پیشنهاد حفاظت از جان کارگران ایرانی با استانداردهای کانادایی

در یک پژوهش علمی که توسط دانشجویان کار‌شناسی ارشد برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست دانشگاه تهران انجام شده است، وضعیت حفاظت از جان كارگران ساختمانی ایران طبق آخرین استانداردهای جهانی مورد بررسی قرار گرفته است.

به گزارش خبرنگار ایلنا، در این پژوهش HSE (بهداشت و ایمنی محیط زیست) یکی از مهترین دستورالعمل‌هایی كه در خصوص حفاظت از کارگران ساختمانی در پروژه‌های مربوطه، بیشترین کمک را انجام دهد شناخته شده و در تعریف آن آمده است: این دستورالعمل یعنی شناسایی، ارزشیابی و کنترل عوامل زیان آور شامل عوامل فیزیکی، شیمیایی، ارگونومیک، مکانیکی و بیولوژیک و بررسی ایمنی ماشین آلات، ایمنی حریق، ایمنی انبار‌ها و لوازم حفاظت فردی است.

فرهنگ ایمنی یک سازمان عبارت است از دست آورد ارزش‌ها، نگرش‌ها، ادراکات، صلاحیت‌ها و الگوهای رفتاری فردی و گروهی که تعهد سبک و مهارت مدیریت سلامت و ایمنی آن سازمان را تعیین می‌كند.
امرزه HSE کاربردهای مختلفی پیدا کرده و در زمینه‌های متنوعی استفاده می‌شود. سلامت، بهداشت، و ایمنی محیط زیست در حوزه‌های مختلف طراحی شهری راه پیدا کرده است.
در این بین ایمنی کارگران ساختمان از اهمیت زیادی برخوردار است که در کشور ما کمتر به آن بها داده شده است. در زمینه کاربرد HSE در طراحی شهری پژوهش‌های اندکی انجام شده است که از ان جمله می‌توان به بررسی نقش HSE در ایمنی پارک‌های شهری تهران که توسط دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران انجام شده است اشاره کرد. به این دلیل که در کشور ما پیمانکارن ساختمانی ایمنی کارگران ساختمان را کمتر از حد لزوم جدی می‌گیرند در نتیجه در این پژوهش به بررسی سطح ایمنی کارگران ساختمانی در شهر تهران انجام شده است.
با توجه به وجود مخاطرات جدی در کارهای ساختمانی و عمرانی توجه به ایمن ساختن محیط و کار کارگران در این حرفه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در یک پژوهش علمی که توسط دانشجویان کار‌شناسی ارشد دانشگاه تهران انجام شده (و در ششمین همایش ملی و نمایشگاه محیط زیست ارائه شده است) این موضوع مورد بررسی قرار گرفته است.

نسیم شریفیان، یكی از پژوهشگران این مقاله، در بخش چکیده آورده است: امروزه استفاده از اصول ایمنی، سلامت و محیط زیست (HSE) در فعالیت‌های مختلف عمرانی از جمله فعالیت‌های شهری کاربردهای مهمی یافته است. از جمله مسائل مهم، ایمنی کارگران ساختمانی است.
وی در ادامه اظهار می‌دارد: بر این اساس هدف این پژوهش ارزیابی بررسی سطح ایمنی کارگران ساختمانی در شهر تهران است.
این محقق برای انجام ارزیابی مذکور استانداردهای کشور کانادا را به عنوان یکی از معتبر‌ترین استانداردهای موجود در این زمینه به کار گرفته است و از ابزار نمونه برداری و پرسش نامه برای دستیابی به داده‌ها بهره برده است.

«دستورالعمل‌های مهمی در این تحقیق بر اساس استاندارهای کشور کانادا برای ایمن سازی عملیات ساختمانی ارائه شده است که اطلاع داشتن و عمل به آن کمک شایانی به دست اندر کاران عملیات‌های عمرانی و ساختمان سازی جهت پیشگیری از وقوع حوادث ساختمانی برای کارگران خواهد شد و این موضوع را به حداقل خواهد رساند.»

