در بزنگاه سدسازی، شیراز قربانی نشود/ هیچ مجوزی از سوی محیط زیست برای سد تنگ سرخ صادر نشده است

به گزارش ایلنا، به عقیده کارشناسان آنچه مسلم است این سازه همچون بسیاری از سدهای ساخته شده خصوصاً در فارس باعث نگرانی هایی است که با ایجاد سازه در مسیر شیب رودخانه‌ای  در بالادست به سمت شیراز با ذخیره آبی از منظر پدافندی در صورت بروز هر حادثه‌ای اعم از طبیعی و انسانی سلامت عمومی  و شهر را نشانه خواهد رفت.

در همین رابطه محمدهادی ایمانیه استاندار فارس در گفت و گو با ایلنا از کاهش حجم ذخیره این سد به میزان ۱۲ میلیون متر مکعب خبر داد و گفت: «این پروژه تاییدیه محیط زیست را هم دارد.»

این در حالی است که پیگیری ها از عدم موافقت ارزیابی محیط زیستی  سد تنگ سرخ از سوی  اداره کل حفاظت از محیط زیست استان فارس خبر می‌دهد.

در همین رابطه معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت از محیط زیست استان فارس در گفت و گو با ایلنا اعلام کرد: همه سدها مشمول گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی هستند و مادامی که گزارش ارزیابی سد تنگ سرخ در سازمان حفاظت محیط زیست مطرح و تایید نشود امکان صدور مجوز از طرف محیط زیست وجود ندارد.

مجوزی از سوی محیط زیست برای سد تنگ سرخ صادر نشده است

نبی الله مرادی افزود: این پروژه که سابقه نسبتاً طولانی دارد در دهه ۸۰ شروع و همزمان گزارش ارزیابی آن به سازمان حفاظت محیط زیست ارایه شد که مورد مخالفت قرار گرفت و عملیات اجرایی آن هم با پیگیری های رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست از وزارت نیرو و قوه قضاییه متوقف شد.

وی یادآور شد: پس از آن هم این پروژه مورد بازنگری قرار گرفت و با تغییراتی که در ابعاد آن داده شد گزارش مجدد ارزیابی اثرات زیست محیطی ارایه و در سازمان حفاظت محیط زیست مورد بررسی قرار گرفت و پس از رفت و برگشت‌های متعدد به وزارت نیرو اعلام شد که نسبت به مهندسی ارزش اقدام و نتیجه اعلام شود که تقریبا در یک زمان طولانی مهندسی ارزش انجام شد ولی تاکنون نتیجه آن بصورت رسمی به اداره کل حفاظت محیط زیست اعلام نشده است.

معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت از محیط زیست استان فارس عنوان کرد: شنیده ها حاکی از آن بود که جمع بندی جلسات مهندسی ارزش تغییرات جدی در این پروژه با لحاظ اهداف اولیه آن بوده است اما با این حال تاکنون هیچ‌گونه مجوزی برای ساخت این سد از طرف محیط زیست صادر نشده است و خبر منتشره که منتسب به استاندار است احتمالا مبنی بر دستور وی به منظور پیگیری بررسی گزارش ارزیابی پروژه بوده است.

یک کارشناس ارشد زمین شناسی نیز در همین رابطه گفت و گو با ایلنا با بررسی آسیب شناسی سد تنگ سرخ شیراز اظهار کرد: آسیب شناسی سد تنگ سرخ می‌تواند با رویکردهای متفاوتی ارزیابی شود که این همه به نوع سازه و حجم ذخیره سالانه، مدل تاثیر آن در سراب و پایاب و اهداف و چشم اندازهای دراز مدت آن متفاوت خواهد بود.

