قدمت 9 هزار ساله تپه پهلوان جاجرم در خراسان شمالی

به‌گزارش ایلنا،محمد‌حسین عزیزی خرانقی، تپه پهلوان را یکی از کهن‌ترین استقرار‌های انسانی در دشت جاجرم و استان خراسان شمالی عنوان کرد و افزود: با توجه به کشف سفال‌هایی اغلب خشن، نخودی با نقوش سیاه هندسی ساده و حرارت نامناسب و آمیزه گیاهی خشن به‌نظر می‌رسد قدیمی‌ترین نهشته‌های استقراری این محوطه متعلق به اواخر دوره نوسنگی باسفال باشد.
 
این باستان‌شناس از شواهد به دست آمده پس از دوره نوسنگی به سفال‌های قرمز منقوش ظریف که در فلات مرکزی ایران با عنوان سفال دوره چشمه‌علی از آن‌ها یاد می‌شود، خبر داد.
 
عزیزی خرانقی خاطرنشان کرد: سفال‌های معرف دوره چشمه‌علی در دو گونه متوسط و ظریف، اغلب با نقوش هندسی، حیوانی و انسانی بسیار ساده، با پخت مناسب و آمیزه شن بسیار نرم تولید شده‌اند.
 
گسترش فرهنگ چشمه علی به شرق
 وی ادامه داد: شاید بتوان تپه پهلوان را یکی از شرقی‌ترین نقاط گسترش فرهنگ چشمه‌علی دانست هرچند که نقوش سفال‌های دوره چشمه‌علی کشف‌شده در تپه پهلوان بسیار ساده و ابتدایی و همانند نمونه‌های بسیار پر نقش و پیچیده سفال‌های این دوره در محوطه‌های شاخص فلات مرکزی نیستند.
 
این باستان‌شناس با اشاره به این نکته که احتمالا تپه پهلوان و محوطه‌هایی همچون آق‌تپه گرگان فاز‌های آغازین و ابتدایی این دوره را معرفی می‌کنند، گفت: برای ارزیابی دقیق این موضوع نیاز به بررسی‌های بیشتر و همچنین نتایج تاریخ‌گذاری کربن ۱۴ است.
 
تپه پهلوان مرکز صنعتی تولید مهره‌های سنگی
 وی یکی دیگر از ویژگی‌های خاص این محوطه را پیدا شدن تمام چرخه تولید مهره‌های سنگی، از سنگ‌های نیمه‌قیمتی در آن دانست و گفت: در هزاره ششم پیش از میلاد تپه پهلوان یکی از مراکز صنعتی تولید مهره‌های سنگی بوده است. انواع مته‌ها، تیغه‌هایی که برای تولید مته از آن‌ها استفاده می‌شد، بلوک‌های سنگ خام به رنگ‌های مختلف برای تولید مهره، مهره‌های ناتمام یا شکسته ومهره‌های سوراخ شده و پرداخت شده، همگی نشان‌دهنده تولید تخصصی مهره‌های سنگی در این محوطه است.
 
عزیزی خرانقی گفت: پس از متروکه شدن تپه پهلوان در هزاره پنجم پیش از میلاد، این محوطه بار دیگر در دوره ایلخانی احتمالا به‌دلیل ارتفاع اندکی که از سطح دشت هموار پیرامون داشته، مورد توجه قرار گرفته است.
 
وی افزود: با توجه به عکس‌های هوایی و کاوش پی‌گردی صورت گرفته، در بخش جنوب شرقی محوطه، سازه‌ای خشتی و شش‌ضلعی بر روی تپه پیش از تاریخی ایجاد شده است.
 
این باستان‌شناس با اشاره به ساخت دیواری خشتی و چینه‌ای با دوازده برج به‌صورت دایره کامل پیرامون این سازه گفت:عرض دیوار حدود یک متر و در هر دو متر یک پشتیبان تعبیه شده است. ارتفاع باقی‌مانده این برج و بارو در بخش جنوبی که بیشترین ارتفاع را حفظ کرده حدود یک تا یک‌و‌نیم متر است.
 
کشف سکه مفرغی
 وی از کشف سکه مفرغی دوره ابوسعید، بخشی از کاشی زرین‌فام و سفال‌های لعاب‌دار شاخص دوره ایلخانی در این بخش خبر داد و افزود: با توجه به شواهد موجود و حضور قطعات سفالی پیش از تاریخی و ابزار‌های سنگی در میان آوار‌های خشتی و چینه‌ای و همچنین لابه‌لای ملاط به‌ کار رفته و خود خشت‌ها، به احتمال زیاد در دوره ایلخانی از خاک خود محوطه برای ساخت‌ و ساز استفاده شده و بخش‌های پیش از تاریخی این محوطه در همان زمان به‌شدت تخریب و تسطیح شده‌اند.
 
دومین فصل کاوش‌های باستان‌شناسی‌تپه پهلوان با مجوز ریاست‌پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد.