ایلنا گزارش می‌دهد؛
اصفهان در محاصره گردوغبار/ نفس نصف جهان روزبه‌روز تنگ‌تر می‌شود
هوای اصفهان این روزها خوب نیست، روز به روز بر میزان گردوغبار این شهر اضافه می‌شود و نفس مردمان دیار نصف جهان را به شماره انداخته است.
به گزارش ایلنا از اصفهان، چند سالی است گردوغبار به مهمان دائمی آسمان اصفهان تبدیل شده است، البته میزان آن در ایام مختلف سال نوسان دارد؛ اما همواره می‌توان آن را در هوای این استان جست. نتایج یک مطالعه که توسط گروه محیط‌زیست دانشگاه آزاد اصفهان روی گردوغبار جمع‌آوری شده از فضای داخلی منازل مسکونی در سطح شهر اصفهان، نشان داد میزان بالایی از عناصر سنگین به‌خصوص کادمیم و سرب حتی در هوای داخلی و فضاهای بسته محیط‌های مسکونی این شهر وجود دارد که ریسک ابتلاء به انواع بیماری‌های سرطانی و غیرسرطانی را از طریق استنشاق و تماس پوستی افزایش می‌دهد.
همچنین پژوهش بر ۲۰۰ نمونه از جنین و نوزادان متولد شده در شهر اصفهان انجام شده، نشان داد که افزایش میانگین غلظت ماهیانه مونوکسیدکربن و ریزگرد موجب اختلال در عملکرد و سلامت کبد و تیروئید در جنین شده و همچنین وزن و قد نوزادان متولد شده در شهر اصفهان را با کاهش قابل‌توجهی مواجه کرده است.
به خوبی مشخص است که آلودگی هوا با منشأ ریزگردها و گردوغبار به طور مستقیم بر سلامتی مردم اصفهان تأثیراتی داشته و در مواقعی زندگی مردم را نیز مختل و با مشکلات جدی روبرو ساخته است.
در همین خصوص سید رضا مرتضوی، استاندار اصفهان پیش تر اظهار کرد: گردوغبار و فرونشست باید به عنوان یکی از موارد اصلی که زندگی در حوضه آبریز زاینده‌رود را دچار چالش اساسی می‌کند مطرح شود نه موضوع فانتزی.
این موضوع نشان‌دهنده این است که مسئولان ارشد استان نیز به این نتیجه رسیدند که گردوغبار یکی از مشکلات اساسی استان است.
تابستان اصفهان با خیزش گردوخاک همراه است
در همین ارتباط محمدرضا رفیعی، کارشناس اداره کل هواشناسی استان اصفهان به ایلنا گفت: تابستان امسال جریانات موسمی در مناطق مرکزی کشور و اصفهان به دلیل نبود رطوبت، بارندگی به همراه ندارد و شاهد خیزش گردوخاک خواهیم بود، منشأ ریزگردها که غلظت آنها نیز افزایش یافته کانون‌های گردوغبار بین استانی و داخلی است و بیشتر از سمت جنوب سمنان، مناطق شمال و شرق اصفهان، سجزی و اردستان است که شهرهایی مثل اصفهان، خور و بیابانک، کاشان، آران و بیدگل، ورزنه، اردستان، کوهپایه، هرند، لنجان، مبارکه، شهرضا، خمینی‌شهر و نجف‌آباد را از خردادماه درگیر کرده است.
وی ادامه داد: شرایط باد و گردوخاک، کاهش دید و افزایش آلایندگی هوا بر اثر خیزش ریزگردها با شدت کم و زیاد دستکم تا پایان تیرماه ادامه خواهد داشت. الگوها نشان می‌دهد امسال خیزش گردوخاک بیشتری را نسبت به شرایط معمول در اصفهان داریم و علت اصلی آن، عوامل محیطی است که از جمله می‌توان به سست شدن بستر خاک و نوع خاک اشاره کرد.
رفیعی اضافه کرد: آستانه جدا شدن ذرات خاک پایین آمده و با وزش باد کم و نسیم هم خاک به هوا برمی‌خیزد درحالی‌که پیش‌تر برای این شرایط بادهای شدید نیاز بود؛ اما اکنون وزش باد معمولی نیز خاک را از سطح زمین جدا می‌کند. پدیده باد و گردوخاک و ریزگردها موضوع جدیدی نیست و دستکم طی این پنج سال اخیر به صورت مستمر در استان شرایط فعالیت کانون‌های گردوخاک را داشتیم.
