پیوند تئاتر با طبقه كارگر؛/۲
هادی عامل: انتقاد در جامعه تحمل نمی‌شود
هادی عامل: انتقاد و مبارزه دو عنصر حیاتی آثار با محتوای مسائل زندگی كارگران است، اگر این دو را از نمایش‌نامه‌ها حذف كنید، رونمای سطحی باقی می‌ماند كه عمق و محتوایی نخواهد داشت.
ایلنا: هادی عامل یكی از هنرمندان عرصه تئاتر، وجود عناصری مثل انتقاد و مبارزه، و همچنین مقاومت جامعه دربرابر این عناصر را از دلایل روی صحنه نرفتن آثار با موضوع دغدغه‌های كارگری می‌داند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، این هنرمند ضمن اشاره به تاثیر عوامل اقتصادی در ایجاد فاصله میان اقشار كارگر با هنر تئاتر، گفت: مسئله اقتصادی اهمیت دارد اما در كنار آن بحث فرهنگی هم مطرح است، یعنی در آموزش و پرورش ما نیز توجهی به تئاتر نمی‌كند. كارخانه‌های ما نیز در این ماجرا سهم دارند، به این معنی كه چون تولید تئاتر بازگشت مالی مطمئنی برای كارخانه‌دار ندارد؛ حاضر هستند حامی مالی برگزاری فوتبال پیشكسوتان و ورزشكاران باشند اما حاضر نمی‌شوند با یك گروه تئاتری همكاری كنند و برای بحث‌های فرهنگی و آموزشی كارگران خود از آن‌ها حمایت كنند.
او اضافه كرد: كار فرهنگی و ارتباط با گروه‌های نمایشی برای این دسته از مدیران در پایین‌ترین و آخرین درجه اهمیت قرار دارد. من دیدم كه گروه‌هایی كار خود را برای اجرا به كارخانه‌ها برده‌اند و اعتقاد دارم بخشی از این اتفاق متوجه خود گروه‌های نمایشی است، چون اكثرا انتظار دارند همه مخاطبان برای تماشای اثر به تئاترشهر و مجموعه ایرانشهر بیایند و با آثار خود به كارخانه‌ها نمی‌روند، این مسئله بسیار ریشه‌ای است و تنها یك جنبه مهم برای بررسی ندارد.
كارگردان نمایش «حساب پرداخت نمی‌شه» با بیان اینكه حمایتی از هنرمندان تئاتر صورت نمی‌گیرد كه بتوانند برنامه و نقشه راه مشخصی برای خود تعریف كنند، اظهار كرد: این عدم حمایت موجب می‌شود گروه‌ها نتوانند آثار خود را برای اجرا در كارخانه ببرند و برنامه‌ریزی‌هایی در این خصوص داشته باشند چون تولید یك اثر جدید بسیار سخت است. مسائل نظارتی، بازبینی و صدور مجوز برای اجرای یك اثر گرفتاری‌های بسیار زیادی ایجاد می‌كند كه باعث می‌شود بسیاری عطای تولید را به لقای آن ببخشند.
این هنرمند ضمن اشاره به اینكه تئاتر با حضور در میان مردم جایگاه خود را بیشتر و بهتر پیدا می‌كند، افزود: هنگامی كه یك كارگر در كارخانه اثری ببیند كه مورد توجه‌اش واقع شود، احتمال دارد خانواده خود را برای دیدن نمایش به سالن تئاتر ببرد. ولی به هرحال عامل اقتصادی در این زمینه تاثیرگذار خواهد بود، چون تماشای تئاتر برای یك خانواده مثلا چهارنفره بار مالی در پی دارد كه در این شرایط اقتصادی موجب می‌شود چیزی حدود یك‌چهارم حقوق كارگر در ماه یك شبه صرف شود.
كارگردان نمایش «بدل» در پاسخ به این سوال كه چه عاملی موجب می‌شود كارگران در نمایش‌نامه‌ها و آثاری كه روی صحنه می‌رود مسائل شغلی و زندگی خود را نبینند، تصریح كرد: یكی از مهمترین عامل‌ها وجه انتقادی خلق اثر با موضوع مسائل كارگران است، داریوفو 76نمایش‌نامه نوشته و اجرا كرده كه بابت اینها حدود 65مرتبه دادگاه رفته و سه بار زندانی شده است. در مملكت ما اصولا گوش شنیدن انتقاد وجود ندارد، مسائل سیاسی پیش آمده طی چندسال اخیر هم موجب سوء تفاهم‌های زیادی شده و باعث می‌شود هنرمند به سادگی متهم شود، پس اساسا با این شرایط چنین تئاتری شكل نمی‌گیرد.
