«شب داوود رشیدی» با حضور خاتمی پرستاره شد

ایلنا: مراسم "شب داوود رشیدی" بازیگر پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون ایران شب گذشته (25 تیرماه) به همت مجله بخارا و با حضور سیدمحمد خاتمی رئیس‌جمهور پیشین ایران، جمعی از اندیشمندان، هنرمندان و اعضای خانواده این هنرمند در بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار برگزار شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، مراسم درحالی آغاز شد که میهمانان دعوت شده امکان تماشای تابلوهایی از عکس‌های داوود رشیدی از سنین کودکی تا امروز را داشتند و سیدمحمد خاتمی نیز پس از ورود به محل برگزاری "شب داوود رشیدی" ابتدا از این نمایشگاه دیدن کرد و سپس در میان تشویق حاضران وارد سالن اصلی برگزاری مراسم شب تولد 80سالگی این هنرمند شد.

داریوش شایگان: "پیتر بروک" و "گروتوفسکی" از دیدن اجرای رشیدی حیرت کردند

در ابتدای این مراسم داریوش شایگان دوست قدیمی رشیدی به ایراد سخنرانی پرداخت و ضمن اشاره به سال‌های نخستین آشنایی خود با رشیدی، گفت: دوستی ما به 66سال قبل باز می‌گردد، هنگامی که او برای ادامه تحصیل به سوئیس آمد. به دلیل اینکه پدری دیپلمات داشت مدتی را در ازمیر ترکیه به مدرسه رفته بود و زبان ترکی را خوب می‌دانست که از این نظر شباهت زیادی به خود من داشت. رشیدی دهه 50 میلادی به ژنو آمد، هنگامی که خود آن مردم از آن با عنوان عصر حماسی ژنو یاد می‌کنند و من در این ایام از نزدیک شاهد تکوین او بودم.

وی سپس با اشاره به دوران جدایی از دوست قدیمی خود و سفر رشیدی به کشور فرانسه ادامه داد: من نیز برای ادامه تحصیل به انگلستان سفر کردم و درست در دورانی بود که ما یا باید دکتر می‌شدیم، یا مهندس که البته من دکتر شدم اما نیمه کاره رها کردم، ولی یک چیز را خوب به خاطر دارم و آن هم تاکیدی بود که بر بازگشت و خدمت ما به مردم کشور خود وجود داشت.

این اندیشمند سپس به دوران آشنایی خود به تئاتر انگلستان اشاره کرد و اظهار داشت: در آن دوران "لارنس اولیویه" و "جان گیلبرت" را در انگستان دیده بودم و این درست در زمانی بود که "ریچارد برتون" تازه داشت معروف می‌شد. تئاتر انگلستان در آن دوران بیشتر ریشه در دوران الیزابت و باروک داشت و از قاعده اجرا در یک روز، یک محل و یک موضوع پی‌روی می‌کرد که تلاش داشت تا وارث تئاتر یونان باشد که اداره آن بسیار سخت است و اجرا آن چنان فشرده می‌شود که به قول ارسطو مخاطب را دچار "کاتارسیس" می‌کند.

شایگان سپس با بیان خاطراتی از شیطنت‌های دوران جوانی رشیدی و استعداد ذاتی بازیگری او پرداخت و افزود: نخستین اجرایی که از او در ایران روی صحنه رفت نمایش "آیا می‌خواهی با من بازی کنی" بود که شباهت زیادی به سبک کمدیا دلارته ایتالیا داشت و بعد از آن هم نمایش "در انتظار گودو" نوشته ساموئل بکت را در جشن هنر شیراز روی صحنه برد و افرادی مانند "پیتر بروک" و "گروتوفسکی" از دیدن اجرای او حیرت کردند.

