نگاهی بر نامشخص بودن محدوده شهری مشهد و دلایل آن؛
مشهد؛ شهر باحرمت شهر بی‌حریم
عضو هیات علمی دانشگاه ژوسیو فرانسه در حاشیه بازدید از معماری بارگاه منور رضوی با تاکید بر اینکه مشخص نبودن حریم مشهد آسیب‌های زیادی را به این شهر وارد می‌کند، گفت: چگونه امکان دارد که دومین شهر بزرگ ایران با این همه جمعیت و زائر؛ حریم نداشته باشد.
ایلنا: کلانشهر مشهد با جمعیتی بالغ بر ۲ میلیون ۸۰۰ هزار نفر و جذب سالانه ۲۵ میلیون زائر به عنوان پایتخت معنوی ایران، پنج سالی است که در حوزه محدوده شهری در بلاتکلیفی به سر می‌برد، آنچنان که غرب این شهر محدوده مشخصی ندارد و تعیین محدوده نه تنها برای مسئولان شهر مشهد بلکه برای مسئولان استانی و کشوری نیز به کاری دشوار تبدیل شده که البته این دشواری با اختلافات درون استانی نیز همراه شده است.
مشهد چطور کوچک شد؟
بحث باز شدن پرونده حریم مشهد از زمان شکل گیری شهرستان «طرقبه شاندیز» در سال ۸۷ آغاز شد، شهرستانی که پیش از آن به عنوان یکی از بخش‌های تفریحی و سیاحتی مشهد، با جذب زائران و گردشگران و البته شهروندان مشهدی نامی برای خود دست و پا کرده بود.
با این وجود مدیران این شهرستان تازه تاسیس براساس ابلاغ استاندار وقت خراسان رضوی با نقض مصوبه تعیین محدوده حریم مشهد که در سال ۸۶ به تصویب شورای عالی معماری و شهرسازی کشور رسیده بود، با گرفتن ۹۰۹ هکتار از اراضی شهر مشهد وسعت این شهرستان را افزایش دادند که البته این افزایش دادن پایان کار نبود. یک‌بار دیگر مسئولان طرقبه شاندیز، به علت منطبق نبودن مرزهای بخش طرقبه با شهرستان جدید مدعی دو هزار هکتار دیگر از حریم شهر مشهد شدند، حریمی که شامل بخش‌های مهمی از محلات مشهد همچون آب و برق، الهیه، وکیل آباد و قسمت‌های وسیعی از منطقه قاسم آباد می‌شد و این چنین بود که پرونده حریم مشهد با اختلاف شدید میان مسئولان مشهد و طرقبه شاندیز وارد فازی جدید شد.
در کشاکش ابلاغیه استاندار، مسئولان طرقبه شاندیز بخشی از اراضی مشهد را متعلق به شهر خود می‌دانستند و با تاکید بر این نکته که این نقاط بنا به رشد کالبدی به صورت موردی و موضعی و به استناد مصوبات کارگروه شهرسازی و معماری استان به شهر مشهد الحاق شده خواستار باز پس گیری این اراضی شدند. این ادعا‌ها با واکنش شدید شورای شهر و شهرداری مشهد روبه رو شد، به طوری که اعضای شورای شهر چند روز بعد از این ابلاغیه، در هفتاد و پنجمین جلسه خود این اقدامات را سیاسی و در راستای مهم جلوه دادن شهرستان طرقبه شاندیز توصیف کردند.
