فریدون جیرانی:
سنتی‌ها همیشه از تغییرات فرهنگی می‌ترسیدند
در دوران هاشمی شهر گسترش پیدا می‌کند. فرهنگ در همین دوران بر اقتصاد تأثیر می‌گذارد و اقتصاد را نیز مدرن می‌کند. همین امر دوباره باعث ناراحتی نیروهای سنتی می‌شود و این نیروها فشار خود را بر دولت افزایش می‌دهند.
ایلنا: فریدون جیرانی کارگردان سینمای ایران معتقد است که با وجود گذشت سال‌ها از ورود سینمای ایران به کشور اما همچنان بخشی از مذهبیون و سنتی‌ها با سینما مخالف هستند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، این کارگردان سینمای ایران که شب گذشته(19 شهریور) در نشست بررسی وضعیت امروز سینمای ایران در مؤسسه رخداد تازه سخن می‌گفت، با اشاره به تاریخ سینمای ایران گفت: سینمای ایران در دهه‌ای به وجود آمد که 80 درصد جمعیت کشور روستایی و فقط 20 درصد شهری بودند. این سینما در ابتدا تهران و در محله‌ی دولت و در طبقه مرفهین و نیمه مرفه‌هان تشکیل شد. اولین سینماها در کنار مراکز می‌فروشی تشکیل شد و از همان ابتدا گروهی سینما را مترادف با می‌فروشی گرفتند به همین دلیل سینما در نزد مسجدی‌ها و سنتی‌ها مترادف با می‌فروشی شد و از در برابر آن جبهه گرفتند.
وی ادامه داد: در کودتای 28 مرداد سینماها و می‌فروشی‌ها با هم تعطیل شدند و این دو شغل به صورت مساوی مورد هجمه قرار گرفت.
جیرانی با اشاره به وضعیت فرهنگی شهر تهران در دوره پهلوی گفت: در دوره رضاشاه فرهنگ شهرنشینی تشویق شد و نطفه طبقه متوسط گذاشته شد. این طبقه تحت تأثیر آموزش‌های غربی قرار گرفت همزمان با آن طبقه‌ی کارگری نیز بوجود آمد و جامعه به دو طبقه تقسیم شد. طبقه کارگری که با درآمد اندک شناخته می‌شد ارتباط خود را با مذهبیون حفظ کرد و در کنار طبقه متوسط که تحت آموزش‌های غربی و فرهنگ غربی بود جامعه‌ای دو طبقه را تشکیل دادند.
وی ادامه داد: البته بعد از 1320 که تئاتر مدرن وارد می‌شود و همچنین سینماها رشد می‌کنند بینندگان اولیه سینما طبقه کارگر بودند و این وضعیت تا دهه 40 که بیشتر نوجوانان و جوانان بیننده فیلم فارسی شدند، ادامه داشت.
وی با اشاره به وضعیت محتوای فیلم‌ها گفت: در آن زمان ممیزی اخلاقی در ذهن مخاطب و همچنین فیلمساز وجود داشت و لذا در دهه 30 و 40 فیلم فارسی سعی می‌کرد فرمول اخلاق‌گرایی را رعایت کند.
وی ادامه داد: سال 43 با ساخته شدن فیلم آقای قرن بیستم و اکران آن و همچنین سال 44 با نمایش فیلم گنج قارون و استقبال خوب مردم ایران فیلم فارسی هویتی جدید پیدا می‌کند.
جیرانی افزود: مخاطب فیلم فارسی که از دل استبداد به وجود آمده بود و به نوعی زائیده اختناق بود از سال 45 تا 55 افزایش پیدا می‌کند و این افزایش همراه با رشد جمعیت و افزایش سطح سواد است. افزایش سطح سواد تغییراتی ساختاری در جامعه بوجود می‌آورد که به دنبال آن نسل جدیدی که بسیار آرمان‌گراست شکل می‌گیرد. این نسل آرام آرام به تضاد آشکار بین آرمان‌ها و وضعیت موجود پی می‌برد.
جیرانی با اشاره به وضعیت سینما در ابتدای سال‌های انقلاب گفت: انقلاب اسلامی که پیروز شد هیچ تحلیل و نقشه مشخصی درباره سینما وجود نداشت. بخش مهمی از روحانیت سنتی با سینما مخالف بودند و بسیاری از آنها هیچ وقت سعی نکردند که خود را با سینما و سایر مسائل مدرن تطبیق بدهند.
وی ادامه داد: روحانیون سنتی که با سینما مخالف بودند از ابتدا و پیش از سینما حتی با دستگاه‌های چاپ نیز مخالف بودند.
وی ادامه داد: از ابتدا نیز و تا قبل از به وجود آمدن طبقه‌ای از روحانیون سیاسی روحانیون سنتی دلایل مخالفتشان با شاه بی‌حجابی و فعالیت مشروب‌فروشی‌ها بود. از طرفی دیگر مخالفت ملی مذهبی‌ها نیز با شاه به دلیل آن بود که شاه علاوه بر اینها به قانون مشروطه نیز توجه نمی‌کرد.
جیرانی ادامه داد: هیچ کدام از گروه‌های اسلامی با سینما موافق نبودند و تنها گروه فداییان اسلام بود که سینمای مستند را قبول داشت. در اوایل انقلاب نیز گروهی از روحانیون روشنفکر مانند شهید بهشتی به همراه بخشی از ملی مذهبی‌ها تلاش کردند نگذارند که سینما تعطیل شود. هر چند که همه آنها مخالف سینمای قبل از انقلاب بودند.
جیرانی با اشاره به آغاز جنگ تحمیلی و تأثیر آن در سینمای ایران گفت: از سال 59 که جنگ آغاز می‌شود فضای جدیدی از دل ایثارگری و ساده‌زیستی دفاع مقدس بیرون می‌آید. این فضا پایه‌گذار یک نوع سینمای دینی می‌شود که فقط تبلیغاتی و ایدئولوژیک نیست بلکه سینمایی انسانی است که اسلامی نیز هست.
جیرانی با اشاره به فضای کشور بعد از 8 سال دفاع مقدس می‌گوید: در دوران هاشمی شهر گسترش پیدا می‌کند و مدرن می‌شود و دوباره طبقه متوسط مدرن بوجود می‌آید. فرهنگ در همین دوران بر اقتصاد تأثیر می‌گذارد و اقتصاد را نیز مدرن می‌کند. همین امر دوباره باعث ناراحتی نیروهای سنتی می‌شود و این نیروها فشار خود را بر دولت افزایش می‌دهند و نتیجه آن این می‌شود که سیدمحمد خاتمی وزیر فرهنگ و ارشاد استعفا می‌دهد و قوانین سختی همچون حذف نماهای نزدیک از زنان از سینما و همچنین نشان ندادن روابط عشقی در سینما اعمال می‌شود.
وی ادامه داد: سنتی‌ها همیشه از تغییرات فرهنگی می‌ترسیدند و سعی می‌کردند که جلوی آن را بگیرند این امر بخصوص از سال 71 الی 76 بیشتر شد.
