جهانی عاری از مین‌های زمینی؛ پیشرفت‌های صورت گرفته و چالش‌های پیش‌‌رو

در حالیکه کشورها به طور جمعی برای از بین بردن ویروس کرونا تلاش می‌کنند، اما هنوز مسائل دیگری در دنیای امروز وجود دارد که عزم همه دولت ها برای پرداختن به آنها جزم نشده است. به عنوان مثال هنوز سالانه افراد بسیاری در سراسر جهان بر اثر انفجار مین‌های زمینی و سایر ادوات منفجر نشده باقی مانده از جنگ، مصدوم شده یا جان خود را از دست می‌دهند.

چند روز پیش مانیتور مین‌های زمینی- نهاد تحقیق کمپین مبارزه با مین های زمینی- بیست و دومین گزارش سالانه خود از اقدامات جهانی علیه مین های زمینی در سال ۲۰۱۹ را منتشر کرد. 

بیست و سه سال از تصویب کنوانسیون منع مین های زمینی گذشته و ۱۶۴ کشور جهان یعنی بیش از ۸۰ درصد کشورها به این کنوانسیون پیوسته اند. سی و سه کشور دیگری که عضو کنوانسیون نشده اند نیز در عمل اصول کنوانسیون را رعایت می کنند. عده ای این امر را یک موفقیت چشمگیر در این قضیه بشر دوستانه می‌بینند. 

بر اساس گزارش مانیتور مین های زمینی تاکنون کشورهای عضو بیش از ۵۵ میلیون مین ضد نفر ذخیره شده را منهدم کرده اند. در این میان بیش از ۲۶۹۰۰۰ مین در سال ۲۰۱۹ منهدم شده است. از این رو تخریب گسترده مین های ضد نفر را می توان یکی از موفقیت های بزرگ به حساب آورد. در سال ۲۰۱۹،  بیست و هشت کشور عضو پیمان منع مین، آموزش خطر مین را برای افراد تحت تاثیر انجام داده اند، که این امر بسیار مهمی است.

اما از آنجایی که حضور افراد برای آموزش کلیدی است، کووید ۱۹ محدودیت هایی را در این حوزه ایجاد کرده است با این حال کشورها با استفاده از آموزش آنلاین یا ترکیب آموزش خطر مین با پیام رسانی در مورد کووید ۱۹ موفق شده اند که امر آموزش را در سال ۲۰۱۹ انجام دهند.  

در سال ۲۰۱۹ حداقل ۱۵۶ کیلومتر زمین از مین پاک شده است و ۱۲۳۰۰۰ مین زمینی نابود شده است. شیلی آخرین کشوری است که در اوایل سال ۲۰۲۰ اعلام کرد که پاکسازی زمین های آلوده خود را به پایان رسانده است. بسیاری از کشورها از جمله کشورهای دچار بحران چون افغانستان، عراق و یمن، در خصوص پاکسازی زمین های آلوده در سال ۲۰۱۹ گزارش داده اند. بر طبق گزارش اخیر مانیتور مین های زمینی که از اواسط سال ۲۰۱۹ تا اکتبر سال ۲۰۲۰ را پوشش می دهد، فقط میانمار - که عضو پیمان منع مین نیست - از مین های ضد نفر استفاده کرده است.

 در دوره تحت پوشش این گزارش در شش کشور افغانستان، کلمبیا، هند، لیبی، میانمار و پاکستان، گروه های مسلح غیردولتی از مین های ضد نفر استفاده کرده اند. به علت درگیری های مسلحانه و تأثیر گسترده استفاده از مین های دست ساز، سال ۲۰۱۹ پنجمین سال متوالی بوده که تعداد زیادی تلفات ناشی از مین های زمینی و سایر أدوات منفجر نشده باقی مانده از جنگ را به خود اختصاص داده است. در سال گذشته حداقل ۵۵۵۴ تلفات ناشی از انفجار مین و سایر ادوات ثبت شده است که بیش از نیمی از آن تلفات یعنی ۲۹۴۹ نفر ناشی از مین های دست ساز بوده است. هنوز هم غیرنظامیان، بیشترین تعداد تلفات یعنی ۸۰ درصد را در برمی گیرند.  کودکان تقریباً نیمی از تلفات غیرنظامیان را به خود اختصاص می دهند. 

بودجه مین زدایی در سال ۲۰۱۹ تقریبا ۷ درصد نسبت به سال ۲۰۱۸ کاهش داشته است. برای اولین بار از سال ۲۰۱۶ کمک های بین المللی به زیر ۶۰۰ میلیون دلار رسیده است. 

تا اکتبر سال ۲۰۲۰، سی و سه کشور عضو کنوانسیون منع مین هنوز آلوده به مین هستند که باید در مهلتی که دارند مناطق آلوده خود را پاکسازی کنند. اما ظاهرا از بین این کشورها فقط شش کشور به هدف خود نزدیک‌تر هستند. 

علی رغم برخی پیشرفت های گزارش شده در دسترسی به خدمات، کیفیت یا کمیت خدمات برای بازماندگان مین درکشورهای عضو، چالش‌های مهم و شکاف هایی در دسترسی به خدمات در همه کشورها باقی‌مانده است.

در برخی از کشورهای آلوده به مین در سال ۲۰۲۰ محدودیت های مربوط به کووید ۱۹ مانع دسترسی بازماندگان و سایر افراد دارای معلولیت به خدمات و بهره مند شدن از حقوق خود به طور برابر با سایر افراد شد. کمبود منابع در طی سالها و گسترش بیماری همه گیر کرونا با هم ترکیب شده و در کنار هم محدودیت های بیشتری برای فعالیت های کمک به قربانیان مین ایجاد کرده اند. 

فعالان حوزه پاکسازی بشر دوستانه با امید گرفتن از پیشرفت‌های صورت گرفته در طی سال های گذشته چشم به آینده دوخته و با چالش های پیش رو مقابله می کنند. پیوستن همه کشورها از جمله ایران به پیمان منع مین امری است که برای تحقق آن مانعی وجود ندارد و فعالان امیدوارند که به زودی این امر محقق شود. بی شک با جمع شدن همه کشورها زیر چتر پیمان منع مین و همکاری مستمر و موثر، آرزوی رسیدن به جهانی عاری از مین دور از دسترس نیست. 

لیلا علی کرمی - وکیل پایه یک دادگستری