کلانشهری که ۴۶ برابر طرقبه جمعیت دارد
سرشماری نفوس و مسکن در سال ۹۰ نشان می‌دهد که مشهد ۴۶ برابر طرقبه شاندیز جمعیت دارد، جمعیتی که در ۲۹ هزار هکتار از محدوده شهری مشهد ساکن هستند. نکته جالب توجه این است که در حال حاضر از این جمعیت ۲ میلیون ۸۰۰ هزار نفری یک سوم آن حاشیه نشین هستند و در محدوده‌ای اقدام به ساخت و ساز و سکونت کرده‌اند که بنابر اظهارات کار‌شناسان به هیچ عنوان مورد تایید سازمان نظام مهندسی نبوده و جنبه سکونت ندارد. با این حال به نظر می‌رسد براساس گفته‌های داود آبادی؛ رئیس کمیسیون فنی و عمران شورای اسلامی شهر، ممکن است مشهد در ۵۰ تا ۱۰۰ سال آینده درصورت واگذاری محدوده مصوب شده شهری به طرقبه و شاندیز با بحران جدی سکونتی رو به رو شود، زیرا اراضی این شهر از ۷ هزار متر مربع در ۱۵۰ سال گذشته به بیش از ۲۹ هزار هکتار رسیده است و بر این اساس مشخص نیست در سال ۱۴۵۰ این شهر چه وضعیتی خواهد داشت.
درخواست کمک اعضای شورای شهر از امام رضا (ع) برای حل موضوع حریم مشهد
کش و قوس‌های تعلل در زمینه تعیین حریم مشهد باعث شد تا اعضای شورای شهر در یکصد و بیست و ششمین جلسه علنی سومین دوره شورای اسلامی شهر، نسبت به تداوم مشکل حریم این شهر به شدت اعتراض کرده و حتی یکی از اعضا پیشنهاد داد به نشانه اعتراض اعضای شورا و مدیران شهرداری پای برهنه به سمت حرم حرکت کرده و شکایت خود را به امام رضا (ع) ببرند.
اسماعیل مفیدی، رئیس کمیسیون برنامه بودجه و امور اداری شورای اسلامی شهر مشهد نیز با انتقاد شدید از تعلل در تعیین حریم شهر مشهد عنوان کرد: در گذشته هم گفته‌ام یک اعتراض عمومی چاره حل این مشکل است.
وی ادامه داد: متاسفانه بعضی‌ها دارند از حجب و حیای مشهدی‌ها سوء استفاده می‌کنند و کارهای آقایان فکاهی و غیرکارشناسی است.
نتیجه قانون معیوب، بی‌قانونی است
افزایش دامنه اختلافات مدیران شهری و استانی مشهد و طرقبه شاندیز درخصوص وضعیت نامشخص حریم مشهد باعث شد تا محمود صالحی، یکی از کار‌شناسان حوزه شهرسازی در گفتگو با خبرنگار ایلنا این مسئله را به علت ضعف قوانین موجود در حوزه حریم شهری عنوان کند.
وی با بیان اینکه مدیریت حریم‌ها و محدوده‌های شهری و درنظر گرفتن ابعاد مختلف آن در برنامه‌ریزی شهری و هدایت و کنترل توسعه شهر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، گفت: همانگونه که می‌دانید از تصویب نخستین قانون درخصوص محدوده و حریم شهر در سال ۱۳۳۴ تاکنون تعاریف متعددی از این مفاهیم ارایه شده و این امر باعث برهم خوردن وحدت رویه و بروز مشکلات برای مدیران شهری شده است.
صالحی اختلافات موجود را نتیجه کامل نبودن قانون دانست و افزود: بدون تعیین و تکلیف حریم برای شهرهای مشهد و طرقبه شاندیز امکان اجرای برنامه‌های بلندمدت شهری وجود ندارد و مسئولان نباید نسبت به این مسئله بی‌اهمیت باشند.
عضو هیات علمی دانشگاه ژوسیو فرانسه: شوخی می‌کنید؛ دومین شهر ایران حریم ندارد؟
عضو هیات علمی دانشگاه ژوسیو فرانسه نیز در حاشیه بازدید از معماری بارگاه منور رضوی در پاسخ به ایلنا که مشخص نبودن حریم مشهد چه آسیب‌هایی را به این شهر وارد می‌کند، گفت: شوخی می‌کنید؛ چگونه امکان دارد که دومین شهر بزرگ ایران با این همه جمعیت و زائر حریم نداشته باشد؟
کامران فروزان با بیان اینکه محدوده شهر حد کالبدی موجود شهر و فراهم کننده زمینه توسعه آن است، تصریح کرد: امروزه شهر‌ها از دو جنبه اهمیت یافته‌‌اند؛ یکی، به عنوان مرکز تجمع گروهی از مردم و دیگری به عنوان عمده‌ترین بازیگر نقش اقتصادی در سطح محلی و در سطح اقتصاد ملی که برنامه‌ریزی دقیق و درست، سبب رشد اقتصادی، تثبیت سیاسی و افزایش مشارکت شهروندان درامور شهر‌ها می‌شود.
