ادبیات ارتباطی، ادبیاتی مبتنی بر اخلاق و منتهی به اعتماد مخاطب است

ایلنا: محمدجعفر محمدزاده، معاون امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در آیین افتتاحیه هشتمین «همایش ملی روابط‌عمومی الکترونیک» که صبح امروز با حضور جمعی از اهالی رسانه و متخصصان روابط عمومی کشور در محل هتل المپیک تهران برگزار شد به ایراد سخنرانی پرداخت.

به گزارش ایلنا،متن کامل سخنان وی به شرح ذیل است:

به نام آن كه جان را فكرت آموخت

پیش از هر چیز، روز جهانی ارتباطات را به خانواده بزرگ اطلاع رسانی كشور تبریك می گویم و توفیق تعالی و همبستگی این خانواده بزرگ را امید می دارم. روابط عمومی و رسانه، هر دو در اطلاع رسانی و ارتقای آگاهی های عمومی رویكردی مشترك دارند. روابط عمومی، منبع پیام و تامین كننده اطلاعات برای رسانه و رسانه، انعكاس دهنده عملكرد سازمان براساس اطلاعاتی است كه از طریق روابط عمومی به دست می آید. در عین حال، انتظارات روابط عمومی ها و رسانه ها از یكدیگر، انتظاراتی متفاوت است. از یك سو روابط عمومی ها با تاسی از روشی دیرینه، به كتمان برخی رویدادهای سازمانی گرایش می ورزند و از دیگر سو رسانه ها به دلیل مسوولیت اجتماعی در قبال افكار عمومی، ناگزیر از كنكاش در همین ابعاد پنهان و غیر شفافند. بی تردید، درك مشترك انتظارات و محدودیت های رسانه و روابط عمومی و حركت این هر دو نهاد ارتباطی بر محور اعتمادسازی، می تواند چالش های احتمالی را به همگرایی و هم افزایی تبدیل كند؛ رویكردی كه نتیجه آن جریان آزاد خبر و دسترسی مردم به اطلاعاتی است كه خود در حقیقت مالك، و رسانه ها و روابط عمومی ها امانتداران آنند.

روابط عمومی و رسانه، هر دو ماهیتی رسانه ای و مخاطبانی یكسان دارند. هر دو به انعكاس اخبار و گزارش رویدادها می اندیشند و در این فرایند از فنون و ابزارهایی مشترك بهره می جویند. بنابراین تعامل این دو نهاد ارتباطی و درك متقابل آنها از یكدیگر نیز چندان پیچیده و دشوار به نظر نمی رسد.

براساس این دیدگاه، شفاف سازی در راس وظایف روابط عمومی است. انتظار از روابط عمومی حرفه ای آن است كه رویدادهای مهم و واجد ارزش خبری سازمان را به خبرنگاران انعكاس دهد؛ نه آن كه رویدادهای فاقد اهمیت و خوشایند سطوحی اندك از سازمان را از رهگذر روابط غیر حرفه ای، به اخبار قابل انتشار تبدیل كند.

روابط عمومی باید موضوعات و مواد خبری را به گونه ای تولید كند و در دسترس رسانه قرار دهد كه هیچ ابهامی درباره عملكرد سازمان باقی نماند. تلاش برخی روابط عمومی ها برای برجسته سازی نقاط قوت و كتمان كاستی های سازمان متبوع خود از روش هایی است كه به مناسبات این دو نهاد ارتباطی لطمه وارد می كند و موجب می شود كه از آن پس به فعالیت های شاخص و موفق سازمان نیز به دیده تردید نگریسته شود.

كارآمدی روابط عمومی بدان نیست كه با صدور جوابیه ها و تكذیبیه های پی در پی، جامعه رسانه ای را جوساز و غرض ورز خطاب كند؛ بلكه كارآمدی به آن است كه با مشاهده هر خبر یا گزارش نادرست، به جای توجه به معلول، در پی یافتن علت برآید و چه بسا علت اصلی را در نحوه ارتباط خود با رسانه ها بجوید؛ ارتباطی كه با اصلاح و تقویت آن می توان از بروز شایعات و اخبار نادرست پیشگیری كرد.