اکبر پور راج با طرح این پرسش که سد تنگ سرخ بر روی رودخانه خشک شیراز تحت چه شرایطی  طراحی و اهداف این سد چیست؟ بیان کرد: آیا این سد پیوست محیط زیستی و مطالعات اجتماعی دارد؟ در صورتی که داشته است علت کاهش ارتفاع سد چیست؟ و برای تحقق اهداف بلند و کوتاه مدت، بضاعت و شرایط محیط زیستی مطلوبی وجود دارد؟

وی ابراز کرد: تاثیر این سد در پویایی، حیات و زیست پذیری شیراز چقدر است؟ تغییرات اقلیمی و آورد رودخانه بر باز طراحی و یا توقف ساخت این سازه چه تاثیری دارد؟

آیا در سازه سد تنگ سرخ تالاب مهارلو مورد ملاحظه قرار گرفته است؟

این فعال حوزه سد سازی ادامه داد: آیا در آسیب شناسی این سازه، تالاب مهارلو به عنوان آخرین پهنه آبی در انتهای حوضه آبریز مورد ملاحظه قرار گرفته شده است؟ مدل محتمل در شرایط تخریب بدنه و مدیریت سد در شرایط تشدید سیلاب چگونه خواهد بود؟.

پور داج همچنین تصریح کرد: این سد در کاهش تاب آوری تالاب مهارلو و تشدید ریز گردهای خطرناک و تعریض پهنای فرونشست شهر شیراز چقدر تاثیر گذار خواهد بود؟

وی افزود: بارگذاری جدید در چرخه مصرف، تولید وظیفه و تعهد در حوزه گردشگری و توسعه فضای سبز پایدار (باغی) و تشدید تبخیر سطحی در بالادست تعهدات ما را نسبت به حقابه واقعی تالاب بویژه در شرایطی که حوضه با خشکسالی و کمبود بارش مواجه می شود و همچنین تعهدات مختلف تامین آب در سروستان و صنایع فولاد و شهرک صنعتی و کشاورزان اطراف دریاچه مهارلو چگونه پاسخ داده می شود؟

این کارشناس ارشد حوزه زمین شناسی تاکید کرد: آیا این نوع مدیریت نمی‌تواند بر افزایش حفاری چاه‌های مجاز و غیر مجاز و تشدید خشکی بر پیکره تالاب کم عمق مهارلو شود؟ 

سد تنگ سرخ فاقد پیوست محیط زیستی است

پور داج گفت: بی پرده بگویم اصلی ترین دلایلی که خطرات احداث سد تنگ سرخ و هر سد دیگر را نزد کارشناسان و فعالان محیط زیست برجسته می‌کند مستقیما به حیات تالاب مهارلو مربوط می‌شود.

وی افزود: تجربه تلخ و دردناک دریاچه های ارومیه، پریشان، کافتر و بختگان و تاثیرات سوء آنها بر محیط زیست محلی و منطقه‌ای، بی کفایتی در قبال حکمرانی آب تحت نفوذ وزارت نیرو، پراکندگی همه ارکان متاثر از آب و خاک و محوری نبودن آن در تصمیم سازی‌ ها، فقدان پیوست محیط زیستی و مطالعات مردمی، بی اعتمادی به مسئولیت پذیری، عمل به تعهدات و پاسخگویی مسئولان، تغییرات اقلیمی و فقدان داده های راهگشا و مورد اعتماد و در یک کلام عدم تحقق عدالت آبی در حوضه های زیستی عواملی هستند که حتی اگر احداث این سد منافعی برای مهارلو و رفاه مردم به دنبال داشته باشد پذیرش و تلقی ساخت این سد را با چالش همراه می سازد.

سد تنگ سرخ رنگ سیاسی ندارد

این پژوهشگر و کنشگر در حوزه آب، خاک و محیط زیست تصریح کرد: پر واضح است که این سد فاقد پیوست محیط زیستی بوده و در سال ۹۴ رای منفی گرفته و مجدد با ارزیابی جدید و تحت مقوله کاهش ارتفاع و حجم مخزن مطرح شده است.

