احمد طالبی‌نژاد در جلسه نقد و بررسی مستند «گرمابان» مطرح کرد:
معضل نسل جدید مستندسازان پراکنده‌کاری است
یکی از معضلات امروز سینمای مستند ما این است که کارگردانان جوان پراکنده کاری زیاد دارند و برخلاف گذشته راجع به همه چیز فیلم می‌سازند.
ایلنا: برنامه نمایش افتتاحیه فیلم مستند «گرمابان» ساخته شهرام میراب اقدم در سالن سینماحقیقت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برگزار شد و سپس جلسه نقد و بررسی این فیلم مستند با حضور احمد طالبی‌نژاد (منتقد و پژوهشگر سینما)، مازیار فکری ارشاد (کار‌شناس و مجری جلسه) و جمعی از علاقمندان سینمای مستند برپا گردید.
به گزارش ایلنا، میراب اقدم با بیان اینکه تولید این فیلم به نوعی ادای دین به خاطرات دوران کودکی مردم است درخصوص ساخت مستند گرمابان گفت: پس از مطالعه خبری درباره تخریب یک حمام قدیمی، طرح ساخت فیلمی در مورد این بنا‌ها را به مرکز گسترش ارائه دادم که خوشبختانه پذیرفته شد و مراحل تحقیق و پژوهش کار با کمک دوستان پیش رفت و با توجه به اینکه آنچه امروز به نمایش درآمد، تدوین نهایی اثر نیست، امیدوارم ریتم فیلم به نوعی باشد که تماشاچی را راضی کند.
احمد طالبی‌نژاد منتقد برنامه نیز اظهار داشت: دلبستگی آقای میراب اقدم به عناصری که در گذشته وجود داشته و امروز در حال تخریب و از بین رفتن است، در فیلم قبلی ایشان «روزی روزگاری سینما» نیز قابل مشاهده بود که قابل ستایش است.
وی ادامه داد: اگر از منظر احساس نوستالژیک با گذشته مواجه شویم، با دیدن آنچه در فیلم اتفاق می‌افتد غصه‌دار خواهیم شد. اما باید توجه داشته باشیم این دوران سپری شده و شاید زندگی اجتماعی امروز ما دیگر نیازی به وجود حمام‌های عمومی نداشته باشد. اما نگاه طنزی که در فیلم وجود دارد از بار تلخی فیلم کم می‌کند.
این منتقد با تاکید بر اینکه اگر وظیفه اولیه سینمای مستند را اطلاع‌رسانی بدانیم فیلم کار خود را به درستی انجام داده است، بیان کرد: نکته‌ای که در فیلم وجود داشت و توجه من را به خود جلب کرد، ریتم خوب و فرم همسو با مضمونی است که کارگردان برای روایت اثر انتخاب کرده بود. چون اخیرا می‌بینم فرم‌های عجیب و غریبی به عنوان فرم مدرن برای ساخت مستند از سوی جوانتر‌ها درنظر گرفته می‌شود که هرچه اثر را نگاه می‌کنم، متوجه نمی‌شوم راجع به چه چیز ساخته شده است.
وی با اشاره به اینکه قطعات موسیقی انتخابی برای مستند «گرمابان» تناسب خوبی با محتوای اثر دارد، در مورد ویژگی مثبت روند کاری کارگردان این فیلم گفت: یکی از معضلات امروز سینمای مستند ما این است که کارگردانان جوان پراکنده کاری زیاد دارند و برخلاف گذشته راجع به همه چیز فیلم می‌سازند. به عنوان نمونه مستندسازی همچون منوچهر طیاب به جز نمونه‌های اندکی که با موضوع کویر کار کرد، همواره در مورد معماری فیلم ساخت. با توجه به اینکه آقای میراب اقدم در دو مستندی که ساخته به موضوعات مشابه می‌پردازد، اگر همین روال را ادامه دهد قطعا می‌تواند گنجینه تصویری خوبی برای آیندگان تهیه کند.
مازیار فکری ارشاد دیگر منتقد برنامه هم ضمن بیان اینکه فیلم متوازن پیش می‌رود اما در نیمه دوم اثر لحن غم‌خوارانه پیدا می‌کند، دلایل این امر را از کارگردان جویا شد که میراب اقدم اظهار داشت: اصل از دست رفتن این بنا‌ها برای من بسیار غم‌انگیز بود، چون با وجود تغییر معماری ساختمان‌ها و شیوه زندگی اجتماعی نمی‌توانیم بگوییم به حمام عمومی نیازی نیست، به خصوص که شاهد هستیم دیگر کشور‌ها استفاده مفیدی از این بنا‌ها می‌کنند.