وی اظهار داشت: مدیریت شهری نقش مهمی در شکل گیری این برنامه‌ها دارد و حال اگر در ابتدایی‌ترین شرایط، حریم یک شهر مشخص نباشد، چطور باید برنامه جامع یک شهر را در آن پیاده کرد؟
شهردار مشهد: زخم کهنه حریم نیاز به التیام دارد
محمد پژمان، شهردار مشهد نیز بار‌ها با انتقاد از وضعیت نامشخص حریم مشهد گفت: تعیین حریم زخم کهنه‌ای است که نیاز به التیام دارد، چون درحال حاضر طرح جامع و تفصیلی شهر مشهد معطل این موضوع مانده است.
وی افزود: قضیه تعیین حریم شهر مشهد بسیار ساده و پیش پا افتاده است و واقعآ نمی‌دانم این دعوا‌ها برای چه به وجود آمده، چون باتوجه به کارهای کار‌شناسی صورت گرفته به ۱۵ دقیقه وقت بیشتر نیاز نیست.
پژمان با بیان اینکه دولت و وزارت کشور باید هر چه سریع‌تر این موضوع را حل کنند، افزود: هنوز هیچ‌گونه سند و نقشه‌ای در مورد حریم که بدانیم چه تصمیمی گرفته شده به شهرداری ارائه نشده که امیدواریم با عزم و تلاش مسئولان، تکلیف حریم مشهد مشخص شود.
وعده‌های وزارت کشور هم به سر انجام نرسید
شهریورماه سال گذشته بود که نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی گفت: پرونده حریم مشهد از استان خارج و در اختیار وزارت کشور قرار گرفته که متأسفانه پیگیری‌ها از وزارت کشور برای اجرایی شدن آن در زمان استاندار سابق خراسان رضوی با کندی انجام شد و این مسئله گلایه نمایندگان را به دنبال داشت.
بنی‌هاشمی افزود: وزارت کشور وظایف خود را برای این امر مهم (تعیین تکلیف حریم مشهد) انجام نداده و باید این وزارتخانه به سرعت برای مشخص شدن آن ترتیب اثر دهد، چراکه طرح‌های مهمی ازجمله طرح جامع مشهد معطل این تعیین تکلیف است.
پژمانفر رئیس مجمع نمایندگان خراسان رضوی هم با بیان اینکه جدا کردن بخشی از مشهد غیرقابل دفاع است، تصریح کرد: بلاتکلیفی در اعلام حریم شهر مشهد که درحال حاضر وجود دارد بسیار نامطلوب است، زیرا از کلانشهری مانند مشهد در این زمینه، انتظارات زیادی وجود دارد و باید وزارت کشور در این خصوص پاسخگو باشد.
با این حال وزیر کشور بار‌ها در واکنش به بحث حریم مشهد تنها به این نکته اکتفا می‌کند که موضوع درحال پیگری است اما تاکنون نتیجه خاصی از آن حاصل نشده است.
کلید بازگشایی دروازه‌های شهر بهشت در انتظار دولت امید
سریال نامشخص بودن حریم مشهد درحالی ادامه دارد که دولت دهم و شورای سوم شهر مشهد روزهای پایانی خود را پشت سر می‌گذارند و رازگشایی از معمای حریم این شهر به دولت یازدهم واگذار می‌شود، دولتی که با شعار تدبیر و امید حالا باید امید را به پایتخت معنوی ایران برگرداند تا این شهر با یک برنامه مشخص و جامع و کامل خود را مهیای پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال ۲۰۱۷ کند.
گزارش از: محسن ناهید