پور داج متذکر شد: در طرح اولیه مقدار تقریبی حجم مخزن 18 تا 20 میلیون متر مکعب برآورد شده است که با کاهش ارتفاع و حجم و پهنای مخزن این حجم به کمتر از 10 میلیون متر مکعب خواهد رسید، در اثر چنین تغییری اهداف تخصیصی و موضوعات مختلفی مانند آبدار کردن رودخانه خشک دچار دگرگونی خواهد شد و تحقق برخی اهداف پیش بینی شده محدود خواهد شد.

این کنشکر و فعال حوزه محیط زیست یادآور شد: موضوع سد تنگ سرخ رنگ سیاسی و نه فنی داشته که این مهم بارها از طرف متخصصانی همچون عزت االله رییسی  (پدر علم آب شناسی ایران) مطرح شده است، بدیهی است در صورتی که بدنه کارشناسی به حاشیه رانده شود و تصمیم گیری بدون ملاحظات فنی، اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی انشاء شود نهایت فرجامی جز نابودی سرزمینی و فدا شدن خیر جمعی بر اهداف سیاسی و منافع اندک سالاران نخواهد داشت.

تحمیل خسارات سنگین به منطقه مسکونی با احداث سد تنگ سرخ

دبیر احیا کنندگان تالاب بین المللی کمجان نیز در این رابطه با خبرنگار ایلنا گفت: حفره های عمیق طبیعی کارستی در محل احداث  و حوضچه ذخیره آب سد، تکرار خطای نا بخشودنی ایجاد سد سیوند روی بستر کارستی است که پس از چند دهه به دلیل فرار آب از حفره‌ها قابل آبگیری نیست و جز گسست اکولوژیکی و تغییر مسیر جریان هیدرولوژی آب با  تحمیل هزینه گزاف بر منابع مالی ملی و شهروندی ره آوری نخواهد داشت.

سیروس زارع بیان کرد:  تاثیر منفی نفوذ آب در لایه های خاک در منطقه مسکونی حسینی الهاشمی شیراز با تحمیل خسارت سنگین به ساختمان ها و ابنیه ساکنین این منطقه همراه خواهد بود، در حالی که این منطقه به دلیل سستی بافت خاک در معرض خطر  فرونشست و رانش قرار دارد، شکاف های موجود در دیواره ساختمان ها و آثار آن به وضوح مشهود است و با افزایش نفوذ آب ناشی از سد سازی منجر به تشدید آسیب برای این منطقه مسکونی با جمعیت قابل توجه شهری خواهد بود.

قطع آب مهارلو منجر به فاجعه می شود

این عضو شورای تشکل های تالابی کشور اظهار کرد: احداث سد تنگ سرخ منجر به ذخیره آب و قطع مسیر دسترسی آن به تالاب مهارلو فاجعه‌ غیر قابل جبرانی را رقم خواهد زد به تجربه ثابت شده هر جا سازه ای ایجاد شد حق آبه جدیدی به منابع آبی تحمیل می‌شود و نیاز غیر متعارف جدید منجر به آسیب در پی آب مسیر خواهد شد.

در  همین رابطه بارها خطر خشکی و کم آبی تالاب مطرح شده است، تالابی که به دلیل آلودگی شدید ناشی از ورود انواع پس آب های صنعتی، شهری  خطرناک به بمب شیمیایی و آلوده تبدیل شده است.

زارع ابراز کرد: تا زمانی که تالاب مهارلو آبدار باشد خطر کمتری شهروندان را تهدید می‌کند اگر به هر دلیلی این تالاب خشک شود، انتشار آلاینده های مسموم این تالاب جامعه انسانی اطراف و حتی  ساکنان شیراز را به انواع بیماری های صعب العلاج مبتلا خواهد کرد.