وی در پایان صحبت‌های خود، عنوان کرد: اگر قرار باشد از من سوال کنید بعد از گذشت 66سال، چرا با داود تا این حد نزدیک بودم وهستم باید به پاسخ میشل دومونتی اشاره کنم که وقتی همین سوال را در خصوص رابطه با دوستی پرسیدند بیان کرد: برای اینکه اون بود و من بودم... و این دوستی بعد از 66 سال امتحان و آزمایش تا امروز ادامه داشته است و آرزو می‌کنم داوود در حرفه خود از این که هست هم موفق‌تر باشد تا ما از فیض حضور او بهره ببریم.

در این بخش و پس از اتمام صحبت‌های شایگان، سیدمحمد خاتمی ضمن خداحافظی از حاضران در سالن از محل خارج شد. در ادامه، فیلم کوتاهی از تصاویر فیلم‌های سینمایی و آثاری که رشیدی در آن‌ها به ایفای نقش پرداخته به همراه گفتگوی‌هایی با دوستان و اعضای خانواده که توسط رسول صدرعاملی کارگردانی شده بود برای حاضران پخش شد.

نصیریان: اجرای "در انتظار گودو" توسط رشیدی نقطه عطف تئاتر ایران است

علی نصیریان سخنران بعدی مراسم بود که با اشاره به راه افتادن یک جریان تئاتری نوین از اواسط سال‌ 36 توسط گروهی جوان که آثار آن‌ها با تئاتر لاله زار و آنچه سیدعلی نصر تفاوت داشت، گفت: بعد از کودتای 28مرداد که سالن‌های تئاتر را به خاطر نزدیکی فعالان این حوزه به حزب توده و عقاید چپ آتش زدند جایی برای ما که شیفته سبک تئاتر نوشین شده بودیم جایی نبود جز کلاس‌های تئاتر سعدی که فقط دو کلاس داشت. در این ایام سرکیسیان شیوه اجرایی استانیسلاوسکی را مطرح کرد که تا آن زمان در تئاتر ما شناخته شده نبود و ما شیفته آن شدیم.

این هنرمند افزود: در همین ایام خانم فهیمه راستگار گفت یک ارمنی می‌خواهد مدرن سوای آنچه سابق در ایران اجرا می‌شده را مطرح کند که شاهین سرکیسیان نام داشت. البته درس خوانده تئاتر نبود اما به مسائل آگاه بود و انصافا هم مسائل را خوب فرا گرفته بود و علاقه زیادی به چخوف داشت.

نصیریان با تاکید براینکه هنرمندانی همچون خجسته کیا، داوود رشیدی، منوچهر انور، پری صابری و حمید سمندریان در دهه 40 پا به عرصه تئاتر ایران گذاشتند؛ ادامه داد: ما نکات بسیاری از این گروه آموختیم چراکه ما را به تئاتر روز جهان پیوند زدند و از همه مهمتر فرهنگ تئاتر داشتند. در این میان افرادی مثل سمندریان به تربیت هنرجو هم اقدان کردند که پس از او داوود رشیدی در این زمینه یکی از فعال‌ترین فرنگ رفته‌های ما محسوب می‌شود.

وی با بیان اینکه دومین نمایش‌ رشیدی در تالار فرهنگ روی صحنه رفت، اظهار کرد: تا سال 44 که تماشاخانه سنگلج افتتاح شد ما سر پناهی برای اجرای نمایش نداشتیم و این فرنگ رفته‌ها بودند که در تئاتر کشور موج ایجاد کردند.