وی افزود: وجود این بنا‌ها برای افرادی که در کشور مسافرت می‌کنند و از شهرهای دیگر به تهران می‌آیند بسیار اهمیت خواهد داشت و هنوز به وجود آن‌ها نیاز داریم؛ اما نکته دیگر این است که می‌توان با تغییر کاربری بنا‌ها از آن‌ها بهره گرفت. به عنوان نمونه کشور ترکیه از این فضا‌ها درآمدزایی خوبی می‌کند و حمام عمومی را در جهان به نام خود ثبت کرده است.
در ادامه این نشست طالبی‌نژاد به سکانس‌های مشهور سینمای ایران که در فضای حمام گرفته شده و بار دراماتیک این بنا در آثار برخی کارگردانان صاحب‌نام ایرانی اشاره کرد و گفت: اگر از معروف‌ترین این آثار که فیلم «قیصر» ساخته مسعود کیمیایی است بگذریم، کارگردان به خوبی فصل مهمی از فیلم سینمایی «حسن‌کچل» به کارگردانی زنده‌یاد علی حاتمی را در فیلم خود نشان می‌دهد. فصلی که آن زمان با صدای مرتضی احمدی گفته شد و در مستند «گرمابان» هم کار با نریشن آقای احمدی شروع می‌شود که استفاده هوشمندانه‌ای از این صدا شده است.
وی افزود: در آثار مستندی که وقتی گروه سیراکیوز به ایران آمد ساخت، بخشی وجود دارد به نام «حمام‌های بهداشتی» که نشان می‌دهد چگونه می‌توان یک حمام استاندارد ساخت. آن‌جا از موسیقی معروفی استفاده شد که ساخته مجید وفادار است و به عقیده من امروز جزو ترانه‌های فولکلور محسوب می‌شود، این قطعه در مستند گرمابان نیز به خوبی مورد استفاده قرار گرفته است.
طالبی‌نژاد همچنین به مصاحبه‌های کار‌شناسان در فیلم اشاره کرد و اظهار داشت: به نظر من صحبت‌های آقای تکمیل همایون اطلاعات جدیدی به همراه ندارد و نیازی به وجود آن در اثر نبود، شاید اگر مخاطب را به کتاب «تهران قدیم» نوشته جعفر شهری ارجاع می‌دادیم بهتر بود.
وی در ادامه تصریح کرد: از طرفی شاید لازم بود در کنار نشان دادن حمام‌های گذشته سری هم به حمام خانه‌های امروزی زده می‌شد. چراکه دیدن این سیر تکاملی حمام در بناهای امروز، احتمالا برای مخاطب خارجی جذابیت دارد و می‌تواند او را با این جنبه نیز آشنا کند که جای خالی آن تا حدودی در فیلم احساس می‌شد.
طالبی‌نژاد در بخش پایانی صحبت‌های خود با اشاره به فرم فیلم سینمایی «مغول‌ها» ساخته پرویز کیمیاوی و «ناخدا خورشید» به کارگردانی ناصر تقوایی، به فرم مستند «گرمابان» نیز اشاره کرد و در همین رابطه اظهار داشت: فیلم اگر تلخ هم نباشد باید به نوعی بیان شود که دیدن آن برای مخاطب جذابیت داشته باشد. در مستند «گرمابان» فرم فیلم به خوبی با موضوع هماهنگ است و بار‌ها به این نکته تاکید شده است که این دو قابل تفکیک از یکدیگر نیستند. وقتی مخاطب نمی‌تواند با اثر ارتباط برقرار کند به این معنی است که فرم و محتوا با یکدیگر همگن نیستند، فرم چیزی نیست که از پیش به آن فکر شود و از دل محتوا بیرون می‌آید.
دومین جلسه نشست نقد و بررسی آثار سینمای مستند با پرسش و پاسخ کارگردان و حاضران در جلسه به کار خود خاتمه داد. ضمن اینکه در پایان این نشست نیز لوح تقدیر و هدایایی از طرف مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به کارگردان و منتقدان حاضر در جلسه اهدا شد.
