احیای دریاچه ارومیه از شعار تا واقعیت

به گزارش خبرنگار ایلنا، در حال حاضر بزرگترین دریاچه شور ایران که به نام دریاچه ارومیه نامیده می شود حال و روز خوبی ندارد و در حال احتضار است.

با روی کار آمدن دولت ها شعارهای  احیای دریاچه ارومیه گوش فلک را کر کرد ولی برای دریاچه ارومیه آب نشد و همچنان بعد از گذشت دولت های بهار، تدبیر و امید و دولت مردمی وعده ها و شعارهای احیای نگین فیروزه ای آذربایجان محقق نشده و این دریاچه در بین زندگی و مرگ دست و پا می زند.

اقدامات مختلف با صرف اعتبارات بسیار در طول دولت های گذشته برای احیای دریاچه ارومیه انجام گرفته که از مهمترین اقدامات می توان به مسدود کردن چاه های کشاورزی، اصلاح الگوی کشت، مدیریت مصرف آب، هدایت اشتغال از بخش کشاورزی به صنعت و خدمات، انتقال آب از رودخانه زاب و ورود فاضلاب تصفیه شده شهرهای ارومیه و تبریز به دریاچه اشاره کرد که هیچ کدام از این اقدامات نتوانسته موجبات احیای کامل دریاچه ارومیه را فراهم کند. بلکه در شرایط کنونی شاهد بدتر شدن روز بروز  وضعیت دریاچه ارومیه هستیم.

بسیاری از کارشناسان معتقدند  ساخت سد ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه موجب خشک شدن رودخانه ها که همان رگ های حیاتی دریاچه به شمار می روند شده و همین امر موجب شده تا حال و روز دریاچه ارومیه به جای بهبودی به وخامت نزدیک تر شود.

گسترش باغات سیب یکی از دلایل وضعیت فعلی دریاچه است

علی محمدی کارشناس محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، یکی از دلایل وضعیت فعلی دریاچه ارومیه را گسترش باغات سیب در آذربایجان غربی عنوان کرد و گفت: یکی از عوامل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه درختان سیب هستند که آب زیادی نیاز دارند و بیشتر آب کشاورزی حوضه آبریز دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی صرف پرورش درختان سیبی می شود که محصول سیب آن در بازار خریدار ندارد و به ناچار در کنار جاده های استان با نام سیب صنعتی انباشه می شود.

محمدی دلیل دیگر خشک شدن دریاچه ارومیه را احداث سد ها در حوضه آبریز دریاچه عنوان کرد و یاد آور شد: در هر کجا سد ساخته شد شرایط حوزه های آبی در آن مناطق بحرانی شد و نمونه بارز آن دریاچه ارومیه است که در حال حاضر شاهد خشک شدن آن هستیم.

وی با بیان اینکه خشکی دریاچه ارومیه موجب پدید آمدن ریز گردهای نمکی شده است گفت: ریز گردهای حاصل از خشک شدن دریاچه ارومیه به مردم و ساکنان منطقه آسیب می رساند.

این کارشناس و فعال محیط زیست با بیان اینکه با تشکیل ستاد احیا عملا نمی توان کار بزرگی کرد گفت: ستاد احیای دریاچه ارومیه در طی چندین سال چه کاری توانسته برای احیای نگین فیروزه ای انجام دهد؟  آیا ستاد احیا می تواند برای دریاچه خشک شده آب تولید کند؟ دستوری که دولت برای استفاده از آبیاری نوین به جای آبیاری سنتی برای احیای دریاچه ارومیه داده بود تا کنون محقق نشده است و گویا مردم و مسئولین از خطرات خشکی دریاچه ارومیه به طور کامل آگاه نیستند و یا اینکه خودشان را به خواب زده اند.

وی با تاکید بر اینکه در راستای احیای دریاچه ارومیه نباید زندگی و معاش کشاورزان به مخاطره بیفتد گفت: کشت محصولات کم آب بر نظیر پسته، زعفران و توتون باید جایگزین محصولات پر آب بر همانند سیب و انگور شود.

تاثیر کمتر از ۵ درصدی احداث سد ها در کاهش آب دریاچه ارومیه

مجید رستگاری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی در گفت و گو یا خبرنگار ایلنا، تاثیر احداث سدهای استان در کاهش حجم آب دریاچه ارومیه را  کمتر از ۵ درصد عنوان کرد و گفت: با توجه به اینکه ۷۰ درصد مخازن استان قبل از انقلاب ساخته شده است (سدهای بوکان و مهاباد) به نظر تاثیر احداث سدهای اخیر (زولا، شهرچای، حسنلو، دریک) کمتر از ۵ درصد است و اصلی‌ترین عامل خشک شدن دریاچه ارومیه تغییر کاربری اراضی از دیم به آبی و از محصولات کم آب بر (گندم) به محصولات پرآب بر (درختان میوه هسته دار) است. 

وی ادامه داد: از عوامل مهم خشک شدن دریاچه به تغییر اقلیم و کاهش بارش ها، افزایش میزان تبخیر و تعرق به دلیل افزایش گرمایش جهانی، افزایش مصارف مختلف به دلیل افزایش جمعیتی و توسعه شهرها و روستاها، تغییر الگوی گشت توسعه باغات و زمین های کشاورزی، تغییر اراضی کشت دیم به آبی را می‌توان نام برد. 

رستگاری، تعداد سدهای مخزنی در حال بهره‌برداری استان را ۱۶ سد اعلام کرد و گفت: از این تعداد ۷ سد در حوضه آبریز دریاچه ارومیه واقع شده است. 

