اردبیل قطب باستان شناسی شمالغرب کشور

به گزارش ایلنا، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، ضمن ابراز رضایتمندی در این همایش گفت: برپایی چنین محفل علمی با موضع باستان‌شناسی، چندین سال بود که خلأ آن احساس می‌شد و باید خوشحال بود که اینجا جمع شده‌ایم تا از محوطه‌های تاریخی استان باارزشمان صحیت کنیم.

کریم حاجی‌زاده تصریح کرد: با این وجود، حال نوبت دانشجویان این رشته است که به سراغ کاوش‌های باستان‌شناسان رفته و بار دیگر، با دقت بیشتر مطالب را مرور و مطالعه کنند.

وی با اشاره به رشته‌هایی همچون معماری و باستان‌شناسی گفت: چنین رشته‌هایی را باید میان رشته محسوب کرد، چرا که بدون داشتن زمینه ذهنی نسبت به چندین رشته پیرامون نتیجه مدنظر حاصل نخواهد شد.

بیش از ۳ سال تحقیقات

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اظهار داشت: رشته باستان‌شناسی یکی از کاربردی‌ترین رشته‌های نظام مدیریت برنامه ریزی در جهان است، اما متاسفانه در کشور ما زیاد جدی گرفته نشده است و دلیل آن هم نگاه تک رشته‌ای به موضوع است که باعث عدم درک صحیح سیاستمداران می‌شود.

حاجی‌زاده خاطر نشان کرد: دانشگاه محقق اردبیلی بعنوان دانشگاه مادر استان، در رشته باستان‌شناسی در حال حاضر قطب شمالغرب کشور است و باید همکاری بین سازمان و مراکز علمی و اجرایی بیشتر و بیشتر شود تا ایجاد یک جریان علمی کند.

علیرضا هژبری نوبری نیز در این همایش ضمن ارائه کنفرانسی در خصوص منطقه تاریخی شهرئری اردبیل، گفت: کاوش‌های اولیه بر روی این منطقه در سال ۸۲ صورت گرفت و به شکل ۳ فصل تا سال ۸۴ ادامه یافت.

وی افزود: محوطه شهر ئری برای اولین بار توسط پروفسور «چارلز برنی» در سال ۱۹۷۴ کشف و با نام قلعه ارجق ثبت شد و اطلاعات آن در سال ۱۹۷۹ در مجله آمی به زبان آلمانی به چاپ رسید.

ساختار معماری سازمان یافته

استاد دانشگاه‌های تهران با اشاره به اینکه قلعه در بالا‌ترین نقطه تپه و در همسایگی با جمهوری آذربایجان قرار گرفته است، گفت: از نظر استراتژیک بسیار دارای اهمیت بوده است.

این باستان‌شناس برجسته کشوری گفت: محوطه باستانی شهرئری را می‌توان به ۴ بخش شامل؛ ۱-محدوده قلعه ۲- گورستان عصرآهن ۳- معبد ۴- محوطه قوشاتپه تقسیم بندی کرد و دوره ساخت آن به عصر آهن باز می‌شود.

نوبری تصریح کرد: در منطقه پاکندگی گورستان وجود دارد و تا کنون حدود ۱۳۲ قبر شناسایی شده است که به غیر از ۲ مورد مابقی متاسفانه قبل از اکتشافات باز شده است.

 وی اظهار داشت: پس از پاکسازی قبور،‌گاه نگاری گورستان انجام شد و پس از تحقیقات در سال ۱۳۸۳ به این نتیجه رسیدیم که با توجه به نوع چینش سنگ‌ها، سلسه مراتب ساخت معماری در بنا وجود داشته است.

این استاد دانشگاه افزود: در بخشی از محوطه فقط آثاری از کارابزار‌ها و آشپزخانه دیده شده و در بخشی دیگر محلی برای اقامت در نظر گرفته شده است، از این دو می‌توان نتیجه گرفت که در ساخت محوطه یک مدیریت وجود داشته است.

