سپانلو؛ شاعر ترین‌ها و نخستین‌ها

ایلنا: عصر دیروز؛ دوشنبه 6 خردادماه، کارنامه‌ی نزدیک به نیم قرن سرایش‌های محمدعلی سپانلو؛ شاعر، مترجم و پژوهشگر نامی کشورمان با حضور برخی از علاقه‌مندان در شهر کتاب مرکزی تهران رونمایی شد.

به گزارش خبرنگار ایلنا؛ فرید مرادی؛ ویراستار و کارشناس نشر؛ ضمن بیان این مطلب که مجموعه اشعار سپانلو، بیست و پنجمین جلد از مجموعه اشعار شاعران برجسته کشورمان است، گفت: به جز شاعران ایرانی؛ نشر نگاه بر آن شده است تا مجموعه اشعار شاعران مطرح جهان را نیز منتشر کند. تاکنون مجموعه اشعار لورکا و ناظم حکمت در همین قالب منتشر شده‌اند و انتشار مجموعه اشعار شارل بودلر، آنا آخماتوآ، نزار قبانی و... نیز از سوی این انتشارات در دست آماده سازی است.

مرادی با اشاره به این مطلب که مجموعه اشعار سپانلو اشعار ایشان را از سال 1342 تا 1391 شامل می‌شود، افزود: کارنامه‌ی آثار جناب سپانلو، نشانگر نیم‌قرن حضور پویا و فعال او در جامعه‌ی فرهنگی، روشنفکری، و در عرصه‌های ترجمه، تالیف، پژوهش و سرایش است و این حضور پویا؛ ویژگی‌های تحسین برانگیزی را به او داده است.

وی افزود: سپانلو اولین مجموعه شعر خود را در 20 سالگی؛ و در سال 1339 منتشر کرده و تا به امروز تعداد کتاب‌های منتشر شده از ایشان در حوزه‌های مختلف، به 70 جلد می‌رسد؛ یعنی به تعداد سال‌های عمرش. اما متاسفم که با شرایط موجود، کتاب‌های چاپ نشده‌ی بزرگان ادبیات ما دارد رفته رفته افزایش می‌یابد و به تعداد آثار منتشر شده‌شان نزدیک می‌شود.

این کارشناس نشر در ادامه به برشمردن برخی از ویژگی‌های ارزشمند در آثار و زندگی سپانلو پرداخت و گفت: محمدعلی سپانلو، انسان پاتوق‌گرایی بوده. همانطور که می‌دانید فرهنگ پاتوق کردن از دوره‌ی صفوی در ایران مرسوم شده و در دوره‌های پهلوی اول و دوم بسیار مرسوم بوده است. شاید دلیلش هم فشارهای حکومت بر اقشار فرهیخته و روشنفکران بوده که آن‌ها را ناگزیر به جمع شدن در کافه‌ها، قهوه‌خانه‌ها و گاهی کتاب‌خانه‌ها می‌کرده.

وی ضمن بیان این مطلب که با بررسی تاریخ پاتوق‌های فرهنگی می‌توان تاریخ جریان روشنفکری در ایران را مورد بررسی قرار داد، اظهار داشت: سپانلو در طول این سال‌ها، دو بار و در دو مقطع مختلف تجربه‌ی نشر داشته است. نخست در دهه‌ی 40 و در کنار گروهی به نام طرفه که تا سال 46 باز بود و بسته شد؛ و بار دوم بعد از انقلاب، در سال 62 تا 68.

مرادی ادامه داد: ایشان دو قصه‌ در حوزه‌ی کودکان دارند و نزدیک به 10 اثر تحقیقی از ایشان منتشر شده. همچنین مدت‌هاست که دو کتاب ارزشمند نوشته‌اند که متاسفانه منتشر نشده است. این‌کتاب‌ها عبارتند از تاریخ کانون نویسندگان و تاریخ شفاهی. به اعتقاد من انتشار این دو کتاب می‌تواند راهگشای هر پژوهشگری که درصدد شناخت و پیگیری جریان روشنفکری در ایران است، باشد.

غلامحسین سالمی؛ مترجم و دوست صمیمی محمدعلی سپانلو، سخنران دیگر این مراسم بود. وی با اشاره به چند وجهی بودن سپانلو، گفت: اگر از زوایای مختلف به شخصیت سپانلو و آثارش نگاه کنیم، درخواهیم یافت که او انسانی غنی است. به عنوان مثال یکی از ویژگی‌های ایشان این است که اصالتا تهرانی‌ست و شاعر تهران به شمار می‌آید. آنچنانکه در آثارش، یادگاری‌هایی از تهران قدیم؛ در قالب نوستالژی‌هایی خاطره‌برانگیز وجود دارند؛ از کافه‌ها گرفته تا نقاط مختلف شهر تهران.

وی ادامه داد: شاید برایتان جالب باشد که سپانلو اولین شاعری بود که برای مردم فلسطین شعر نوشته؛ شعری با مطلع «چریک‌های عرب». آن هم در دوره‌ای که هیچ کسی جرات نمی‌کرد و حرف زدند درمورد فلسطین جرم بود. همچنین او در رد جنگ ویتنام نیز شعری دارد که آن‌هم در آن زمان کار جسارت‌آمیزی بود و هرکسی جراتش را نداشت.

سالمی همچنین به یکی دیگراز بارزه‌های هنری سپانلو که ترانه‌سرایی است، اشاره کرد و گفت: تاکنون ترانه‌های زیبایی از ایشان در ذهن و خاطرمان ثبت شده. مثل ترانه‌ی تیتراژ فیلم «آتش بدون دود» اثر نادر ابراهیمی یا ترانه‌ی «بولوار میرداماد» و...

وی ادامه داد: او همچنین سوابق درخاشانی در حوزه‌ی بازیگری داشته است که شاید کمتر کسی از آن‌ها اطلاع دقیق داشته باشد. سپانلو در نخستین فیلم ناصر تقوایی با نام «آرامش در حضور دیگران»، «ستارخان»، «شناسایی» و «رخساره» در کنار بازیگران شهیر سینمای ایران همچون علی نصیریان، پرویز صیاد، عزت‌الله انتظامی و... بازی کرده است.

این مترجم ضمن بیان این مطلب که سپانلو را می‌توان در حوزه‌های مختلفی «نخستین» نامید، گفت: با جسارت می‌گویم که سپانلو، درخشان‌ترین، خلاق‌ترین، صمیمی‌ترین و یکی از پرشعرترین شاعران است و البته عاشق‌ترین. او علاقه‌ی زیادی به دور هم جمع کردن دوستان قدیمی دارد.

سالمی در بخش دیگری از این مراسم، شعر «نام تمام مردگان یحی‌ست» را برای حضار خواند.

گزارش از هادی حسینی نژاد