد و نه دولت فعلی با توجه به شرایط جامعه آن را به شکل اصولی خود بازگرداند.

وی با اشاره به تعدد دست اندرکاران حوزه تامین امنیت غذایی در کشور در عین حال این عرصه را فاقد متولی خواند و تصریح کرد: علی‌رغم آنکه قانون وظیفه تامین امنیت غذایی را علاوه بر سه وزارت‌خانه بهداشت، جهاد کشاورزی و کار و راه اجتماعی به عهده شورای عالی امنیت ملی نیز قرار داده اما کشور فاقد یک سازمان واحد ذی مدخل در حوزه غذا و امنیت غذایی است.

عضوسازمان جهانی تحقیقات کشاورزی (CGIR) در توضیح تاثیر سرطان زایی محصولات تراریخته در بدن انسان با اشاره به یک مثال عینی افزود: افلاتوکسین سمی سرطان زا است؛ کشورهای اتحادیه اروپا  طبق یک قرار داد برای افزایش امنیت غذایی ساکنین خود مقدار مجاز این سم را یک قسمت در میلیون تعریف کرده اند این در حالی است که اگر محصولی مانند پسته از کشور تحریم شده‌ای مانند ایران به این کشورها صادر شود معیار وجود افلاتوکسین در کشورهای اروپایی مقصد به یکباره هزار برابر افزایش یافته و از یک قسمت در میلیون به یک قسمت در بیلیون تغییر می‌کند!

این متخصص گیاه پزشکی با اعلام اینکه 35 تا 40 درصد محصولات کشاورزی در اروپا و آمریکا تراریخته هستند، ادامه داد: در هیچ کجای دنیا هنوز ثابت نشده که استفاده از محصولات تراریخته یعنی اقلامی که مورد دستکاری ژنتیک قرار گرفته اند سرطان زا است همان گونه که هیچ کسی نیز اطلاعی ندارد که نتیجه تحقیقات علمی در حوزه تراریخته ها قضاوت بشر را در سال‌های آتی به کدام سمت خواهد کشاند. در ایران سالانه دو میلیون تن ذرت به کشور وارد می شود که سهم محصولات تراریخته در این میان اندک نیست.