دستورالعمل‌های رعایت نکات ایمنی در پروژه‌های عمرانی

مسائل ذکر شده در این پژوهش در خصوص بخش‌های مختلف کارهای ساختمانی از جمله تجهیزات متحرک، وسایل حفاظت فردی، حفاظت از پوست، حفاظت از چشم، حفاظت از پا، حفاظت شنوایی و... نکات مهمی را ارائه داده است که چکیده آن‌ها بدین شرح است.

در خصوص چگونگی استفاده از تجهیزات متحرک دانستن نکات زیر ضروری به نظر می‌رسند. اکثر پروژه‌های ساختمان سازی با کندن زمین و کارهای زیر زمینی شروع می‌شوند. سایت می‌تواند با بیل‌های مکانیکی، لودر‌ها، بولدوزر‌ها و کامیون‌های حمل نخاله که همگی در مسیرهای متلف حرکت می‌کنند شلوغ می‌شود. با اتخاذ تدابیر ذیل کارگران را از برخورد با تجهزیات متحرک حفاظت کنید.

نیاز به حرکت رو به عقب را به حداقل برسانید: پروژه را طوری سازماندهی کنید که هنگام بارگیری کامیون‌ها، عملیات مراقبتی برای عبور و مرور لحاظ شود. (مراقبت‌های نظیر ایجاد موانع، نرده‌های حفاظتی و...). طی یک دوره ده ساله بیش از ۲۰ نفر جان خود را در اثر حرکت رو به عقب وسایل نقلیه از دست داده‌اند.
کارگران را از وجود نقاط کور راننده وسایل نقلیه آگاه کنید: نقاط کور راننده، نقاطی هستند که حتی به کمک آینه‌ها راننده هیچ گونه دیدی به آن ندارد یا دید او بسیار محدود است.
در مورد وسایل حفاظت فردی نکات زیر باید رعایت شوند: این وسایل به منظور حفاظت از افراد در برابر خطر طراحی شده است. اما در بهترین عملکرد نی این وسایل نمی‌توانند خطر را حذف کنند. این وسایل شامل کلاه ایمنی، کفش و پوتین ایمنی، ماسک تنفسی، نقاب و عینک حفاظتی، کمربند ایمنی، طناب‌های ایمنی، طناب‌های مهار، طناب‌های نجات، دستکش ایمنی، ساعد بند، چکمه و نیم چکمه لاستیکی و لباس ایمنی می‌شوند.
در خصوص وسایل حفاظت از پوست در سال‌های اخیر نگرانی فزاینده‌ای در مورد خطر ناشی از تماس با تابش فرابنفش (UV) خورشید به وجود آمده است. این خطر در مورد کارگران ساختمانی حالت ویژه‌ای دارد، چرا که کارگران اغلب در بیرون کار می‌کنند و باید در این مورد توجه ویژه‌ای نسبت به آن‌ها مبذول شود.
حفاظت از پا برای کارگران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و شواهد در بررسی‌های علمی نشان داده آسیب دیدگی مچ پا ۵۰ درصد آسیب دیدگی‌های پا را در کارهای ساختمانی ایالات اونتاریو تشکیل می‌دهد. پوشیدن صحیح پوتین ایمنی درجه ۱ با گواهی نامه CSA که مطابق با الزامات مقررات ساختمانی فعلی باشد، به حفاظت در بابر آسیب دیدگی کمک می‌کند. همه افراد حاضر در سایت ملزم به استفاده از کفش ایمنی هستند. پنجه فولادی این کفش‌ها، پا را در برابر صدمات ناشی از افتادن اشیا حفاظت نموده و کفه فولادیآن از سوراخ شدن کفش و صدمه به پا جلوگیری کرده و ساق بلند آن از وارد آمدن ضربات به مچ و قوزک پا پیشگیری می‌کند.
برای حفاظت از چشم هفت گروه اصلی مشخص شده‌اند که عبارتند از: عینک ایمنی دسته دار، عینک ایمنی بند دار، ماسک کلاهی جوشکاری، مساک دستی جوشکاری، سرپوش محافظ، حفاظ صورت و ماسک تنفسی صورت.
وسایل حفاظت شنوایی یک شکل کنترل خطرهای سروصدا از طریق استفاده از وسایل محافظ شنوایی (HPD) است. در مواردی که امکان کنترل مهندسی وجود ندارد یا چنین کنترل‌هایی در حال راه اندازی است، باید از وسایل محافظ شنوایی استفاده کرد. وسیله محافظ شنوایی در واقع مانعی است برای کاهش میزان سر و صدایی که به گوش حساس داخلی می‌رسد. در هنگام انتخاب وسیله محافظ شنوایی مواردی همچون اندازه، راحتی ومیزان کاهش صوت مهم است. وسایل معمول محافظ شنوایی عبارتند از: گوش گیر یا گوشی، گوش گیر با مسدود ساختن مجرای گوش، گوشی محافظ با پوشاندن بخش خارجی گوش که انسداد صوتی ایجاد می‌کند.
طناب‌های نجات، طنابی از جنس فیبر مصنوعی با سیم فولادی وصل شده به نقطهٔ مستقلی از مهار هستند. طناب نجات معمولا در اتصال با وسیلهٔ متوقف کنندهٔ افتادن استفاده می‌شود. انواع این طناب‌ها عبارتند از نجات عمودی:
طناب‌های نجات قائم باید الزامات مشخص شده در نسخه جدید CAN/CSA Z۲۵۹. ۲را از نظر کارایی، دوام، مقاومت ضربه‌ای و کشسانی برآورده سازند یا از خصوصیات بهتری برخوردار باشند. طناب‌های نجات را باید قبل از هر بار استفاده از نظر آسیب‌هایی همچون فرسایش و سایش بازدید کرد. در زمان استفاده از این طناب‌ها باید از آن‌ها در بابر آسیب دیدگی حفاظت کرد.
طناب‌های نجات افقی: طناب نجات افقی متشکل از طناب مصنوعی با سیمی یا ریل ثابت قرار گرفته بین دو نقطه مهاری محکم است. این سیستم طناب به کارگر اجازه می‌دهد تا با وجو اتصال به طناب نجات در راستای افقی سطح کار حرکت کند.

