​قامت قالی شیراز شکست/ ناامیدی ۱۷۰ هزار بافنده استان از صنعت فرش

به گزارش خبرنگار ایلنا از فارس، صنعتی بی نظیر قالی بافی که بر اثر بی توجهی هنوز شناسنامه ندارد و با موانع پیش روی صادرات، این صنعت نفیس، جایگاه این هنر دیرین را از عرش به فرش رسانده است.

سالهاست که دیگر موسیقی منظم دست بافته‌های عشایری از سرانگشتان زنان ایلیاتی فارس که بر اثر جدال با کرکیت و نخ‌های الوان ظرافتش را از دست داده، به گوش نمی‌رسد.

آن سالها رنج دستان ورم کرده "زیبا" با چشم‌های کم سو شده‌اش خیلی به چشم نمی‌آمد اما حالا با خاموشی صدای کرکیت‌ها و زوق زوق کردن سرانگشتان این زن ایلیاتی به عمق ماجرای غم کرکیت و سفره خالی هنرمندان عرصه فرش دستبافت که عمرشان بر سر دارها گذشت پی می‌بریم.

دیر زمانی است که دیگر در بازار فرش دستباف‌ خبری از تقاضا نیست؛ شوربختانه این هنر بی بدیل ایرانی در استان فارس از رونق افتاده و تنها صدای موسیقی غمناک از دارهای نشسته بر ذهن ایلیاتی ها به گوش می‌رسد.

وجود ۱۷۰ هزار بافنده فرش دستبافت در فارس

اینجا شیراز است، مهد دست‌بافته‌های ارزشمند زنان ایل قشقایی که با وجود تبحر و تخصص در زمینه کاری‌شان به دلیل شرایط اقتصادی، تجربه‌شان در گوشه‌ای از خاطرات شان خاک می‌خورد چرا که دیگر از دار‌نشینی بی رونق خسته شده‌اند.

طبق آمارها ۱۷۰ هزار بافنده در استان فارس سالانه به طور میانگین۱۲۰ هزار مترمربع فرش دستبافت می‌بافند که از این تعداد بافنده ۳۱ هزار و ۱۵۴ نفر بیمه و ۲۹۳ نفر دارای پروانه تولید غیر متمرکز هستند.

در همین راستا؛ رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستبافت استان فارس در گفت‌وگو با «ایلنا» با ذکر این نکته که در دهه ۵۰، بیست و پنج درصد جمعیت ایران به صورت مستقیم و غیر مستقیم از قِبَل فرش منفعت داشته‌اند، می‌گوید: اگر این آمار در هر کجای دیگر دنیا بود قطعاً حفظ می‌شد، اما متاسفانه سیاست گذاری‌هایی که در دهه شصت در کشور انجام شد صنعت بی نظیر فرش دستبافت را به سوی زوال پیش برد. 

فرش دستبافت قربانی سیاست‌های اشتباه متولیان دهه شصت

غلامرضا مفرّحی تاکید کرد: یکی از علت‌هایی که صنعت فرش دستبافت به سمت نابودی کشانده، نبود مافیای حوزه فرش است که بخواهد این صنعت را به سمت خود و منفعتش هدایت کند. 

وی با بیان اینکه ریشه همه مشکلات سقوط فرش دستبافت به دهه شصت بازمی گردد، یادآور می‌شود که در آن زمان کارگاه‌ها مصادره و نهادهایی متولی فرش با عملکرد دور از اصناف شان تیشه به ریشه این هنر بی بدیل زدند. 

رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستبافت شیراز عنوان کرد: عده‌ای که اهل آگاهی بودند همان زمان فرش را خارج از مرزهای ایران با قیمت های بسیار ارزان می‌فروختند و تاجران واقعی در آن مقطع نمی‌توانستند با این افراد رقابت کنند، به همین جهت از دور خارج شدند و بعد از مدتی هم همان نهادها و افرادی که بازار فرش را به تاراج گذاشته بودند، خودشان هم نتوانستند ادامه دهند و مجبور شدند با تواتر فرش، ارز خود را بازگردانند.

مفرّحی تصریح کرد: متاسفانه صنعت فرش دستبافت، قربانی سیاست‌های اشتباه متولیان دهه شصت شد که اثرات آن هنوز مشهود است. 

وی در ادامه بیان کرد: ادامه زوال صنعت فرش دستبافت که از دهه ۶۰ و ۷۰ با دخالت‌های بخش دولتی در قالب بخشنامه‌ها و موانعی که بر سر راه قالیبافان می‌گذاشتند باعث شد تا این قالیبافان و فعالین حوزه فرش دیگر راغب به فعالیت در صنعت فرش کشور نبوده و با هدایت سرمایه‌های اقتصادی خود به سمت کشورهای پاکستان، هند و بنگلادش با طرح‌ها و نقشه‌های زیبا، کارشان را ادامه دهند. 