كارگردان نمایش «حساب پرداخت نمی‌شه» با تاكید بر اینكه نخستین ركن چنین آثاری انتقاد و مبارزه است، بیان كرد: اگر این دو عنصر را از نمایش‌نامه‌ها با این موضوع حذف كنید، یك رونمای سطحی باقی می‌ماند كه عمق و محتوایی نخواهد داشت. ما نویسندگان خوبی مثل اكبر رادی، كوروش نریمانی و نادر برهانی مرند را داریم كه از بس به اینها سخت گرفته شد، ترجیح دادند متن‌های خارجی كار كنند كه تازه همان‌ها هم به سختی امكان اجرا روی صحنه را پیدا می‌كند، همین نمایش «حساب پرداخت نمی‌شه» با دشواری زیادی روی صحنه آمد.
این هنرمند تصریح كرد: عنصر مبارزه هم كه عنوان كردم به معنای منفی آن نیست، به معنی سالم و گرفتن حق و حقوق از راه متعارف است. شاید جالب باشد بدانید، در ایتالیا روزی تعدادی از كارگران بدون پرداخت بهای بلیت به تماشای نمایش «حساب پرداخت نمی‌شه» به كارگردانی داریوفو می‌نشینند و می‌گویند خودت گفتی حساب پرداخت نمی‌شه، ما هم پرداخت نكردیم، داریوفو هم در پاسخ به شكل بداهه یك نمایش دیگر برای آن‌ها اجرا می‌كند.
او ادامه داد: داریوفو همچنان اصل انتقاد را رعایت می‌كند و تا همین چند وقت قبل آنقدر از سیلویو برلوسكنی انتقاد می‌كرد كه حد و حساب نداشت.
عامل با بیان اینكه تا انتقاد وجود نداشته باشد كارگر با اثر ارتباط برقرار نمی‌كند و به دلش نمی‌نشیند، گفت: اما تو اینجا در آثار خانواده‌ای را می‌بینی كه گویا اصلا نباید مشكل داشته باشد. درحالی كه انسان در سطوح مختلف تكوین و رشد خود با مسائل و مشكلات متفاوت روبرو می‌شود، شاید در دوران بلوغ توجه به مسائل جنسی مطرح باشد، خیانت و سرد شدن زوج‌ها پس از ازدواج در مرحله بعد، ارتباط فرزندان و والدین مانند آنچه در نمایش‌نامه «خدای كشتار» شاهد هستیم و...
او افزود: اما متاسفانه ما در جامعه خود پرداختن به این مسائل را برنمی‌تابیم، درحالی كه بازنمایی مسائل اجتماعی در آثار موجب می‌شود مخاطب معضل را ببیند، بلكه برای آن راه حلی هم پیدا شود.
كارگردان نمایش «پابرهنه در پارک» ضمن تاكید بر اینكه در كنار جنبه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، عامل فرهنگی هم بسیار اهمیت دارد، اظهار داشت: به هرحال من عامل اقتصادی را در درجه دوم می‌بینم، ما در بنگلادش اجرایی دیدیم كه تماشاچیان آن نان برای خوردن نداشتند اما با شكم گرسنه برای دیدن نمایش به سوله‌ای آمده بودند كه شهرداری جهت اجرای آثار در اختیار گروه‌ها گذاشته بود. اینها در همین شرایط جشنواره «ایبسن» برگزار كردند و از تمام نقاط دنیا هم كار برای اجرا در این جشنواره آمده بود. در هندوستان هم همینطور، اگر پدر خانه بدون نان به خانه بیاید انقدر از او خورده نمی‌گیرند كه بدون بلیت سینما بیاید.
عضو گروه تئاتر پاپتی‌ها همچنین در رابطه با نقش صاحبان كارخانه‌ها و واحدهای فرهنگی و روابط عمومی‌ها در ایجاد این تعامل، بیان كرد: آنجا نیز مانند بسیاری از مشاغل دیگر دست صاحبان اصلی نیست، یعنی مسئول روابط عمومی بیشتر به فكر فروش و مطرح شدن نماد یا كالایی است كه تولید می‌كند، این مراكز اصلا به فكر فرهنگ‌سازی برای كارگران كارخانه و تماشاچیان بیرون نیستند.
این هنرمند در انتها، گفت: پرداخت هزینه‌های یك گروه نمایش برای خلق و اجرای اثر بسیار كمتر از خرید تیم فوتبال لیگ برتری است. متاسفانه در قانون اساسی كشور هم در این زمینه توجه زیادی به عامل فرهنگ نشده، اگر كارخانه‌ها منابع خود را صرف امور فرهنگی كنند به آن مالیات تعلق می‌گیرد ولی اگر هزینه تیم ورزشی شود از مالیات معاف می‌شود. من اطمینان دارم اگر سایپا، ایران خودرو، شركت نفت و دیگر كارخانه‌ها یك گروه تئاتر را حمایت كنند و در كنار خود داشته باشند اتفاق بزرگی می‌افتد، اما به نظرم قرار نیست چنین اتفاقی رخ دهد.
