40 جشنواره برای کدامین هدف؟

ایلنا: در تمام این سال‌ها که بخش فرهنگ از کاهش بودجه‌ی شدید رنج می‌برده است؛ نه تنها ضیافت‌ها که جشن‌ها، سمینارها و جشنواره‌های فرهنگی در بخش‌های مختلف رو به کاهش نداشته که سال به سال به شمار آنها افزوده شده است. درواقع شدت بحران بودجه در این سال‌ها به جایی رسید که وزیر ارشاد بارها متذکر شده است: "اینکه بتوانیم به تمام انتظارات پاسخ بدهیم، واقعا امکان‌پذیر نیست."

حسینی گفته است: "به دلیل امکانات محدودی که وجود دارد، به ناچار باید اولویت‌بندی کنیم و در حوزه سینما از بین فیلم‌ها، آنهایی که مناسب‌تر هستند، مورد حمایت قرار گیرند."

شاید وزیر خود بهتر واقف بوده است که وقتی میزان بودجه در حوزه فرهنگ در چهارسال پیاپی به جای افزایش با کاهش مواجه می‌شود، و مادام که قرار است این بودجه در بخش‌های مختلف حوزه فرهنگ تقسیم شود، نگاه تقلیلی به بودجه کاملا طبیعی و عادی‌ست.

با نگاه به میزان بودجه‌ی بخش فرهنگ در سال‌های گذشته، به این روند نزولی پی می‌بریم: بودجه بخش فرهنگی در سال 1389 حدود 5800 میلیارد تومان بود، در سال 1390 به 8100‌ میلیارد تومان و در سال 1391 به 7700میلیارد تومان رسید. این  رقم در سالجاری به 5500 میلیارد تومان کاهش پیدا کرد یعتی رقمی کمتر از 4 سال گذشته. که از این میان سهم سینما 95 میلیارد تومان بوده است. 

رقم پایین این بودجه خیلی زود مدیران سینمایی را به واکنش واداشت. رئیس سازمان سینمایی در گفتگویی اعلام کرد:‌ "این رقم بودجه کل سازمان سینمایی است و تمام بخش‌ها و فعالیت‌های سازمان سینمایی یعنی تولید فیلم، تولید فیلم فاخر، برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و هنری و همچنین هزینه‌های اداری سازمان سینمایی را دربرمی‌گیرد. این میزان بودجه برای وضعیت سینما کم است." 

اگر بنا به گفته وزیر ارشاد؛ کاهش بودجه؛ اجبارا اولویت‌بندی را در حوزه فرهنگ به دنبال داشته باشد، مدیران سینمایی نیز لابد در این چهار سال چاره‌ای نداشته‌اند جز آنکه از برخی ضیافت‌ها، جشن‌ها، سمینارها و جشنواره‌های غیرضروری صرف‌نظر کرده و بودجه‌های فرهنگی را در حوزه‌ی سینما معطوف به سیاست‌های مهم و ضرروی کنند. اما جالب اینجاست که شماره‌ی بیشتر این جشن‌ها و جشنواره‌ها و ضیافت‌ها به‌جای کاهش از روند صعودی برخوردار بوده است.

اگرچه ذات برگزاری جشنواره‌های سینمایی در هر کشوری به عنوان محلی برای ارزیابی آثار تولید شده محسوب می‌شود اما از آنجا که در بیشتر کشور‌های دنیا؛ جشنواره‌های سینمایی فقط توسط یک نهاد برگزار نمی‌شود؛ بودجه‌های آن نیز از طریق بخش‌های مختلف تامین می‌شود. شاید این سیاست در نگاه اولیه مورد توجه مدیران سینمایی بوده است اما چون وزارت ارشاد و سازمان سینمایی مستقیم یا غیرمستقیم در تامین هزینه و حمایت از نهادهای فرهنگی مرتبط دخیل بوده و هست، لذا می‌توان گفت تنوع جشنواره‌ها در ایران اگرچه ظاهرا با نام‌ها و نهادهای مختلف به عنوان برگزارکننده همراه است، لیکن درواقع هزینه‌های آن از یک جریان اصلی یعنی سازمان سینمایی تامین می‌شود.

شاید این نام جشنواره باشد که برای بسیاری از نهادها جذابیت دارد و موحب می‌شود؛ از جشنواره برای دیده شدن نام خود استفاده کنند. به همین دلیل هر ساله شاهد هستیم که جشنواره‌های سینمایی جدیدی به وجود می‌آید که بعضی؛ گاه یک یا دوسال برگزار می‌شود اما با تغییر مدیریت یا کمبود بودجه و به دلیل نبود یگ نگاه کاربردی، تعطیل شده یا از سالانه به دوسالانه تغییر می‌کنند. در میان از بیش از ۳۰ عنوان جشنواره فیلم که در طول سال‌های مختلف در کشور برگزار می‌شود؛ فقط چند عنوان جشنواره مانند فیلم فجر، سینمای جوان و سینماحقیقت توانسته‌اند چند دوره بدون وقفه برگزار شوند.

