گفتگوی ایلنا با كار گردان سریال پایتخت:
به صرف داشتن قدرت؛ نمی‌توان روابط اجتماعی را به سود خود تغییر داد
اگر طبقه كارگر نباشد خیلی از اتفاقات نمی‌افتد. نقش طبقه كارگر در اسكلت اجتماعی نیز بسیار مشهود است. خیلی از ما نیازمندی‌های داریم كه به نظر ساده است اما به شدت مهم است و كارهای كه كارگران انجام می‌دهند شاید به ظاهر دیده نشود ولی در واقع خیلی مهم است.
ایلنا: سیروس مقدم بعد از ساخت مجموعه اول پایتخت، قسمت دوم آن را برای نوروز 92 ساخت و توانست بخشی از مخاطبان خود را راضی نگهدارد. با سیروس مقدم (كارگردان مجموعه پایتخت) گفتگویی كرده‌ایم.
* در زمان ساخت قسمت دوم مجموعه پایتخت ترس این را نداشتید كه موفقیت سری اول تكرار نشود؟
__ این نگرانی وجود داشت و طیبعی بود زیرا ما در یك كار و تجربه‌ای قرار بود حضور پیدا كنیم كه هیچكدام ما تاكنون آن را نداشتیم. نه من به عنوان كارگردان و نه خانم غفوری به عنوان تهیه كننده و نه محسن تنابنده به عنوان نویسنده. به همین خاطر این ترس و نگرانی وجود داشت. دلیل اصلی كه به سمت ساخت سری دوم رفتیم این بود كه بعد از پخش پایتخت 1 به نظر می‌رسید هم مخاطب سیر و اشباع نشده و علاقه دارد تا ادامه ماجراها را ببیند و هم خود ما قصه‌هایی داشتیم كه فكر كردیم و بخشی را نوشتیم ولی اجرا نكردیم. ما دوست داشتیم كه قصه‌های بیشتری بسازیم. از طرفی خود سازمان صدا و سیما نیز در نظرسنجی‌هایی كه داشت به این نتیجه رسید كه پایتخت 1 كامل نبوده و تماشاچی خواهان بیشتر شدن و ادامه ساخت آن شده است. همه اینها دست به دست هم داد تا بنای ساخت پایتخت 2 درست یك هفته بعد از پایان پخش سری اول در ذهن ما جدی شود اما اینكه پایتخت 2 می‌تواند موفقیت 1 را تكرا ركند باعث نگرانی مدیران هم شده بود. به همین دلیل بررسی زیادی شد و با خودمان عهد كردیم كه اگر می‌توانیم به قصه‌های پخته‌تری برسیم، قطعا سری دوم را بسازیم وگرنه منصرف شویم و زمانی كه به داستان گنبد و گلدسته رسیدیم اعلام كردیم كه حالا می‌توانیم بسازیم زیرا معتقد بودیم كه یك قدم رو به جلو برداشتیم.
* یعنی ابتدا صدا و سیما پیشنهاد داد بعد شما اقدام به ساخت كردید؟
__ نه اتفاقا این پیشنهاد از طرف ما بود.
* شما سریال‌های موفقی داشته‌اید كه دلبستگی زیادی هم به آنها داشتید مثلا بارها اعلام كردید كه سریال زیر هشت را بهترین كار خود می‌دانید اما قسمت دوم آن را نساختید؟
__ من سریال زیر هشت را هنوز دوست دارم درست مثل ناموس خودم. هرچند فرجام خیلی خوشی به لحاظ مخاطب و نظر مدیران نداشت و تصور می‌كنم یكی از دلایل آن تلخی داستان آن بود از طرفی داستان زیر هشت و نوع قصه پردازی آن دیگر جزو سیاست‌های صدا و سیما نبود و در دستور كار قرار نداشت. خود مخاطب هم دیگر اشتیاقی برای دیدن ادامه آن نداشت ولی درباره پایتخت هر جا می‌رفتیم مردم سراغ ادامه آن را می‌گرفتند. یك نیازی دیده شد كه پایتخت2 ساخته شد.
