در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
سه عامل خشکی‌تالاب جازموریان/ خطر تبدیل‌شدن تالاب به کانون ریزگرد/ بیکاری کشاورزان منطقه به دلیل بی‌آبی/ پیگیری حقابه تالاب از وزارت نیرو
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان با بیان اینکه سه عامل تغییرات اقلیمی، احداث سد هلیل رود و حفر چاه‌های غیرمجاز باعث خشک شدن بخش اعظمی از تالاب"جازموریان" در بخش سیستان‌شده است، گفت: بسیاری از کشاورزان محلی به دلیل خشکی تالاب بیکار شده‌اند ضمن اینکه با این شرایط تالاب تهدیدی برای تبدیل به کانون ریزگرد شده است.
وحید پورمردان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در مورد آخرین وضعیت تالاب "جازموریان" در سیستان و بلوچستان اظهار داشت: 49 درصد این تالاب در استان سیستان و بلوچستان و 51 درصد آن نیز در استان کرمان قرار دارد. آن بخش از تالاب که در سیستان و بلوچستان قرار دارد به دلیل عدم حقابه‌ای که از آبریز شمال و از استان کرمان دریافت نکرده خشک شده و تهدیدی برای تبدیل شدن به کانون های گرد و غبار در منطقه است.
با بارندگی‌ها تنها 38 درصد تالاب آبگیری شد
وی افزود: با توجه به بارندگی‌های بسیار خوبی که در دی ماه سال 98 در شرق کشور انجام شد، از طریق رودخانه‌های قسمت غربی بلوچستان و همچنین شرق تالاب "جازموریان" شاهد آبگیری تقریبا 38 درصدی این تالاب بودیم که این پهنه با توجه به شروع فصل گرما، تابش خورشید و تبخیر آب در حال کاهش است. یکی از ویژگی‌های تالاب "جازموریان" در سیستان و بلوچستان این است که به دلیل سطح همواری و عمق کمی که دارد اگر آب اندکی هم وارد تالاب شود پهنه زیادی آبگیری می‌شود که این آبگیری منجر به احیای پوشش گیاهی، تثبیت بستر تالاب و پیشگیری از وقوع گرد و غبار می‌شود.
بسیاری از اهالی منطقه به دلیل خشک‌شدن بخش اعظمی از تالاب بیکار شده‌اند. تغییرات اقلیمی و خشک‌شدن تالاب در یک دهه اخیر شدت بیشتری داشته است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان ادامه داد: مسطح بودن که نقطه قوت تالاب است در عین حال می‌تواند نقطه ضعف آن نیز باشد. به این دلیل که آب پخش می‌شود و در اثر گرما پهنه زیادی را ما از دست می‌دهیم و اگر این امر چند سال تداوم پیدا کند پوشش گیاهی زیادی را از دست می‌رود.
برنامه‌ریزی برای تالاب با مشارکت جوامع محلی
پورمردان اضافه کرد: اقداماتی که از سوی سازمان محیط زیست برای بهبودی شرایط تالاب "جازموریان" شکل گرفته است یکی بحث تدوین برنامه‌جامع مدیریت زیست بومی این تالاب است که مثل همه تالاب‌های کشور در دست پیگیری است و کارهای مقدماتی اش انجام و به سازمان مدیریت کشور ارسال شده و در انتظار تایید نهایی آن هستیم. این سند به عنوان یک سند بالا دستی و یک برنامه محوری همه دستگاه های متولی و درگیر تالاب "جازموریان" را در واقع موظف به انجام یکسری اقدامات مثبت می‌کند و تاکنون در این زمینه جلساتی موثری برگزار شده است. نکته مثبت این نوع سند برای تالاب‌های کشور این است که ما شاهد برنامه‌ریزی هایی برای تالاب با مشارکت جوامع محلی هستیم.
جازموریان نیمی از علوفه کشور را تامین می کرد
وی عنوان کرد: ذینفعان و جامعه محلی نیز در تدوین و تهیه سند تالاب نقش دارند و حقوق آنها هم در نظر گرفته می‌شود. این تالاب در گذشته نقش بسیار زیادی در اقتصاد بومی منطقه ایفا می کرده است و خود اسم "جاز" به معنی‌پوشش گیاهی و انبوهی گیاه را "موریان" می‌گویند. در گذشته علوفه نیمی از کشور را این تالاب تامین می‌کرده است.
