کارِ تحقیقاتی در ساخت آثار مستند در ایران وجود ندارد

ایلنا: چهاردهمین برنامه «شب ستاره» ویژه نقد و بررسی آثار بر‌تر ششمین جشنواره بین المللی «سینما حقیقت» شب گذشته (سه شنبه) با اکران فیلم مستند «از آلپ تا دماوند» به کارگردانی فرهاد ورهرام ادامه یافت و با حضور شاهین امین و رامتین شهبازی منتقدان سینما، فرهاد ورهرام و جمعی از فیلمسازان و علاقمندان سینمای مستند در سالن سینماحقیقت این مرکز تحلیل شد.
به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، شاهین امین در ابتدای این نشست ضمن بیان اینکه مستند «از آلپ تا دماوند» در نقطه شروع خود، حس و برداشتی ابتدایی از آنچه در ذهن همگی ما از کوه افسانه‌ای دماوند وجود دارد را برای ارتباط گیری با مخاطب گزینش می‌کند، گفت: نگاه جزء به کل برای ارائه اطلاعات به مخاطب کاملا آگاهانه از سوی کارگردان انتخاب شده تا تماشاگر آهسته آهسته به همراهی با این مستند دعوت شود و تا پایان آنرا دنبال کند.
وی ادامه داد: سیر روایت این فیلم حس صعود و فرود به یک کوه را در مخاطب ایجاد می‌کند و کارگردان در این اثر حجم بالایی از اطلاعات را در اختیار مخاطبان خود قرار می‌دهد که شاید می‌توانست با کم کردن از این حجم داده‌ها، بر چند مساله با فرصت و مجال بیشتری تمرکز کند و در کنار حجم بالای اطلاعات، به ارتباط عمیق‌تر با مخاطب نائل شود.
در ادامه رامتین شهبازی با بیان آنکه وقتی به سراغ محلی می‌رویم تا درباره آن فیلم مستندی بسازیم، مهم‌ترین اقدام ما باید تبدیل کردن آن «مکان» به «فضا» باشدد گفت: بخشیدن بعد فضا به مکان مورد روایت در حقیقت روح معنایی منحصر به فردی به آن می‌بخشد که ارتباط گیری با آن را برای مخاطب روان‌تر می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: ما اغلب فراموش می‌کنیم که پس از رسیدن به تحلیل یک موضوع، نیازمند معرفی دقیق و کامل آن هستیم و خوشبختانه در این فیلم‌‌ همان ذهن شناسای کارگردان در معرفی صحیح این مکان و تحلیل آن موفق عمل می‌کند.
این منتقد مستند «از آلپ تا دماوند» را اثری در مقوله معرفی و تحلیل فرهنگ دانست و تصریح کرد: آنچه به ما کمک می‌کند تا دماوند را به خوبی بشناسیم، ذهن اندیشمند ورهرام است که به کوه تزریق می‌شود و این تزریق اندیشه ورزی از طریق معانی مختلف فرهنگی که مدنظر کارگردان بوده، به مخاطب منتقل می‌شود.
شهبازی با تاکید بر آنکه این مستند روایت داستانی خود را با مساله فرهنگ آغاز می‌کند و در ادامه به جداسازی دو مفهوم فرهنگ و تمدن می‌پردازد، گفت: «از آلپ تا ماوند» با تبعیت از قاعده طبیعت به نشانه آشوب و فرهنگ به نشانه نظم، با مقدمه‌ای خوب، بدنه‌ای منسجم و نتیجه گیری تاثیرگذار، بیشترین توفیق را در برقراری ارتباط با مخاطب خود به دست می‌آورد.
** وظیفه کارگردان مستند، ترجمه ذهن و تفکر محققان به زبان تصویر است
در ادامه فرهاد ورهرام با بیان آنکه اغلب آثار تولیدی وی در زمینه مستند دارای پیش تولید و شرایط تولید سخت و سنگین است، درباره دلایل حجم بالای اطلاعات ارائه شده در این اثر گفت: فرصت ساخت یک مستند درباره «دماوند» با تمام داشته‌های غنی فرهنگی، اسطوره‌ای و آیینی خود تنها یکبار برای هر فیلمسازی رخ می‌دهد و من به ناچار از بازگویی این حجم از داده‌ها برای مخاطبان بودم.
وی با بیان آنکه کار تحقیقاتی و پروژه تولید این اثر دو سال زمان برده است، ادامه داد: اسطوره، تاریخ، جغرافیا، انسان، آیین‌ها و مراسم مردم نگارانه از مهم‌ترین محورهایی بود که این مستند حول آن‌ها شکل گرفت و این در شرایطی است که به دلیل ساخت شهرک صنعتی و معادن، اجازه فیلمبرداری از آن مناطق با گروه ما داده نشد.
این کارگردان ضمن تاکید بر این نظر که اساساً چیزی به نام کار تحقیقاتی در ساخت آثار مستند در ایران وجود ندارد، اظهار داشت: این در شرایطی است که در اروپا پیش از ساختن یک اثر مستند، یک تیم تحقیقاتی حرفه‌ای تشکیل می‌شود که ذات و نفس فعالیت آن‌ها تحقیق برای ساخت یک فیلم مستند است و محققان و پژوهشگران این تیم همگی دارای ذهنی تصویری هستند تا حاصل فعالیت آن‌ها برای کارگردان جنبه عملیاتی شدن داشته باشد.
وی با اشاره به این مساله که در ایران به جز چند کارگردان معدود که برای تحقیق پیرامون ساخت اثر خود ارزش قائل هستند، اظهار داشت: دیگر کارگردانان اگر تحقیق و کار مطالعاتی برای آن‌ها ارزش داشته باشد، باید خودشان دست به کار شوند و من در ساخت «از آلپ تا دماوند» در کنار سیر مطالعاتی شخصی، از یک کتاب جامع تحقیقاتی درباره کوه دماوند که توسط دو پروفسور اتریشی صورت گرفته بود و به تازگی در ایران نیز این کتاب چاپ شده است، بهره بردم.