اگرچه مدیر سینمایی کشور؛ خود معتقد است: "تعداد جشنوارهای سینمایی در ایران نه تنها زیاد نیست بلکه کم است. زمانی که در کشورهای دیگر بیش از ۵۰۰ جشنواره سینمایی برگزار می‌شود، برگزاری این تعداد جشنواره در ایران زیاد نیست" اما باید از دست‌اندرکاران امور سینمایی کشور پرسید آیا ظرفیت تولید سینمای کشور و بودجه‌ی موجود، امکان چنین دست‌ و دل‌بازی برای برگزاری جشنواره‌های متعدد را می‌دهد یا خیر؟

جشنواره‌هایی که توسط سازمان سینمایی برگزار می‌شوند:
انجمن سینمایی جوانان ایران:
جشنواره فیلم کوتاه تهران سالانه برگزار می‌شود.
جشنواره فیلم کوتاه فیلم اولی‌ها سالانه برگزار می‌شود.
جشنواره فیلم تسنیم سالانه برگزار می‌شود.
جشنواره فیلم منطقه‌ای بهار، تابستان، زمستان، سالی۳ بار برگزار می‌شود.
جشنواره نماز و نیایش سالانه برگزار می‌شود.

جشنواره‌هایی که توسط موسسه رسانه‌های تصویری برگزار می‌شوند:
جشنواره فیلم فجرسالانه برگزار می‌شود.
جشنواره فیلم‌های ویدئویی که باید سالانه برگزار می‌شد اما امسال به علت استعقای عباسیان و دستور شمقدری برگزار نمی‌شود.
جشنواره فیلم‌های مستقل(افق نو) که سالانه برگزار می‌شود.

جشنواره‌هایی که توسط بنیاد سینمایی فارابی برگزار می‌شوند:
جشنواره فیلم کودک سالانه برگزار می‌شود.
جشنواره فیلمنامه‌نویسی انقلاب اسلامی سالانه برگزار می‌شود.

جشنواره‌هایی که توسط مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برگزار می‌شوند:
جشنواره سینما حقیقت هر ساله برگزار می‌شود.
جشنواره فیلم میلاد سرخ دوسالانه برگزار می‌شود.
جشنواره فیلمنامه‌نویسی رضوی هر ساله برگزار می‌شود.
جشنواره فیلم ربیع الشهدا سالانه برگزار می‌شود.
جایزه بزرگ شهید آوینی هر ساله برگزار می‌شود.

جشنواره‌هایی که توسط نهادهای دیگر برگزار می‌شود و سازمان سینمایی از آن‌ها حمایت می‌کند:
جشنوراه فیلم‌های دانشجویی توسط صدا و سیما و سالانه برگزار می‌شود.
جشنواره فیلم رویش توسط حوزه هنری سالانه برگزار می‌شود.
جشنوراه فیلم شهر توسط شهرداری تهران به صورت دوسالانه برگزار می‌شود.
جشنواره فیلم مقاومت توسط انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس و دوسالانه برگزار می‌شود.
جشنواره فیلم رشد که توسط آموزش و پرورش و سالانه برگزار می‌شود.
جشنواره فیلم پویانمایی که توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و به صورت دوسالانه برگزار می‌شود.
جشنواره فیلم‌های صنعتی که دبیرخانه آن در دانشگاه صنعتی شریف است و دوسالانه برگزار می‌شود.
جشنواره فیلم‌های ۱۰۰ ثانیه‌ای که توسط حوزه هنری و سالانه برگزار می‌شود.
جشنوراه فیلم پلیس که توسط نیروی انتظامی و به صورت دوسالانه برگزار می‌شود.
جشنواره فیلم پروین اعتصامی که سالیانه برگزار می‌شود.
جشنوراه فیلم‌های تجسمی که توسط معاونت هنری و با حمایت سازمان سینمایی برگزار می‌شود و اولین دوره آن سال قبل برگزار شد.

جشنواره‌هایی که توسط بخش خصوصی برگزار می‌شود و نهادهای دولتی ظاهرا کمکی به برگزاری آن نمی‌کنند:
جشنوراه فیلم حسنات که در اصفهان برگزار می‌شود و آخرین دوره آن سال پیش برگزار شد.
جشنوراه فیلم‌های موبایلی که اولین دوره آن امسال برگزار شد.
جشن تصویرسال که هر ساله برگزار می‌شود.
جشنوراه فیلم کار که قرار است امسال برگزار شود.

جشنواره‌هایی که یک یا دودوره برگزار شدند و ادامه پیدا نکردند:

جشنواره فیلم وارش که بعداز برگزاری ۵ دوره تعطیل شد.
جشنواره فیلم کیش که فقط یک دوره آن برگزار شد و به دلیل حواشی پیش آمده تعطیل شد.
جشنواره فیلم رحمت که در تبریز برگزار می‌شد اما تعطیل شد.
جشنواره فیلم کوثر که بعداز چهار دوره تعطیل شد.
جشنواره فیلم اصلاح الگوی مصرف که فقط یک بار در سال ۸۹ برگزار شد.
جشنواره فیلم بم که فقط ۳ دوره آن برگزار شد.
جشنواره فیلم‌های ورزشی که توسط وزارت ورزش و جوانان(سازمان تربیت بدنی) برگزار می‌شد و بعداز برگزاری ۹ دوره تعطیل شد.
جشنوراه فیلم برکت که فقط یک دوره برگزار شد.
جشنواره فیلم نان که نشست خبری آن برگزار شد اما خود جشنواره برگزار نشد.
جشنوراه فیلم کار که قرار است امسال برگزار شود.

با نگاهی به جشنواره‌های بالا اگر بگوییم که ایران کشور جشنواره‌هاست، گزاف نگفته‌ایم. در این میان به جز جشنواره‌هایی همچون فیلم فجر، فیلم کوتاه و مستند که کم و بیش در یاد‌ها می‌مانند، بیشتر جشنواره‌های سینمایی بدون هیچ تاثیرگذاری می‌آیند و می‌روند. این جشنواره‌ها نه تنها جریانی در سینمای ایران ایجاد نمی‌کند بلکه نام آن‌ها نیز در خاطر کسی نمی‌ماند.

گزارش از علی زادمهر