صادرات، اصل فراموش شده در حوزه فرش دستبافت

این فعال حوزه فرش دستبافت استان فارس معتقد است که صادرات، اصلی مهم در صنعت فرش است که با رکود سنگینی در کشور مواجه شده است اما به این معنی نیست که فروش داخلی خوب نیست، اساس کار فرش دستبافت صادرات آن است که متاسفانه این صنعت بی بدیل دچار سیاست زدگی شده است. 

مفرّحی با انتقاد از وضعیت کنونی صنعت فرش در کشور، متذکر شد: در همه جای دنیا سیاست دنباله رو اقتصاد است اما در ایران اقتصاد دنباله رو سیاست است و به همین جهت ما در حوزه صادرات فرش دستبافت با شکست سنگینی روبرو شده‌ا‌یم. 

رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستبافت شیراز اظهار کرد: دولت در صنعت خودرو سازی برای تولید ارّابه‌های مرگ آنچنان حمایتی دارد که جای تامل است، اما از صنعتی که ۲۵ درصد مردم ایران در دهه ۵۰ از آن منفعت می‌بردند هیچگونه حمایتی نمی‌کند.

جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها با حمایت از صنعت فرش دستبافت

وی گفت: اگر دولت از این بخش حمایت می‌کرد به راحتی از مهاجرت روستاییان به شهرها جلوگیری و صادرات حوزه فرش با رونق شایانی روبرو و حتی می‌توانست باری از روش دولت بر دارد، اما متاسفانه این حوزه برای دولت جذابیّتی ندارد. 

قالی شیراز شناسنامه ندارد

مفرّحی اضافه کرد: قالی شیراز شناسنامه ندارد و تا به حال کسی پیگیر این موضوع مهم نشده است. 

این فعال حوزه فرش دستبافت استان فارس سبک و سیاق فرش استان را از نظر تنوع و نقشه و رنگ در دنیا بی‌نظیر خواند و ابراز کرد: ایل قشقایی استان فارس ده‌ها تیره دارد که هر تیره به یک روال فرش می‌بافتند و در واقع هر تیره دارای رنگ‌ها، نقشه‌ها و طرح‌های مختص خود هستند که هر شخص به دلخواه و به سلیقه شخصی در آن دخل و تصرف دارد.

وی اضافه می‌کند که زمانی در دست بافته‌های روستاییان استان فارس میلیون‌ها طرح و‌ نقشه بافته می‌شد که متاسفانه دیگر ظرفیتی به آن صورت وجود ندارد. 

مفرّحی با گریزی به وضعیت صادرات فرش دستبافت استان فارس نیز یادآور می‌شود که در دوره شکوفایی فرش استان فارس، ۳۵ درصد صادرات کل ایران به دست بافته‌های زنان ایلیاتی فارس اختصاص داشته بطوریکه در اوایل انقلاب ۷۵ درصد بازار جهانی متعلق به فرش دستبافت بوده است.

سهم ۵ درصدی فرش دستبافت فارس از بازارهای جهانی 

رئیس هیات مدیره اتحادیه فروشندگان فرش دستبافت شیراز اذعان کرد: پس از مدتی سهم ۳۵ درصدی صادرات فرش استان فارس به ۱۵ درصد نزول و‌ در حال حاضر به کمتر از ۵ درصد بازار جهانی رسیده است. 

وی گفت: در این سالها  صنعت فرش همچون سایر کالاهای دیگر با رکود سنگینی روبرو و چشم انداز جالبی برای صنعت فرش نمی‌توان متصوّر بود مگر اینکه معجزه‌ای رخ بدهد تا اتفاق مثمر ثمری بیفتد.

تعهدات ارزی؛ صادر کنندگان فرش دستبافت را لای منگه قرار داده است

مفرّحی از دیگر دلایل رکود صادرات صنعت فرش دستبافت را تعهدات ارزی بیان می‌کند و می‌افزاید؛ مطمعناً تعهدات ارزی تاثیر زیادی در رونق و یا رکود این صنعت دارد و همین موضوع صادر کنندگان حوزه فرش را لای منگنه قرار داده است.

به گزارش ایلنا، بدون شک شناسنامه‌ دارشدن فرش شیراز، اصالت آن را تأیید و مشخص می‌کند که این دستبافته متعلق به استان فارس است، اتفاقی که می‌تواند باعث ایجاد اشتیاق بیشتر مشتریان حوزه فرش دستبافت نسبت به خرید دست بافته‌های ارزشمند استان فارس شود. 

گزارش: آمنه سپهر