* آیا دلیل ساخته نشدن قسمت دوم سریال‌ها این نیست كه در ایران هیچگاه به سریال‌سازی به عنوان یك كار بلندمدت نگاه نمی‌شود؟
__ نه تنها در سینمای و تلویزیون ایران بلكه در عرصه‌های دیگر هم برنامه‌ریزی‌های طولانی مدت با چشم‌اندازهای طولانی مدت كمتر اتفاق می‌افتد علت هم این است كه ما فقط به نیازهای روز توجه داریم والا در سراسر دنیا برنامه‌ریزی 10 ساله برای سریال‌سازی انجام می‌شود و به همین دلیل از ابتدا تیم سازنده و لوشكین‌ها و عوامل درست انتخاب می‌شود و قراردادهای طولانی مدت بسته می‌شود ولی ما متاسفانه یك چنین برنامه‌ریزی طولانی مدتی را نداریم حتی پروژه‌های الف ما كه 30 قسمت و 40 قسمت هم هست به لحاظ تولید بارها دچار وقفه می‌شوند یا به دلایل مالی كار متوقف می‌شود یا حتی بخشی از صحنه‌ها فیلمبرداری نمی‌شود و یا تغییر مدیران كار را متوقف می‌كند. چنین عدم مدیریتی در كار باعث می‌شود ماهم مجبور شویم مقطعی به كار فكر كنیم و بصورت مقطعی برای نوروز 91 فكر كنیم یا برای ماه رمضان 92 فكر كنیم و حتی از این بالاتر دقیقه 90 هستیم و حتی برای همان نوروز و ماه رمضان نیز از چند ماه قبل فكر نمی‌كنیم درحالی‌كه اگر نیازسنجی درستی می‌شد و می‌توانستیم پایتیخت را تا 10 سری بسازیم نه اینكه وقتی ساخته شد تازه به فكر پایتخت 2 بیفتیم و همین پایتخت 2 نیز 2 سال برای راه‌اندازی آن و جمع كردن بازیگران و انتخاب لوكیشن‌ها وقت صرف شد و خود این امر نشان می‌دهد كه ما مقطعی حركت می‌كنیم و برنامه طولانی مدت نداریم.
* به همین دلیل گروهی از سریال‌سازها از تلویزیون جدا شدند و به شبكه نمایش خانگی رفتند؟
__ برخی از دوستان ما تصور می‌كنند كه در بخش خصوصی و رسانه‌ها می‌توانند موفق باشند و دستشان بازتر است و یك جورهایی با شرایط راحت‌تر می‌توانند كار كنند درحالی‌كه اگر در تلویزیون آدم راه و چاه را بداند می‌تواند راحت‌تر كار كند.
* در پایتخت 2 باتوجه اینكه شخصیت‌ها را مردم می‌شناختند شما نیازی به معرفی شخصیت نداشتید به همین دلیل به این روی آورده بودید كه هر قسمت داستانكی مجزاداشته باشد؟
__ این كارآگاهانه انتخاب شد و فرم سری دوم متفاوت از قبلی انتخاب شد. یكی از دلایلش همین بود كه گفتم ما در پایتخت 2 دنبال تكرار نبودیم زیرا تماشاچی دلزده می‌شد. زمانی كه شروع به كار كردیم تصمیم گرفتیم كه قصه‌های اجتماعی‌تری بگویم و نیازی به معرفی كاراكتر نداریم لذا از ادامه قصه ماجرای سریال شروع شد. دنبال این بودم كه بازتاب اتفاقات را در روحیه و خلق و خوی شخصیت‌ها بدانیم.
* به همین دلیل اتفاقت جای خود را به دیالوگ داد و سریال دیالوگ محور شد؟
__ این كار هم آگاهانه اتفاق افتاد زیرا یكی از انتقاداتی كه به سریال پایتخت یك می‌شد این بود كه این خانواده در 13 روزی كه در تهران هستند اتفاقات و حوادثی برای آنها می‌افتد كه غیرقابل باور است لذا در پایتخت 2 دو كار را عمدا سر لوحه قرار دادیم تعدد حوادث را كمتر كردیم و بیشتر به روابط پرداختیم و بعد حوادثی را طراحی كردیم كه به شدت حوادث معمولی و ساده بود ولی همین ماجرای ساده باعث می‌شد واكنش آدم‌ها و تجزیه تحلیل شخصیت آنها را بدنبال داشته باشد.
* عنصر تصادف هم كمتر شده بود؟
__ دقیقا درست است. دنبال این بودیم كه نشان دهیم یك بی‌دقتی كه نه از سر تصادف است بلكه از سر بی‌حواسی و سهل‌انگاری است باعث می‌شود اتفاق ابعاد تازه‌تری پیدا كند و عمدا عنصر تصادف را كم كردیم.