ایمنی کارگران در تهران فقط ۵۰ درصد از استاندارد‌ها را دارد

طبق تحقیقات دانشگاهی و علمی که نسیم شریفیان‌پور دانشجوی ارشد برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست دانشگاه تهران و جمعی از همکارانش در خصوص میزان ایمنی کارگران در دانشگاه تهران انجام داده است، نتایج به دست آمده نشان داده ایمنی کارگران در پایتخت تنها معادل ۵۰ درصد از استانداردهاست. این استاندارد‌ها متعلق به کشور کاناداست که یکی از معبر‌ترین استاندارد‌ها در این خصوص محسوب می‌شود.

نتایج و مشاهدات به دست آمده از این تحقیق نشان داد در زمینه ایمنی و استفاده از لوازم محافظت کننده کارگران فاقد کفش مناسب، عینک و گوشی ایمنی بودند. ایمنی کار با بالابر مناسب بود. در زمینه ایمنی گود برداری و حفاری هم موانع رفع شده و با کار‌شناسان نیز هماهنگ شد. تجهیزاتی مثل کمربند ایمنی، طناب و کابل نیز در اختیار کارگران قرار گرفته و نحوه استفاده از آن آموزش داده شده است. ایمنی وسایل برقی مناسب بود اما پرسنل آموزش مناسب برای موارد برق گرفتگی را ندیده‌اند که ممکن است مخاطره آمیز باشد.
تعمیرات و سرویس تجهیزات و ماشین آلات به طور منظم انجام نشده است. در خصوص کار با جرثقیل ایمنی مناسب رعایت می‌شود اما در کار با نردبان نکات ایمنی رعابت نمی‌شوند. در مورد ایمنی محل استقرار کارگران برای انجام عملیات اجرایی محل مورد نظر استحکام لازم را دارد اما دیگر تجهیزات ایمنی جلوگیری از سقوط کارگران به درستی انتخاب نشده‌اند.
در ‌‌نهایت آمار به دست آمده نشان دهنده اهمیت قائل شدن نسبی پیمانکاران به ایمنی کارگران می‌باشد و نکات مهمی که از نتایج این تحقیق به دست آمد نشان داد:
کارگران به دلیل کم سوادی از حقوق خود بی‌خبرند، فرهنگ HSE هنوز در جامعه جا نیفتاده است، بودجه کافی برای تأمین ایمنی کارگان اختصاص داده نشده است، پیمانکاران به مقررات اهمیت نمی‌دهند و بیشتر آموزش‌های لازم در خصوص رعایت ایمنی به کارگران داده می‌شود و در عمل از بین وسایل ایمنی که باید در اختیار کارگران قرار گیرند فقط کلاه ایمنی به آن‌ها تعلق می‌گیرد.

