اصلاح و تقویت نظام بیمه بیكاری/ گسترش پوشش بیمه ‌اجتماعی

علی‌ ربیعی، گزینه پیشنهادی رئیس جمهور برای تصدی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در تشریح برنامه‌های چهارساله خود برای نمایندگان مجلس، برنامه های دولت یازدهم در حوزه رفاه و تامین اجتماعی را تشریح كرد.
ژ
به گزارش ایلنا، اجرای احكام قانون برنامه پنجم در حوزه های مختلف رفاه اجتماعی، گسترش پوشش بیمه ‌اجتماعی، اصلاح نظام بیمه سلامت كشور، اصلاح و تقویت نظام بیمه بیكاری، توسعه و تقویت «نظام حمایتی و توانمندسازی» و کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی، برنامه‌هایی هستند که علی ربیعی در حوزه رفاه و تامین اجتماعی وعده اجرای آنها را به نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی داده است.
به باور این جامعه شناس در حال حاضر در حوزه‌های سه گانه بیمه های اجتماعی، بیمه‌های درمانی و حمایت‌های اجتماعی به دلایلی چون فراگیر نبودن پوشش‌های بیمه‌‌ای، دولتی بودن بودجه‌ها و منابع، تنوع شیوه های بیمه‌ای، خلا در پوشش‌های خدمات بیمه‌ای، نبود سیاست واحد آسیب شناسی و کمبود نیروی انسانی شاهد بروز مشکلات و نارسایی‌هایی هستیم.
ربیعی در تشریح برنامه‌های رفاهی خود افزوده است: وضع موجود در حالی است که به استناد قوانین بالادستی چون قانون اساسی، قانون چشم انداز توسعه و قانون برنامه توسعه بر برخورداری آحاد جامعه ایران از مزایایی چون سلامتی، رفاه، امنیت غذایی، تامین نیازهای خوراک، پوشاک و مسکن، بهداشتی و آموزشی، حمایت‌های بازنشستگی و از کارافتادگی تاکید شده است.

به گزارش ایلنا مشروح برنامه های علی ربیعی، وزیر پیشنهادی تعاون، کار و رفاه اجتماعی کابینه یازدهم در بخش ارائه خدمات رفاه و تامین اجتماعی به شرح ذیل است.

رفاه اجتماعی

• الزامات ناشی از اسناد بالادستی
1. رفاه اجتماعی در سند چشم انداز 20 ساله نظام جمهوری اسلامی: «برخورداری از...، سلامت، رفاه، امنیت غذایی، تأمین اجتماعی، فرصت های برابر، توزیع مناسب درآمد، نهاد مستحكم خانواده، به دور از فقر، فساد، تبعیض و...»
2. رفاه اجتماعی در سیاست های كلی دوره چشم انداز: «بهبود كیفیت زندگی، سلامت، امنیت غذایی، تربیت بدنی، رفع فقر، حمایت از گروه های آسیب پذیر و تحقق عدالت اجتماعی»
3. رفاه اجتماعی در قانون اساسی جمهوری اسلامی:
بندهای (2) و(4) از اصل بیست و یکم قانون اساسی: 2 - حمایت مادران، بالخصوص در دوران بارداری و حضانت فرزند، و حمایت از كودكان بی سرپرست. 4 - ایجاد بیمه خاص بیوه گان و زنان سالخورده و بی سرپرست.
اصل بیست و نهم قانون اساسی: برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیكاری، پیری، ازكارافتادگی، بی سرپرستی، درراه ماندگی، حوادث و سوانح و نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت های پزشكی به صورت بیمه و غیره حقی است همگانی. دولت مكلف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشاركت مردم، خدمات و حمایت های مالی فوق را برای یك یك افراد كشور تأمین كند.
بندهای (1) و (2) از اصل چهل و سوم قانون اساسی:
1 ـ تامین نیازهای اساسی: مسكن، خوراك، پوشاك، بهداشت، درمان، آموزش و پرورش و امكانات لازم برای تشكیل خانواده برای همه.
2 ـ تأمین شرایط و امكانات كار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال كامل و قرار دادن وسائل كار در اختیار همه كسانی كه قادر به كار هستند ولی وسائل كار ندارند، در شكل تعاونی، از راه وام بدون بهره یا هر راه مشروع دیگر.
4. رفاه اجتماعی در قانون برنامه پنجم توسعه:
مهم¬ترین احكامی که در برنامه پنجم توسعه در جهت اصلاح ساختار و توسعه نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی مدنظر قرار گرفته عبارتند از:
- ایجاد ثبات، پایداری و تعادل در منابع و مصارف صندوق های بیمه بازنشستگی (ماده 26)
- طراحی و استقرار نظام تأمین اجتماعی چند لایه (ماده 27)
- افزایش كارامدی و رقابت در بیمه های بازنشستگی و تقویت بیمه های تكمیلی (ماده 28)
- ایجاد انسجام و یکپارچگی در بیمه های سلامت از نظر ساختاری و سیاست گذاری (ماده 38)
- سطح بندی نظام خدمات حمایتی و توانمندسازی مددجویان نهادهای حمایتی (ماده 39)