این بازیگر پیشکسوت در پایان با تاکید بر اینکه تمام آنچه بیان شد برای طرح این موضوع بود که جایگاه و اهمیت رشیدی در این میان چیست، گفت: اجرای نمایش "در انتظار گودو" توسط داوود رشیدی یک نقطه عطف جدی در تئاتر ایران محسوب می‌شود. اینکه شما در آن دوران چنین متنی را روی صحنه بیاورید کار بسیار بزرگی است و رشیدی البته به شایستگی نمایش‌نامه را اجرا کرد که نشان می‌دهد رشیدی بزرگترین خدمت را به فرهنگ و هنر مملکت خود کرده است و از این نظر باید بابت سال‌های عمر سپری شده از خود راضی باشد. علاوه بر اینکه هنرجویان زیادی را تربیت کرد و دوستی مهربان، خوب و با فرهنگ بود که من شخصا درس‌های زیادی از او آموختم که همیجا لازم می‌دانم بابت تمام آن‌ها تشکر کنم.

اکبر زنجانپور: عکس‌های ما هم گاهی یکدیگر را نمی‌شناسند

اکبر زنجانپور یکی دیگر از دوستان و همکاران قدیمی رشیدی در این مراسم با اشاره به گذر سال‌های عمر و فاصله انسان با خود در دوره مختلف اظهار کرد: در سن 60-70 سالگی وقتی عکس‌های دوره‌های مختلف را مرور می‌کنم به‌خصوص با تماشای عکس‌ دوران 20سالگی احساس می‌کنم دیگر هیچ شباهتی به امروز من ندارد و اصلا معلوم نیست کجا ایستاده‌ام. ما در ذهنیت خود را دنبال می‌کنیم اما هنگامی که تبدیل به عکس می‌شود، هیچکدام از آن‌ها هم یکدیگر را نمی‌شناسند.
وی سپس با اشاره به دوران آشنایی خود با رشیدی، اظهار کرد: زمانی که داوود رشیدی را دیدم اجرای فوق‌العاده از نمایش‌نامه "در انتظار گودو" را روی صحنه اجرا کرده بود و در فیلم سینمایی "فرار از تله" خوش درخشیده بود که همه بازی درخشان او را به خاطر دارند.
این هنرمند با تاکید بر اینکه هنرمندان حتی در سنین بالا تلاش می‌کنند توانایی‌های خود را حفظ کنند، بیان کرد: ما حتی در این سن به شکلی خود را آماده نگه‌میداریم که بتوانیم سه‌خط یا سه‌خط و نیم را بدون نفس دزدی و قطع شدن جمله بیان کنیم. اما دیگر زمانی فرا می‌رسد که مثل امروز من با خود می‌گویید ای آقااا...

نامه عزت‌الله انتظامی و هدیه دکتر محمدرضا عارف
پس از صحبت‌های زنجانپور، متن پیام تبریک عزت‌الله انتظامی و هدیه و پیام تبریک دکتر محمدرضا عارف توسط فرزند او به مناسبت سالروز تولد داوود رشیدی برای حاضران خوانده شد.

هوشنگ گلمکانی: داوود رشیدی عیار بازیگری در سینمای ایران را ارتقاء داد

هوشنگ گلمکانی منتقد سینما و رئیس شورای نویسندگان مجله فیلم با اشاره به تاثیر رشیدی در سینمای ایران، گفت: نخستین بازیگران سینمای ایران را تئاتری‌ها و اهل رادیو تشکیل می‌دهند که اعتقاد دارم نگاه تئاتر ایران شکلی سنتی داشت و حتی چپ‌ها هم شکل کلاسیک تئاتر را مدنظر داشتند و تئاتر آوانگارد نداشتیم.
وی ادامه داد: در دهه 30 غلبه آنچه هوشنگ کاووسی عنوان فیلمفارسی را برای آن درنظر گرفت موجب شد تئاتری‌ها از سینما روگردان شوند که تولید فیلم سینمایی "گاو" در سال 48 و ظهور موج نوی سینمای ایران موجب شد تئاتری‌ها با سینما آشتی کنند.