مطالبه حقابه از وزارت نیرو
پورمردان ادامه داد: بسیاری از اهالی منطقه به دلیل خشک شدن بخش اعظمی از تالاب بیکار شده اند. تغییرات اقلیمی و خشک‌شدن تالاب در یک دهه اخیر شدت بیشتری داشته است."جازموریان" در بخش سیستان و بلوچستان بین 70 تا 80 درصد بدون آب شده است. ما با دست بردن در طبیعت به تغییرات اقلیم کمک کرده‌ایم. این درست که نزولات جوی کاهش یافته ولی سدسازی بر روی هلیل‌رود در استان کرمان که یکی از سرشاخه‌های اصلی این تالاب بوده باعث بی‌آبی آن شده است. از وزارت نیرو مطالبه حقابه تالاب "جازموریان" را داریم. با ایجاد سد در بحث اقتصادی اقدام خوبی انجام شده اما در اقتصادی بر مبنای توسعه پایدار در سدسازی برای مناطق پایین دست حقابه در نظر گرفته می‌شود.
ایجاد سد باعث خشکی تالاب
وی گفت: تاکنون هیچ حقابه‌ای را از سدی که بر روی هلیل رود ایجاد شده دریافت نکرده‌ایم. تعامل بسیار خوبی با اداره کل حفاظت محیط زیست استان کرمان داریم و سند مشترکی تنظیم کرده‌ایم و قطعا این یک پیگیری سازمانی برای دریافت حقابه است. خواسته مان از وزارت نیرو این است که با هر رویکردی که این سد احداث شده حقابه زیست محیطی اش را در نظر بگیرند که حداقل بتوانیم تالاب را آبگیری کنیم.
پورمردان: علاوه بر تغیرات اقلیمی و احداث سد اتفاق دیگری که باعث خشک شدن تالاب جازموریان در بخش سیستان و بلوچستان شد برداشت های غیرمجاز از آب‌های زیرزمینی اطراف تالاب با احداث چاه بوده است. در ادوار گذشته3 مورد ذکر شده در بالا باعث خشک شدن تالاب شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان ادامه داد: 21.7 دهم میلیون متر مکعب تا پایان سال 98 آب از رودخانه‌های دامن، بمپور، روستا، دره مشکین، هودیان، اسفند، تنگ، میاندران و سراب دوک به بخش جنوبی تالاب "جازموریان" منتقل شده است.
از بین رفتن گونه‌های گیاهی و جانوری
وی بیان کرد: در گذشته تالاب از پوشش گیاهی بسیار مناسبی از جمله استبرق، کهور و محل زیست پرندگان و آبزیان نادری بوده است که تقریبا از بین رفته‌اند ولی هنوز هم با پیگیری اصحاب رسانه و نمایندگان مجلس می‌شود برای احیای این تالاب تلاش کرد. حقابه زیست محیطی یک تالاب به این معنی است که مقدار آب مورد نیازی که تالاب برای زنده ماندن لازم دارد ، تامین شود. به طور مثال تالاب هامون 13 میلیارد متر مکعب گنجایش آب دارد ولی حقابه زیست محیطی اش از محل چاه نیمه 60 میلیون متر مکعب است و این عدد به نسبت گنجایش تالاب بسیار ناچیز است. اما با این وجود ما باز هم این حقابه را مدیریت می‌کنیم و 10 میلیون متر مکعب آب را در فصل گرم به محل کانون‌های گرد و غبار هدایت می‌کنیم تا بتوانیم هوا را در مواقع بادهای شدید 120 روزه از گرد و خاک پاک نگه داریم.
ایجاد پایگاه سنجش گرد و غبار در دلگان
پورمردان گفت: حقابه‌های زیست محیطی یکی از مهمترین مطالبات این حوزه است. در سال گذشته با راه‌اندازی اداره حفاظت محیط زیست در شهرستان دلگان و مستقر کردن نیرو در این اداره که جزو 95 پروژه‌ای است که تا پایان سال در استان اجرا می‌شود، گام بلندی در این زمینه برداشتیم. همچنین با کمک صندوق توسعه ملی و با عنایت ویژه مقام معظم رهبری به استان توانستیم یک ایستگاه پایش سنجش گرد و غبار را به ارزش 14 میلیارد ریال برای این منطقه خریداری و ظرف 2 ماه آینده این ایستگاه را راه‌اندازی و از این طریق به داده‌های بسیار معتبری در بحث گرد و غبار در منطقه دست یابیم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان در پایان افزود: علاوه بر تغیرات اقلیم و احداث سد اتفاق دیگری که باعث خشک شدن تالاب جازموریان در بخش سیستان و بلوچستان شده، برداشت‌های غیرمجاز از آب‌های زیر زمینی اطراف این تالاب با احداث چاه بوده است. در ادوار گذشته 3 مورد ذکر شده در بالا باعث خشک شدن تالاب شده است. حتی پوشش گیاهی که از آب‌های زیر زمینی تغذیه می‌کردند از بین رفته اند و از 69 هزار و 600 کیلومتر مربع گیاهان منطقه تنها نیمی از آن و حدود 34 هزار کیلومتر مربع در استان سیستان و بلوچستان باقی مانده است که ادامه روند خشکسالی می‌تواند همین اراضی را نیز به نابودی بکشاند.
گفتگو: مریم بازوند
