13 سال از کوچ شاملو گذشت

ایلنا: دوم مرداد، سالگرد فوت احمد شاملو؛ شاعر، روزنامه‌نگار، پژوهشگر، مترجم و فرهنگ‌نویس معاصر است که در سال 79، در سن 75 سالگی و پس از مدت‌ها تحمل رنج بیماری، در بیمارستان ایرانمهر دیده از جهان فروبست تا جامعه‌ی ادبی، فرهنگی و روشنفکری ایران از این رویداد همواره به تلخی یاد کنند.

احمد شاملو از جهات مختلف، چهره‌ی تاثیر گذاری در ادبیات و هنر معاصر به شمار می‌آید. همچنین گستره‌ی فعالیت‌ها او، گستره‌ی قابل توجهی‌ست؛ از سرایش شعر، تا ترجمه شعر و داستان، فرهنگ نویسی، کار کودک و... و به واقع می‌توان گفت که شاملو، در هیچ حیطه و حوزه‌ای وارد نشد، مگر آنکه در آن شاهکاری آفرید.

او بنیانگذار شعر سپید یا شاملویی بود. در کار فرهنگ نویسی؛ نگارش فرهنگ کوچه را بنا نهاد. در حوزه‌ی ادبیات کودک، آثاری ماندگار از خود به جا گذاشت؛ مثل «قصه مردی که لب نداشت» یا «خروس زری-پیرهن پری». همچنین ترجمه‌ی شازده کوچولو از دگزوپری، از آثار ماندگار او به شمار می‌آید.

در حوزه‌ی ترجمه‌ی شعر بسیار موفق بود. او از فرانسه ترجمه می‌کرد و ترجمه‌ی اشعار شاعرانی چون یانیس ریتسوس، پابلو نرودا، لورکا، لنگستن هیوز و.... را در کارنامه‌ی خود به ثبت رساند. همچنین ترجمه‌ی رمان حجیم «دن آرام» نوشته‌ی شلوخوف روسی را باید از تجربه‌های مهم او در حوزه‌ی ترجمه‌ی داستان به شمار آورد؛ ترجمه‌ای که به لحاظ زبانی، کم نظیر است زیرا کمتر رخ می‌دهد که یک مترجم، تا این حد به زبان تسلط داشته باشد.

شاید کم فروغ‌ترین حوزه برای شاملو، حوزه‌ی سینما بود که البته خودش در این باره گفته است: «کارنامه‏ سینمایی من یک جور نان خوردن ناگزیر از راه قلم بود و در حقیقت به نحوی قلم به مزدی!». اما دیالوگ‌نویسی‌های وی را می‌توان در زمره‌ی موفق‌ترین دیالوگ نویسی‌های سینمای ایران خواند. همچنین فیلم‌نامه‌ای دارد با نام «میراث شوم» که به نهضت آزادی‌طلبانه آذربایجان مربوط است و مسعود کیمیایی پیگیر ساختش بوده اما تا به امروز پروانه‌ی ساخت نگرفته است.

شاید اصلی‌ترین دلیل تاثیر گذاری شاملو بر مخاطبانش، رابطه‌ای باشد که او با توده‌ی مردم برقرار می‌کرد. رابطه‌ای که در زمانی می‌سراید: «من درد مشترکم/ مرا فریاد کن» همه و همه او را به شاعر و هنرمندی تبدیل می‌کرد که ریشه‌های لاینقطعی در جامعه و میان مردم داشت.

همچنین فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی شاملو نیز بخش قابل توجهی از زندگی‌اش را به خود اختصاص داده. فعالیت‌های سیاسی بر ضد متفقین، زندانی شدن در زندان شوروی در رشت، زندانی شدن در ارومیه توسط پیشه‌وران و دموکرات‌ها، زندانی شدن در زندان قصر و... گواه‌های متعددی‌ست بر این مدعا.

احمد شاملو، شاعر ابراهیم در آتش، دشنه در دیس، آیدا در آینه، مدایح بی‌صله و سایر مجموعه شعرهای ماندگارش، دوم مرداد ماه سال 79، بعد از مدت‌ها ابتلا به بیماری دیابت (که پیشتر منجر به قطع پای‌اش شده بود.)، دیده از جهان فروبست و با تشییع کثیر هواداران و دوستارانش، در قبرستان امامزاده طاهر (ع) کرج، به خاک سپرده شد.

مروری بر اظهار نظر شخصیت‌ها و هنرمندان شناخته شده در مورد احمد شاملو:

واقعه‌ای عظیم لازم است تا از بطن خاک، کوهی چون احمد شاملو بزاید. (رضا براهنی)

شاملو، انسانی که بدیل حافظ است. (محمود دولت آبادی)

شاملو چون حافظ و شمس و دیگر قله‌ها ضمیر زمان و شکل زبان من شده است. (یدالله رویایی)

چنین شاعری را نمی‌شود از یاد برد. شاملو شاعر جنگ‌آور راه آزادی است. (عبدالعلی دست غیب)

آنجا نشسته خدنگ/ در عرش زندگان؛ به ما می‌اندیشد! (بهرام بیضایی)

الوداع.... ناصری نازنین. (سید علی صالحی)

شعر شاملو سرشار از یک رنج بشری است. (شمس لنگرودی)

پلک‌هایش بوی قهوه می‌داد. (کسری عنقایی)

بامداد از مرگ توانا‌تر است. (جواد مجابی)

به حق شاملو امروز بهترین و قوی‌ترین شاعر بالفعل و بالقوه‌ای است که من می‌شناسم. (مهدی اخوان ثالث)

شعر شاملو مرا به این عقیده رهبری کرده است که موزن بودن از ویژگی‌های سبک شعر است، نه از ویژگی‌های ذات شعر به طور کلی. (اسماعیل خویی)

شکوه سخن را به کمال در شعر شاملو مشاهده می‌کنیم. (سیمین بهبهانی)

بی‌گمان نمونه‌های ایجازی از این دست (شاملو) در ادب فارسی کم است. (تقی‌پور نامداریان)

در حق شاملو انصاف باید داد که کوشیدنش برای دگرگون ساختن استنباط بسیاری کسان درباره‌ی شعر مقرون به توفیق بوده است. (نادر نادر‌پور)

بی‌شک شعر شاملو قابلیت جهانی شدن را دارد. (فریدون مشیری)

امشب درتمامی آینه‌های جهان بایدگریست. (پوران فرخ زاد)

قرارم باخودم این است هر روز از روی عکسی از تو طرحی بزنم تا شباهتت را بی‌پروا نقش کنم. (هانیل الخاص)

من او را (شاملو) ازنظر مقام ادبی وچه ازنظرنوع زندگی پرماجرا، بابزرگان ادبی قرن بیستم مالرو، همینگوی، ورلن و... هم طرازمی دانستم. (داوود رشیدی)

احمد شاملو بزرگ مردی هنرو شعر و ادب فارسی و فرهنگ ایرانی بود. (بهاء الدین خرمشاهی)

شاملو بزرگ‌ترین نماینده‌ی ادبیات ایران در سه دهه اخیر بود. (محمد علی سپانلو)

یکی از ویژگی‌های زبان شعر شاملو این است که به ابتذال تن نمی‌دهد. (منوچهر آتشی)

بی‌هیچ مبالغه‌ای می‌توان گفت که احمد شاملو شاعری است ملی. (عنایت سمیعی)

من، هزارگاه که «حافظ شیراز» شاملو را می‌خوانم انعکاس شاملو را در آن احساس می‌کنم. (مشیت علایی)

احمد شاملو بزرگ‌تر بود. (مسعود کیمیایی)