* نقش علیرضا خمسه كمتر شده بود؟
__ روی كاراكتر خمسه از سری قبل حساسیت ایجاد شده بود به همین خاطر در سری دوم هم تكه‌كلام‌ها كمتر شده بود و هم اینكه سعی كردیم احترام وی به واسطه پدر بودن حفظ شود لذا خیلی از حرف‌ها را حق نداشت بزند. یا خیلی از مسائل را نمی‌توانست بگوید در داستان نیز خط قرمز نقی بود زیرا نقی با همه مسائل كنار می‌آمد الا سختی كشیدن پدرش. لذا سعی كردیم یك جوری بزرگی و قداست و مهمتر بودن پدر حفظ شود درباره لهجه‌ها هم همینطور بود. سعی داشتم تا هیچ لهجه‌ای به لودگی و تمسخر نیفتد و این اتفاق نیفتاد.
* خانواده همیشه نقش محور در سریال شما داشته است؟
__ برای من خانواده همیشه مهم است زیرا همه ما در خانواده بزرگ شده‌ایم و اجازه نداریم تا روابط خانواده را مخدوش كنیم. هیچ فیلمسازی حق ندارد خانواده را مخدوش كند زیرا خانواده یك احترام و حرمتی برای ما دارد. اجازه نداریم روابط خانواده را مخدوش كنیم و احترام كوچكتر به بزرگتر جزو آموزه‌های ماست و رعایت حقوق زن و شوهر هم همین است. اینها مسائلی است كه مهم است.
*حتی جذابیت‌های ظاهری مانند ثروت و تحصیلات را نیز را دلیلی برای موفق بودن و خوشبخت بودن یك خانواده مطرح نكردید؟
__ از نشان دادن بخش‌هایی مانند سكانس‌هایی كه زن پولداری نقی را برای تادیب فرزندش به خانه‌اش می برد دنبال این بودیم كه بگویم تربیت یك امر نسبی است و یك كارگر ساختمانی یك موجود كم هویت و كم ارزشی نیست و اینكه افراد قبل از اینكه جایگاهی داشته باشند؛ باید مستقل باشند.
* در خود خانواده نیز هیچكدام از افراد عنصر كامل یا برتر نیستند؟
__ به صرف داشتن قدرت نمی‌توان روابط اجتماعی را به سود خود تغییر داد زیرا آْدم‌ها موجوداتی هستند كه از بدی‌ها و ضعف‌ها تشكیل شده‌اند و یك نفر نمی‌تواند به صورت مطلق نظرات خود را به دیگران تحمیل كند. حتی اگر مرد خانواده باشد. به همین دلیل در سریال كسی حرف نهایی را می‌زند كه حرف حساب بزند.
* نگاه به طبقه كارگر در هر دو قسمت وجود داشت و به نوعی دغدغه شما بود؟
__ واقعیت را باید قبول كرد كه اگر طبقه كارگر نباشد خیلی از اتفاقات نمی‌افتد و بناها شكل نمی‌گیرد. حتی نقش طبقه كارگر در اسكلت اجتماعی نیز بسیار مشهود است خیلی از ما یك نیازمندی‌هایی داریم كه به نظر ساده است اما به شدت مهم است و كارهایی كه كارگران انجام می‌دهند شاید به ظاهر دیده نشود ولی در واقع خیلی مهم است. حتی در بخش كارگران ساختمانی نیز این امر بسیار مهم است و دستمزدی كه می‌گیرند كمتر از كاری كه می‌كنند است اما شرف دارد از كسی كه می‌خواهد از دسترنج دیگران استفاده كند.
* پایتخت 3 هم ساخته می‌شود؟
__ هیچ بحثی درباره پایتخت 3 وجود ندارد و من نمی‌دانم این حرف از كجا درآمده است. برای ساخت پایتخت 3 باید 3 اتفاق بیفتد اول نیازسنجی شود كه آیا جامعه و مردم نیازی به دیدن ادامه پایتخت دارند یا خیر. دوم آنكه مدیران صدا و سیما به این نتیجه برسند كه ساخت پایتخت به صلاح است و سوم اینكه تیم سازنده به این نتیجه برسد كه آیا قسمت بعدی بهتر از پایتخت 1 و 2 می‌شود یا خیر.
* پایتخت 1 را بیشتر دوست دارید یا پایتخت 2؟
__ من قسمت دوم را بیشتر می‌پسندم زیرا برای آن زحمت و سختی زیادی كشیدم و پایتخت 2 حكم پدر پایتخت 1 را دارد.