برای مقابله با ریزگردها، زاینده‌رود باید احیا شود
رئیس مرکز تحقیقات و مطالعات آب دانشگاه آزاد اصفهان و پژوهشگر حوزه محیط‌زیست نیز در گفت وگو با ایلنا گفت: با خشکی زاینده‌رود کانون‌های متعدد فرسایش بادی ایجاد می‌شود که بخشی از کانون‌ها در بستر خشک زاینده‌رود، گاوخونی و برخی در نواحی اطراف هستند. این مناطق، نواحی مستعدی برای ایجاد گردوغبار و ریزگردها هستند. در مورد بستر خشک زاینده‌رود باید توجه کرد که این بستر از میان کانون‌های جمعیتی عبور می‌کند، جایی که در فاصله بسیار نزدیک به آن مناطق مسکونی، تجاری و اداری، مراکز آموزشی، درمانی، مراکز ورزشی و تفریحی وجود دارد که باعث شده مواجهه مردم با این آلودگی بسیار زیاد و چشمگیر باشد.
محمد کوشافر تصریح کرد: آلودگی هوای اصفهان دلایل و منابع مختلفی مانند صنعت، خودرو و کانون‌های خاکی دارد، در هفته‌های اخیر باز هم شاهد آلودگی هوای اصفهان هستیم که یکی از دلایل آن بستر خشک زاینده‌رود است.
وی تصریح کرد: مهم‌ترین راه‌حل، جریان دائمی زاینده‌رود و گاوخونی است، جریان زاینده‌رود تأثیر مستقیم و غیرمستقیم در کنترل آلودگی دارد، اثر مستقیم مربوط به پر آب شدن زاینده‌رود و تالاب گاوخونی می‌شود، یکی از اثرات غیرمستقیم و با اهمیت آن حفظ پوشش گیاهی طبیعی منطقه است که باعث بادشکنی و افزایش مقاومت خاک و در نهایت حفاظت بهتر از خاک می‌شود.
رئیس مرکز تحقیقات و مطالعات آب دانشگاه آزاد اصفهان گفت: اگر به پایداری سرزمینی و زندگی مردم در مناطق مرکزی کشور فکر می‌کنیم باید زاینده‌رود احیا شود، هیچ راهی به جز این وجود ندارد، اگر دانایی و آگاهی به همراه باور و اراده نزد مسئولان باشد این موضوع گرچه پیچیده؛ ولی قابل انجام است؛ باید دقت داشت همین‌طور که وضعیت فعلی زاینده‌رود حاصل عوامل مختلف در سالیان مختلف است احیای آن نیز نیازمند روش‌های پیچیده و ترکیبی است و تکیه بر یک یا دو روش احیای رودخانه را به نتیجه نمی‌رساند، ضمن آنکه زمان نیز بسیار محدود است.
بستر خشک زاینده‌رود یکی از منابع تولید گردوغبار است
رئیس مرکز تحقیقات بیابان‌زدایی و مبارزه با گردوغبار دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان نیز گفت: بستر خشک زاینده‌رود یکی از منابع تولید گردوغبار به طول ۲۰۰ کیلومتر از «سد نکوآباد» تا تالاب بین‌المللی «گاوخونی» است.
احمد جلالیان افزود: اطلاعات اخیر ما در طرح پژوهشی که برای شهرداری اصفهان در حال انجام است، نشان می‌دهد بستر خشک زاینده‌رود مخصوصاً در شهر اصفهان در ۴۰ ایستگاه تحقیقاتی از بیشه «ناژوان» گرفته تا «پل فلزی»، «سی و سه پل»، «خواجو» و «پل شهرستان» بسیار فرسایش پذیر شده است و تولید گردوغبار می‌کند.
وی تأکید کرد: با توجه به اینکه رودخانه زاینده‌رود سالیان درازی زه کش اراضی کشاورزی بوده و کودهای فسفاته و ازته که دارای فلزات سنگین خطرناک هستند وارد رسوبات رودخانه شده است و از طرفی پساب کارخانه‌های کوچک و بزرگ به رودخانه می‌ریزند، احتمال اینکه رسوبات رودخانه به فلزات سنگین آلوده شده باشد، وجود دارد.