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان با اشاره به وضعیت فعلی دریاچه ارومیه، از نظر تراز، وسعت و حجم آب نیز گفت: در حال حاضر تراز دریاچه ۱۲۷۰.۰۹ متر است که این تراز در مدت مشابه سال گذشته ۱۲۶۹.۷۹ متر بود. 

وی، وسعت فعلی دریاچه ارومیه را ۸۵۰ کیلومتر مربع اعلام کرد و افزود: در حال حاضر دریاچه ارومیه یک میلیارد و ۱۴۰ میلیون مترمکعب آب دارد.

رهاسازی ۱۱۸۱ میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی از رهاسازی ۱۱۸۱ میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه طی سال آبی گذشته خبر داد.

رستگاری افزود: حجم ابلاغی رهاسازی به دریاچه ارومیه در سال آبی ۱۴٠۲_۱۴٠۳، ۴۶۷ میلیون مترمکعب است که بیش از ۲.۵ برابر حجم ابلاغی یعنی (۱۱۸۱ میلیون مترمکعب) آب به دریاچه ارومیه رهاسازی شده است.

وی با اشاره به تأثیر افتتاح تونل انتقال آب به دریاچه ارومیه در جهت بهبود وضعیت این دریاچه افزود: علاوه بر تأثیر مثبت این تونل، بارش‌های نرمال و فرانرمال، لایروبی انهار و ساماندهی رودخانه‌ها، تغییر الگوی کشت و نوع آبیاری و انتقال آب بین حوضه‌ای از عوامل مؤثر در بهبود وضعیت دریاچه بشمار می‌روند.

رستگاری با اشاره به مجموع اقدامات و پروژه‌های اجرایی توسط شرکت آب منطقه‌ای استان در جهت کمک به احیای دریاچه ارومیه گفت: تشکیل گروه‌های گشت و بازرسی آب‌های زیرزمینی و سطحی، لایروبی انهار و ساماندهی رودخانه‌ها، پر و مسلوب المنفعه کردن چاه‌های غیرمجاز، احداث ایستگاه‌های آنلاین پایش آب‌های سطحی و زیرزمینی، نصب کنتورهای هوشمند، تعدیل ۴۰ درصدی منابع آب تخصیصی از طرح‌های توسعه‌ای در طی ۵ سال و رهاسازی آب بیش از میزان ابلاغی ستاد احیا از سدهای مخزنی از جمله اقدامات و پروژه‌های اجرایی در جهت کمک به احیای دریاچه ارومیه بود.

انتقال آب از دریاچه های خزر و وان به دریاچه ارومیه

حجت الاسلام سید سلمان ذاکر، نماینده مردم ارومیه در مجلس در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، از آغاز مطالعات انتقال  آب از دریای خزر، وان ترکیه، و حتی خلیج فارس به دریاچه ارومیه خبر داد و گفت: باید منتظر مطالعات این طرح‌ها بود.

ذاکر، با اشاره به وضعیت نامناست دریاچه ارومیه گفت:اینکه در دولت‌های گذشته چه اقداماتی برای احیای دریاچه ارومیه صورت گرفته جای بحث وجود دارد اما با توجه به ضرورت و اهمیت احیای این تالاب باید دولت چهاردهم اقدامات جدی تر را در دستور کار قرار دهد.

وی الگوی کشت، آبیاری نوین و مدیریت منابع آبی در بخش کشاورزی را مورد تاکید قرار داد و گفت: این دو مقوله مهم باید در زمینه احیای دریاچه ارومیه مورد توجه قرار گیرد هر چند در دولت سیزدهم اقداماتی در این راستا صورت گرفته اما این اقدامات کند و ضعیف بوده است.

نماینده مردم ارومیه در مجلس با بیان اینکه تاکنون اقدامات صورت گرفته در زمینه اصلاح الگوی کشت، آبیاری نوین در استان کند و ضعیف بوده است، گفت: دولت چهاردهم در کنار مسئولان استانی با همکاری مجلس، قوه قضاییه در زمینه احیای دریاچه ارومیه اقدامات عملی و جدی تری را در دستور کار قرار دهد.

ذاکر با بیان اینکه فاز اول و دوم طرح‌های احیای دریاچه ارومیه به اتمام رسیده است، گفت: دولت چهاردهم فاز سوم احیای دریاچه ارومیه را در دستور کار دارد.

وی با تاکید بر مدیریت آب بخش کشاورزی در منطقه در زمینه احیای دریاچه ارومیه عنوان کرد: طرح اصلاح الگوی کشت و طرح آبیاری نوین باید به صورت جدی در دستور کار جهاد کشاورزی، محیط زیست و دولت چهاردهم باشد.

ذاکر با بیان اینکه دریاچه ارومیه قلب آذربایجان است، گفت: عواقب بی توجهی به بحران دریاچه ارومیه نه تنها منطقه بلکه کشور را درگیر می‌کند و نمی‌توان به سرنوشت احیای این تالاب بین المللی بی توجه بود.

وی با اشاره به نقش نهادهای دانشگاهی و علمی در زمینه احیای دریاچه ارومیه اضافه کرد: باید از ظرفیت‌های علمی به خصوص پارک علم و فناوری در این زمینه نیز بهره برد.

به گزارش ایلنا، هر چند طی سالیان گذشته و در حال حاضر اقداماتی توسط دولت های مختلف جهت احیای دریاچه ارومیه صورت گرفته است ولی حال و روز فعلی دریاچه ارومیه بیانگر آن است که که این اقدامات برای احیای نگین فیروزه ای آذربایجان کافی نبوده و دولت چهاردهم می بایست در جهت احیای آن اقدامات موثر تری انجام دهد.

گزارش: بیتا اختیاری