تردید نیست كه وظیفه ذاتی روابط عمومی، حفظ منافع سازمان است. هنر روابط عمومی این است كه مصالح دراز مدت سازمان را بر منافع كوتاه مدت و زودگذر ترجیح دهد و مدیران را نیز نسبت به ضرورت تعامل و جلب اعتماد جامعه رسانه ای توجیه كند. رابطه روابط عمومی و رسانه، رابطه ای تعاملی است، نه تقابلی. از این رو روابط عمومی باید انتقاد پذیر بوده و فرهنگ نقدپذیری را در سطوح مدیریتی سازمان نیز نهادینه سازد.

ممكن است مدیران یك مجموعه به هر دلیل نسبت به سیاست" شفاف سازی "یا" نقدپذیری" تردید ها و یا ابهاماتی داشته باشند. اقناع مدیران در این زمینه ها نیز هنر روابط عمومی است. روابط عمومی ها باید به گونه ای عمل كنند كه مدیران دست كم در حوزه ارتباطات به آنها به عنوان كانون هایی فكری و مشورتی تكیه ورزند. روابط عمومی حرفه ای و كارآمد باید مدیر سازمان را قانع كند كه رسانه مدیحه نویس و ثناگو ضرورتا رسانه مطلوب نیست و منافع سازمان را تامین نمی كند؛ همچنان كه رسانه سیاه نما، چالش انگار و عیب جو كه هیچ نقطه روشنی را در كارنامه سازمان نمی بیند و خشك و تر را باهم می سوزاند، رسانه حرفه ای و قابل قبولی بشمار نمی رود.

رسانه حرفه ای، آیینه سازمان است و فارغ از نگاه مقعر یا محدب به رویدادها، آنچه را كه در سازمان روی می دهد، به آگاهی مخاطب می رساند. اگر رسانه ای چنین كرد، به رسالت خود عمل كرده است و نباید توقعی بیش از این داشت؛ زیرا آنچه در دراز مدت، اعتماد و باور عمومی رانسبت به عملكرد سازمان افزایش می دهد، صداقت ارتباطی و شفافیت اطلاعاتی است؛ نه مدیحه نویسی، ثناگویی و اغراق در موفقیت های آن.

از رسانه ها همچنین انتظار می رود با استناد به منابع معلوم و مشخص در تولید خبر، از ضریب خطای اطلاع رسانی و احتمال انتشار اخبار نا صحیح بكاهند. وفور انتشار تصحیح ها، پوزش ها و تكذیبیه ها برای یك رسانه، شاخصی منفی به شمار می رود. انتشار خبری نادرست، اما جذاب هر چند ممكن است در كوتاه مدت به شمار مخاطبان رسانه بیفزاید؛ اما در میان مدت، اعتماد زدایی و ریزش همان مخاطبان را در پی خواهد داشت. رسانه حرفه ای همانند یك سلسله جبال است كه فرازها و فرود های آن تفاوت چشمگیری با یكدیگر ندارند و رسانه غیر حرفه ای، هرچند ممكن است با انتشار یك شایعه، موقتا به قله ای از شمارگان و مخاطب دست یابد؛ اما افول زود هنگام آن نیز قطعی و گریزناپذیر خواهد بود.

اگر تقوا به معنای خویشتنداری است؛ تجلی تقوا در رسانه آن است كه بتوان در مقابل شایعات، گمانه ها و اخبار فاقد منبع و احتمالی، صبر و خویشتنداری كرد و با همه جذابیت این گونه گفته ها و شنیده ها، تا قبل از اطمینان از صحت، به انتشار آنها نیندیشید. تلاش رسانه برای احترام به حقوق و حریم سازمان ها نه تنها از لوازم اخلاق عمومی و حرفه ای، بلكه از شروط كیفیت گرایی رسانه است؛ زیرا ادبیات ارتباطی، اساسا ادبیاتی مبتنی بر اخلاق و منتهی به اعتماد مخاطب است.