این منتقد پیشکسوت با تاکید بر اینکه آشتی تئاتری‌ها با سینما به هرحال نکته عجیبی نبود، چون این ارتباط قبلا وجود داشت و تازه نبود، اظهار داشت: در این میان اما حضور رشیدی در فیلم "فرار از تله" به کارگردانی جلال مقدم یک نقطه عطف محسوب می‌شود. چون او بازیگری بود که در اروپا تحصیل کرده بود و نام او با نمایش "در انتظار گودو" و ساموئل بکت گره خورده بود.
گلمکانی در پایان با تاکید بر تاثیر داود رشیدی بر جریان سینمای ایران، گفت: من که آن دوران نوجوانی 16 – 17 ساله بودم با دیدن اخبار حضور در مطبوعات احساس کردم اتفاق جدیدی در سینمای ایران درحال رخ دادن است و وجهه آوانگارد آقای رشیدی وزن بازیگری سینمای ایران را تغییر خواهد داد و البته حضور آقای رشیدی عیار بازیگری سینمای ایران را ارتقاء داد.

جعفر والی هنرمند با سابقه سینما و تئاتر ایران شب گذشته با ابراز خرسندی از سخنرانی در مراسم تولد دوست دیرین خود عنوان کزد: صحبت از چنین دوستی عجب سعادتی است. من داود رشیدی را از سال‌های بسیار دور می‌شناسم و به خاطر دارم آن دوران مادر من همواره از پسری برای ما می‌گفت که در فرانسه و سوئیس درس خوانده و آرام در گوشمان می‌گفت، تئاتر هم خوانده است.

وی با تاکید بر اینکه آن روزگار تئاتر فرنگی کم بود، افزود: می‌توانم بگویم این افتخار نسیب من شد که بتوانم در اولین نمایش داوود رشیدی در ایران به نام "می‌‌خواهی با من بازی کنی" در کنار جمشید مشایخی ایفای نقش کنم که خاطرات بسیار خوشی از آن دوران به جا مانده است.

مرضیه برومند: جریان تئاتر و سینمای کودک و نوجوان مدیون رشیدی است

مرضیه برومند یکی دیگر از افرادی که نام او در میان سخنرانان شب تولد رشیدی قرار داشت، با اشاره به دوران نخستین فعالیت‌های تئاتری خود در دبیرستان، گفت: آن زمان در مناطق مختلف تهران تئاتر کار می‌کردیم و خواهر من احترام برومند به دلیل فعالیت در حوزه مجری‌گری فردی شناخته شده در رادیو تلویزیون ملی ایران محسوب می‌شد که افراد زیادی او را می‌شناختند و نام داود رشیدی هم همان دوران درحال مطرح شدن بود که با یکدیگر وصلت کردند.

وی ضمن تایید صحبت‌های دیگران درباره فعالیت‌های هنری داود رشیدی به نکته مغفول مانده تا به امروز اشاره کرد و اظهار داشت: خدمتی که داوود رشیدی به جزیان تئاتر و سینمای کودک کرد تا به امروز کمتر مورد توجه قرار گرفته که البته شاید بخشی از این قصور بر گردن من باشد که به آن اشاره نکردم. اما باید تاکید کنم اگر امروز چیزی به عنوان سینمای کودک یا برنامه‌هایی مختص کودکان و نوجوانان در تلویزیون داریم، همه را مدیون رشیدی هستیم. چون در بدترین شرایط بودیم که او سال 51 پیشنهاد داد به همراه بهرام شاه محمدلو، سوسن فرخ‌نیا، رضا بابک، یعنی اعضای گروه تئاتر امروز که بعدا نخستین نسل هنرمندان تئاتر کودک و نوجوان را در کانون پرورش فکری تربیت کردند به تلویزیون برویم و برنامه‌هایی اختصاصی برای کودکان تولید و اجرا کنیم.