راهکارهای مناسب برای ایجاد ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی

به منظور بهبود رعایت مسائل ایمنی، پیمانکار باید با اجام برنامه‌های مختلف برای ارتقاء فرهنگ HSE در محیط تلاش کند. اقدامات کلی مناسب در این خصوص عبارتند از فرهنگ سازی ایمنی در محیط، ایجاد سیستم‌های انگیزشی، برخورد با کارکنان خاطی، بازنگری مستمر اقدامات توسط پیمانکار و اعمال مدیریت صحیح و...
در زمینه توسعه سیستم‌های انگیزشی می‌توان اقدامان زیر را انجام داد:
اعطای جایزه به کارکنانی که نکات ایمنی را رعایت می‌کنند، تأکید بر انجام کار بدون حادثه، توسعه شعارهای ایمنی، حفظ و ارتقای محیط زیست یا شناسایی مخاطرات، همگامی مجریان طرح با پیمانکاران نسبت به انتخاب و تشویق کارگران، کارکنان و کار‌شناسان
برای برخورد با کارکنان خاطی می‌توان با اقدامات انضباطی زیر را انجام داد:
اخطارهای شفاهی به پیمانکار و درخواست اخذ تعهد از فرد خاطی برای رعایت مقررات HSE، اخطار کتبی به پیمانکار و درخواست اخذ تعهد از فرد خاطی برای رعایت مقرارت ایمنی، اعمال جریمه نقدی پیمانکار و کسر از سپرده حسن انجام کار نامبرده با نظر امور HSE و تصویب مدیریت ارشد کارفرما، تنبیه متناسب کارگران و کارکنان خاطی و اطلاع رسانی به سایر نیرو‌ها
بازنگری و مدیریت از جمله مهم‌ترین اقدامات در خصوص تأمین ایمنی محیط کار کارگران محسوب می‌شود و در این زمینه باید پیمانکار بصورت مستمر عملکرد HSE خود را مورد بازنگری قرار دهد این اقدام باید هم به صورت دوره‌ای و منظم و در فواصل زمانی معین و هم به صورت غیر دوره‌ای و در زمان وقوع حوادث و یا ایجاد تغییرات در فرایند کار انجام شود، کارفرما حق دارد به صورت دوره‌ای یا اتفاقی عملکرد پیمانکار را مورد بازبینی و ممیزی قرار دهد بدون اینکه تعهد پیمانکار در این زمینه خدشه دار شود.
در خصوص انجام مسئولیت‌های قانونی پیمانکار موظف است اقدامات لازم را به منظور حفظ و بالا بردن سطح ایمنی کار انجام دهد. هرگاه یک یا چند کارفرما در به طور همزمان در یک کارگاه ساختمانی مشغول به کار باشند، هر کارفرما در محدوده پیمانی خود مسئول اجرای مقررات ایمنی و و حفاظت کارکنان می‌باشد. کارفرمایانی که به طور همزمان در یک کارگاه ساختمانی مشغول به کار می‌باشند باید در اجرای مقررات مورد نظر با هم همکاری لازم را انجام دهند و مجری و پیمانکار اصلی باید مسئول ایجاد هماهنگی بین آن‌ها باشد، برقراری بیمه مسئولیت مدنی و شخص ثالث از مسئولیت‌های کارفرما مجریان و مسئولان مربوطه نمی‌کاهد. کارفرمایان کارگاه‌های ساختمانی موظفند از شخص ذی صلاح دارای پروانه اشتغال یا مهارت فنی یا گواهی ویژه در عملیات ساختمانی استفاده نمایند.