نقد و كالبد شكافی عملكرد دستگاهها و یادآوری ضعف های كاركردی آنها، وظیفه رسانه است؛ اما نقد حقیقی، حاصل ادبیاتی تفاهم آمیز برای دستیابی به راه حل هاست و اگر نقد عملكرد یك سازمان با تخریب، تحقیر، طعنه و ستیزه جویی همراه شود؛ رسانه را از مسیر اصلاح و روشنگری به مجرای نگاه تك بعدی و منفعت گرایی شخصی یا گروهی سوق می دهد كه مقدمه سلب اعتماد مخاطب و زمینه محو استقلال و پایان هویت حرفه ای آن است.

رسانه ها برای تعامل مطلوب با روابط عمومی ها به خبرنگارانی متخصص دركار خود به ویژه در حوزه فن آوری های نوین ارتباطی و آشنا به حوزه خبری خود نیاز دارند. شناخت علمی و دقیق خبرنگار از شرح وظایف، سابقه عملكرد، راهبردها، سیاست ها، ماموریت ها و ساختار یك سازمان در كنار شناخت وسایل جدید ارتباطی به ویژه ارتباطات الكترونیك در عصر حاضر می تواند بر كیفیت اطلاع رسانی وی بیفزاید و جایگاه نظارتی و انتقادی وی را نسبت به عملكرد سازمان ارتقا بخشد. روزنامه نگاری كه با سازمان علمی، روش استدلالی و رویكرد تفاهم آمیز و اقناعی به سراغ نقد سازمان می رود، همواره مورد احترام و مشورت روابط عمومی قرار خواهد داشت و در حوزه كاری خود نیز به مخاطب یابی و اعتمادسازی رسانه متبوع خویش یاری خواهد رساند.

ثبات خبرنگاران و گردش حداقلی آنان در حوزه های خبری گوناگون نیز ازدیگر عواملی است كه فرایند تعامل رسانه ها و روابط عمومی ها را تسهیل می كند. خبرنگارانی كه سالهاست در یك حوزه خبری فعالیت می كنند، نسبت به اخبار آن حوزه، دقت و حساسیتی بیشتر و از فرهنگ حاكم بر سازمان دركی عمیق تر دارند. همین سابقه طولانی تعامل نیز زمینه احترام متقابل و تفاهم میان ایشان و روابط عمومی سازمان را فراهم می آورد و مانع بروز چالش های ارتباطی میان آن ها می شود.

براساس آنچه گفته شد، روابط عمومی و روزنامه نگاری دوشاخه مهم از ریشه ای اصیل و انسانی به نام ارتباطاتند كه نیازها و منافعی همسو و همگرا دارند. هم رسانه و هم روابط عمومی، با كمك به گردش آزاد اطلاعات، جامعه را به آگاهی یابی، خردورزی و اندیشه نقاد و منطقی فرا می خوانند و نوعی توازن را در بین نیروهای اجتماعی و دولت پدید می آورند.

از این منظر، هم روابط عمومی ها و هم رسانه ها در تحقق مفهوم دولت پاسخگو، افزایش اعتماد عمومی، ترویج شایسته سالاری، جلب مشاركت مردم، احقاق حق كسب اطلاع و آگاهی یابی عمومی، پیشگیری از شكل گیری و رواج شایعات و عقلانیت گرایی افكار عمومی، سهم و نقشی مشترك دارند.

سخن پایانی آن كه دوران كنونی، عصر فشردگی زمان و مكان، انقلاب فاصله ها و گردش آزاد اطلاعات است و طرح ها و برنامه های ما به میزانی تحقق می یابند كه علاوه بر اجرا در محیط فیزیكی، در فضای رسانه ای نیز انعكاس یافته باشند؛ زیرا آنچه در جهان عینی به وقوع پیوندد، اما در جهان رسانه ای بازتاب نیابد، از منظر ارتباطاتی، هنوز در مرحله ذهنیت باقی مانده و عینیت نیافته است.

با درك چنین شرایط و اقتضائاتی است كه روابط عمومی ها و رسانه ها می توانند با همكاری و تعامل دایمی، به مهندسی تفاهم و هم گرایی دست زنند و با جلب اعتماد عمومی در فضایی شفاف و اطمینان بخش به مشاركت مردم در مدیریت كشور و تحقق گفتمان پیشرفت و عدالت یاری رسانند.