برومند اضافه کرد: همچنین نباید فراموش کنیم در زمان مدیریت داود رشیدی در تلویزیون بود که سریال‌های ماندگار و خاطره انگیزی مانند، دایی‌جان ناپلئون، تلخ و شیرین و مراد برقی و...ساخته شد. درحالی که من اصلا به خاطر ندارم تا پی از آن تاریخ چیزی تحت عنوان سریال در تلویزیون ایران تولید شده باشد.
این هنرمند در انتها تاکید کرد: رشیدی همچنین امکان را برای ما فراهم کرد تا زیر نظر او تمرین کنیم و دست به خلق آثار برای کودکان بزنیم که ساخت برنامه‌های کودک مثل پنبه دانه، کدو قلقلی و... شد که سابقه‌ای برای ساخت آثاری مانند مدرسه موشها، خانه مادربزرگه، هادی و هدا و...شد. بنابراین داود رشیدی بر گردن من، تئاتر، سینما و برنامه‌های مختص به کودک و نوجوان در ایران حق دارد.

بعد از صحبت‌های برومند نوبت به علی دهکردی رسید که به عنوان نماینده اعضای انجمن بازیگران خانه سینما بیانیه‌ای را خطاب به رشیدی و به پاس قدردانی از زحمت‌های او در عرصه بازیگری او برای حاضران خواند.
اتابک نادری مدیر جدید مجموعه تئاترشهر یکی دیگر از افرادی بود که پشت میکرفون رفت و خطاب به رشیدی، عنوان کرد: امشب به اینجا آمدم تا از طرف تمام هنرمندانی که این روزها آثار خود را در مجموعه تئاترشهر روی صحنه برده‌اند سالروز تولد شما را تبریک می‌گویم. با اینکه من و شما فاصله نسلی زیادی با یکدیگر داریم اما پس از انتشار خبر حضور من به عنوان مدیر مجموعه تئاترشهر تماس گرفتید و سمت جدید را به من تبریک گفتید که این اوج مهربانی شما را نشان می‌دهد. شما همچنین بر پاکت نامه‌ای که برای تبریک به من فرستادید نوشتید، جناب آقای اتابک نادری دوست عزیز من، که نشان از بزرگی شما داشت و باعث افتخار من است.

نادری سپس هدیه‌ای به رسم یادبود و به مناسبت تولد داود رشیدی به او تقدیم کرد.

رشیدی با بیان اینکه صحبت کردن بدون متن برای بازیگران کار ساده‌ای نیست، بیان کرد: ما بازیگران باید متنی داشته باشیم که چند روزی روی آن کار کنیم، علامت بگذاریم و نقاط مکث را مشخص کنیم و سپس به بیان جملات بپردازیم. به همین دلیل صحبت کردن همینطوری بدون متن برای ما دشوار است، اما تنها نکته‌ای که می‌توانم بگویم این است که از این همه لطف و توجه شما نسبت به خودم واقعا شرمنده هستم.

رونمایی از مجموعه چهار جلدی آثار رشیدی

وی در پایان این مراسم ضن تقدیر و تشکر از دوستان سال‌های دور خود به ویژه داریوش شایگان و علی نصیریان که در جلسه حضور پیدا کردند، با همراهی علی دهباشی مدیر مجله بخارا و همسر خود، از جلد نخست مجموعه چهارجلدی تمام آثار ترجمه و تالیفی که از سال‌های دور تا به امروز در حوزه ادبیات نمایشی منتشر کرده است رونمایی کرد. این جلسه با بریدن کیک تولد 80سالگی و گرفتن عکس یادگاری افراد حاضر با رشیدی و صرف افطار به پایان رسید.

در این مراسم چهره‌هایی همچون، احمد مسجد جامعی، داریوش شایگان، فریدون مجابی، محمدعلی سپانلو، هوشنگ گلمکانی، مسعود رایگان، ابوالحسن داودی، اتابک نادری، لیلی رشیدی، مرضیه برومند، نگار اسکندرفر، سودابه فضائلی، محمدرضا اصلانی، جعفر والی، سروش صحت، مسعود فروتن، الهام پاوه نژاد و رامین سیاردشتی حضور داشتند.