نوبری خاطر نشان کرد: در کف سازی داخل تنها از صخره استفاده شده است و در ساخت دیوار‌های داخلی و دیواره دفاعی بیرون محوطه، از سیستم سیکلوپین و یا کلان سنگی بهره گرفته‌اند، چرا که هیچ ملاتی در ساختار دیوار‌ها به کار نرفته است.

این باستان‌شناس گفت: در کشفیات ۲ معبد یافت شده است که می‌توان از آن وجود تفکر «استِل» را نتیجه گرفت و در مقایسه با مناطق دیگر در جهان باید گفت، در تالش (آق إولر)، در اهر (قلعه شیشه)، در جمهوری آذربایجان (منجوق تپه) و شرق ترکیه (آرنیس) مناطقی هستند وجود چنین تفکری در آنجا نیز به اثبات رسیده است.

کشف ۵۳۷ استل (سنگ افراشته)

نوبری با اشاره به طول متفاوت قبور که از ۲ متر تا ۶ متر و پهنای ۵/۱ متری که وجود دارد، تصریح کرد: استل‌ها (سنگ افراشته‌ها) بعنوان تزئیات در اطراف قبر قرار گرفته است، اما در کاوش‌های بعدی پیوستگی استل‌ها، ما را به شناخت ساختار این محوط تشویق کرد.

 وی عنوان کرد: طبق بررسی‌های صورت گرفته در محوطه معبد، ۷ کریدور (ورودی) دیده شده است که در هر طرف یکسری سنگ افراشته قرار گرفته و نهایتا به به یک نقطه مرکزی منتهی شده است و در هنگام خروج از بزرگ‌ترین کریدور دقیقا به روبرو کوه سبلان خواهیم رسید.

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: ۵۳۷ استل از این محوطه بدست آمده است که در مقایسه محوطه شهرئری دارای ۲ نوع استل بدون سلاح و استل اسحله دار است.

نوبری تصریح کرد: نوع سلاح‌ها نیز متفاوت بوده و از نظر شکل ظاهری نوع اول دارای صورت و دست بوده و نوع بعدی تنها محدود صورت را دارد و موهای آن تا پایین کشیده شده و در جایگاه دست نیز قرار گرفته است.

تنها یک استل دهان‌دار

وی اظهار داشت: در بین تمامی استل‌ها، تنها یک استل دارای دهان است و نذروات که در اطراف سنگ افراشته‌ها یافت شده است برخی کم و برخی زیاد و حتی اندازه‌های آن‌ها نیز کوتاه و بلند است که نشان دهنده یشان و منزلت اجتماعی افراد در آن دوره است.

این باستان‌شناس گفت: سبک ساخت استل‌ها (سنگ افراشته) نشان دهندهٔ دوره مختلف است و طبق مقایسه که در دوره اول استل‌ها خیلی بزرگ، دوره دوم کمی کوچک‌تر و دوره سوم که ساخت استل کنار گذاشته شده و تنها از سنگ‌های رودخانه‌ای استفاده شده است، می‌توان دریافت که اعتقادات رفته رفته ضعیف شده است.

نوبری با بیان این مطلب که وجه تسمیه قوشاپه دو تپه همجوار است، تاکید کرد: وچود این تپه تاریخ اردبیل را تا اوایل دوره نو سنگی به عقب برده و حاکی از قدمت تاریخی این منطقه است.

این استاد دانشگاه در پایان سخنان خود گفت: زیور آلات بسیاری در این منطقه کشف شده است که از جنس عقیق، خمیر شیشه و خمیرلاجورد بوده و وجود ظروف دهان باز نوع معیشت آن دوره را به اثبات می‌رساند و همچنین کشف ابزارآلاتی از جنس استخوان نشان از وجود حیواناتی همچون گوسفند و بز در منطقه است.