این پژوهشگر و خاک‌شناس گفت: بخشی از قسمت‌های شرقی تالاب بین‌المللی گاوخونی نیز که دارای بافت دانه ریز و از رس‌های با سطح ویژه بالا و ظرفیت تبادل کاتیونی قابل توجه برخوردار است، فعال شده و می‌تواند مقدار قابل توجه از فلزات سنگین خطرناک را به خود جذب کند و به صورت ریزگردهای سمی با بادهای شرقی به سمت اصفهان بیاورد.
جلالیان هشدار داد: این غول خفته تازه بیدار شده و از این‌رو زاینده‌رود باید هرچه زودتر احیا تا اجازه ندهیم این ریزگردها وارد سطح شهر شود و مشکلات زیست‌محیطی و سلامتی برای آحاد مردم ایجاد کند.
وی گفت: طبق بررسی‌های انجام شده بر روی گُلباد (شکلی که جهت و سرعت بادهای غالب را نشان می‌دهد) ایستگاه هواشناسی ورزنه، بازوی شرقی قوی داشته و با فعال شدن تالاب می‌تواند گردوغبارهای سمی را از شرق به سمت اصفهان بیاورد.
این پژوهشگر گفت: حل مشکل آلایندگی تالاب و بستر خشک رودخانه در گرو جریان پایدار آب در حدود ۱۰ تا ۱۵ مترمکعب در ثانیه در بستر زاینده‌رود است که کاهش فرونشست، احیای تالاب و رفع معضل برخی منابع ریزگردها از نتایج آن خواهد بود.
وی تأکید کرد: با این وجود، منبع ریزگردهایی که در روزهای اخیر در اصفهان منجر به ایجاد آلودگی هوا شد و شاخص کیفیت هوا را به عدد ۵۰۰ (AQI) رساند، فقط از جانب تالاب گاوخونی نبود؛ بلکه از منابع مختلف و بیشتر از جانب شرق اصفهان یعنی دشت سجزی، شمال شرق استان، بستر خشک زاینده‌رود، آران و بیدگل، نائین و خور و بیابانک بوده است.
جلالیان با اشاره به اینکه تخریب اراضی، بیابان‌زایی و خشکسالی‌های پی‌درپی عوامل اصلی برای خیزش گردوغبار محسوب می‌شوند، گفت: درست است که در بهار امسال بارندگی‌های خوبی ایجاد شد؛ اما این بارندگی کمک به استقرار گیاهان یک‌ساله کرده است که در مدت کوتاهی خشک می‌شوند و از سوی دیگر تراکم گیاهان چند ساله بسیار کم و زیر ۱۰ درصد است.
ذرات معلق در هوای اصفهان بیداد می‌کند
عاطفه چمنی، عضو هیأت علمی و مدیر گروه تخصصی گروه محیط‌زیست دانشگاه آزاد اصفهان نیز گفت: قرارگیری ابر صنایع متعدد در پیرامون شهر که تحت تأثیر بادهای غالب شمالی و غربی به شهر وارد می‌شوند، موجب تشدید آلودگی ذرات معلق در اصفهان شده است.
مدیر گروه تخصصی گروه محیط‌زیست دانشگاه آزاد اصفهان با هشدار نسبت به جولان عناصر «کادمیم» و «سرب» در هوای این کلان‌شهر، می‌گوید: دامنه بالایی از این عناصر سنگین در فضاهای بسته محیط‌های مسکونی وجود دارد که ریسک ابتلاء به انواع بیماری‌های سرطانی و غیرسرطانی را افزایش می‌دهد. استفاده از سوخت‌های استاندارد در صنایع، اختصاص حقابه به تالاب بین‌المللی گاوخونی که هنوز برخی به اشتباه آن را باتلاق یا مرداب می‌خوانند به منظور کاهش ریزگردها، کنترل ترافیک و افزایش استانداردهای خودروسازی در کشور به جهت میزان سوخت مصرفی اقداماتی ضروری است که می‌بایست موردتوجه قرار گیرد.