دبیر تشکل احیا کنندگان تالاب بین المللی کمجان اضافه کرد:  نقل هایی مبنی بر تصرف و تملک سطح هکتاری قابل توجهی از عرصه های منابع طبیعی در اطراف سد پیشنهاد شده تنگ سرخ  شنیده می‌شود که ایجاد سازه همراه با افزایش قیمت نامتعارف اراضی خواهد بود و  در نتیجه آن جابجایی جمعیت و بارگذاری اکولوژیکی و مهمتر از آن وزن سازه های مسکونی مضاعفی در آینده  در محیط مستعد فرونشست و روی گسل خواهد بود و بروز فاجعه ناشی از فعالیت تکتونیکی زمین با کمترین لرزه ها عمق فاجعه و خسارت های آتی غیر قابل پیش‌بینی است.

چرا هشدارهای مکرر مدافعان سلامت نادیده گرفته می‌شود؟

وی تاکید کرد: جای تامل دارد که هشدارهای مکرر مدافعان سلامت کلانشهر شیراز نادیده گرفته می‌شود و به هر شکلی با جابجایی استانداران طی این  سالها در این استان سعی می‌شود فشارها به استانداران جدید جهت ساخت این سازه خطرناک از سر گرفته شود، انتظار بجایی است که استاندار فارس نظر کارشناسان و متخصصانی که سالهاست مخاطرات این اقدام را در تقابل با سلامت شیراز می‌دانند بشنوند و با بررسی جوانب خطرآفرین ایجاد هر سازه‌ای که منجر به ذخیره آب در این منطقه شود برای همیشه  از دستور کار مسئولان فعلی و آینده شیراز خارج شود.

دلایل پافشاری برای احداث سد تنگ سرخ مبهم است

این کنشگر حوزه محیط زیست استان فارس ابراز امیدواری کرد که متخصصان در راستای ساخت سد خصوصاً در محدوده کلانشهرها علاوه بر  پیوست زیستی، پیوست اجتماعی و امنیتی را  نیز  مدنظر قرار دهند، امیدواریم منافع عمومی و سلامت حوضه آبی قربانی نشود. یقینا خسارت کلی و عمومی ناشی از ایجاد سازه تنگ سرخ با منافع احتمالی برابری که نخواهد کرد هیچ، حتی قابل قیاس نیز نخواهد بود، با این همه دلایل روشن چرایی پافشاری ساخت سد مبهم است.

دبیر تشکل محیط زیستی ایران زیبا نیز در گفت و گو با ایلنا بیان کرد: زمین شناسان معتقدند سد تنگ سرخ بروی یک گسل فعال زلزله واقع شده و احتمال شکستن این سد و تخریب مناطق مسکونی پایین دست در کلانشهر شیراز وجود دارد.

جواد نعمت اللهی افزود: کنشگران محیط زیست هم با توجه به اینکه ساخت این سد باعث جلوگیری از ورود آب و خشک شدن دریاچه مهارلو می‌شود با احداث این سد مخالف هستند.

 احداث ویلا باغ ها با کاربری غیر قانونی با احداث سد تنگ سرخ

 وی با بیان اینکه با خشک شدن دریاچه مهارلو و از دست رفتن رطوبت رسوبات بستر، دریاچه مهارلو می تواند به عنوان منبعی برای گردوغبار در منطقه شناخته شود، تصریح کرد: با توجه به اینکه این دریاچه در چند سال اخیر به محل تجمع زباله ها و فاضلاب شهری و صنعتی تبدیل شده و با توجه به آلودگی بالای رسوبات بستر دریاچه به سموم و فلزات سنگین، گرد و غبار برخاسته از بستر دریاچه به مرور زمان می‌تواند باعث بروز بیماری های تنفسی و عفونی، آسم، بیماری‌های ویروسی، فشار خون و بیماری های قلبی و عروقی در ساکنین اطراف دریاچه و نیز کاهش کیفیت خاک‌های کشاورزی این مناطق شود.

نعمت الهی بیان کرد: اراضی اطراف ساخت این سد همه منابع ملی و در اختیار دولت با کاربری جنگل و مرتع هستند که با ساخت این سد و دسترسی بیشتر به منابع آب فراهم می شود و خطر ساخت ویلاها و باغ شهرها با تغییر کاربری غیرقانونی انجام خواهد گرفت.

گزارش: آمنه سپهر