مجری و کارفرمایان کارگاه‌های ساختمانی موظفند برای تأمین سلامت و بهداشت کارگران در کارگاه‌های ساختمانی وسایل و تجهیزات لازم را تهیه و در اختیار آن‌ها قرار داده، چگونگی کاربرد آن‌ها را به کارگران بیاموزند و بر کاربرد وسایل و تجهیزات و رعایت مقررات مذکور نیز نظارت نمایند. در مقابل کارگران نیز ملزم به استفاده از وسایل مورد نظر و اجرای دستورالمعل‌های مربوطه خواهند بود.
در صورت احتمال وقوع حادثه، مجری مؤظف است تا تأمین ایمنی لازم، از ادامه عملیات ساختمانی در منطقه خطر خودداری نماید.
کارفرما نباید به کارگران اجازه دهد در خارج از ساعات عادی کار در کارگاه مشغول به فعالیت شوند و در صورت مجبور شدن به این امر باید روشنایی کافی و امکان برقراری ارتباط و تمام خدمات مورد نیاز در این ساعات غیر عادی تأمین شود.
مهندسین ناظر موظفند بر نظارت عملیات ساختمانی توجه ویژه‌ای داشته باشند و هرگاه مهندس ناظر در ارتباط با عملیات ساختمانی موراد غیر ایمن را مشاهده نمایند باید ضمن تذکر کتبی به مجری، مراتب را به مراجع رسمی اطلاع دهند.
باید تمام اطلاعات مورد نیاز کارگران تا زمانی که در پروژه حضور دارند در سایت نگهداری شوند تا در موقع ضروری بتوان به راحتی به آن‌ها دسترسی پیدا کرد.
دستورالعمل کتبی اقدام در شرایط اضطراری را تدوین نموده و اطمینان حاصل شود که کارگران می‌دانند که در این شرایط چکار کنند و این دستورالعمل‌ها را باید در سایت نصب کرد.
در صورت وقوع حوادث منجر به جرح یا فوت، مجری موظف است پس از انجام اقدامات فوری برای رفع خطر، مراتب را به وزارت خانه مربوطه اطلاع دهد.
آموزش‌های لازم در مورد موضوعات ایمنی و بهداشت حرفه‌ای مرتبط با عملیات ساختمانی باید ارائه گردد (نظیر حفاظت در برابر افتادن، استفاده از شناسه‌های ایمنی مواد شیمیایی و...)
برای پوشش شرایط و فعالیت‌های مختلف نظیر شرایط اضظراری، نجات کارگر در خال سقوط، کار با مواد شیمیایی و... دستورالعمل کتبی تهیه نمایید.
کارگران موظفند در مورد مشکلات تجهیزات و سایر خطراتی که می‌تواند به آن‌ها و یا سایر کارگران صدمه وارد نمایند با ناظر و یا کارفرما گفتگو نمایند.
کارگران باید از انجام اعمال نا‌ایمن نظیر شوخی، رقابت قدرت، دویدن غیر ضروری و... خودداری نمایند.
بازدید از سایت توسط خریداران باید در زمانی انجام شود که کاری در سایت انجام نمی‌شود و آن‌ها باید توسط افراد معتبر در سایت همراهی شوند و احتیاط‌های لازم برای حفاظت از آن‌ها در نظر گرفته شود.
در صورتی که مالکان به هنگام انجام عملیات ساختمانی در محل رفت و آمد می‌کنند باید برنامه‌ای به منظور اطمینان از ایمنی آن‌ها وجود داشته باشد.