اهداف کلان ناشی از الزامات قانونی:
- گسترش و تعمیق نظام بیمه‌ای و تأمین سطح بیمه همگانی برای آحاد جامعه
- بهبود سطح معیشت، سلامت(سلامت روانی - اجتماعی) آحاد جامعه ایرانی در راستای تحقق عدالت اجتماعی و کرامت انسانی
- کنترل وکاهش آسیب های اجتماعی

مشکلات نظام کنونی:
حوزه بیمه‌های اجتماعی
- فراگیر نبودن قلمروهای بیمه اجتماعی و پوشش جمعیتی ناکافی؛
- عدم توجه به ارتباط بخش بیمه با بخش حمایتی و امدادی و افزایش نگاه حمایتی به صندوق در سالهای اخیر؛
- مخاطره در پایداری صندوقها به علت بلوغ صندوقهای بازنشستگی
- وابستگی بیشتر صندوقهای بازنشستگی به بودجه عمومی دولت
- عدم استفاده از روشهای نوین ارائه خدمات بیمه ای و وصول حق بیمه

حوزه بیمه های سلامت(درمانی)
- همپوشانی ها و خلاء‌ها در پوشش بیمه‌های درمانی
- روشهای بیمه‌ای متفاوت
- باز بودن بسته خدمات و عدم ارتباط آن با منابع تخصیص یافته
- عدم تعریف سطوح و بسته خدمات بیمه درمان بر اساس اولویت
- سطوح بالای پرداخت مستقیم از جیب
- بالا بودن میزان هزینه های کمرشکن سلامت در ایران با لغ بر (3درصد)، در حالی که میزان قابل قبول جهانی کمتر از یک درصد است.
- تنوع در شکل وفرم دفترچه‌های درمانی

حوزه حمایت‌های اجتماعی
- نداشتن سیاست اجتماعی مشخص در حوزه حمایتی و آسیب های اجتماعی
- پشت نوبتی بودن و خارج بودن بخش قابل توجهی از نیازمندان و افراد مستحق دریافت خدمات حمایتی از پوشش این نظام (عمدتاً به دلیل کمبود منابع و عدم سیستم شناسایی دقیق)
- سطح بسیار پایین پرداخت هزینه‌های کمک معیشتی
- نداشتن متولی مشخص در حوزه آسیب های اجتماعی
- رویکرد صرف سیاسی – امنیتی، و قضایی – انتظامی به حوزه آسیب های اجتماعی
- جدی گرفته نشدن امور اجتماعی (بویژه آسیب های اجتماعی)
- عدم توجه کافی به مسایل اجتماعی در کنار مسایل اقتصادی و سیاسی
- عدم ارزیابی مستمر طرح ها و برنامه های اجتماعی
- عدم ایجاد هماهنگی كامل بین سازمان های اریه كننده خدمات در زمینه حمایتی و آسیب های اجتماعی.
- كمبود نیروی انسانی متخصص و كارآمد در سازمان های ارایه كننده خدمات در زمینه حمایت‌های اجتماعی.
- توجه به آسیب دیدگان اجتماعی بجای توجه به آسیب های اجتماعی.
- عدم توجه كافی به برنامه‌های اجتماع محور منطقه ای و محلی
- فقدان برنامه جامع در زمینه آسیب های اجتماعی در كشور.
- كم توجهی به آثار اجتماعی سیاست های و برنامه در حوزه های دیگر بالاخص در حوزه اقتصادی.
- عدم توجه جدی به مشاركت سازمان های غیر دولتی در زمینه كنترل و كاهش آسیب های اجتماعی و كاهش اعتماد به آنها.
- درونی نشدن ارزش ها وهنجارهای دینی و اجتماعی
-
راهبردها و برنامه¬های پیشنهادی:
1. اجرای احكام قانون برنامه پنجم در حوزه های مختلف رفاه اجتماعی در زمینه های زیر:
o طراحی و استقرار «نظام جامع تأمین اجتماعی چند لایه» در جهت پوشش کامل جمعیت کشور
o پوشش كامل و فراگیر جمعیت كشور در لایه های مختلف نظام جامع تأمین اجتماعی
o تقویت منابع صندوق های بیمه ای و کاهش وابستگی آنها به منابع عمومی دولت
o ساماندهی فعالیت های اقتصادی سازمان ها و صندوق های بیمه در جهت تقویت سودآوری و کارآمدی آنها
o اصلاح و تقویت روش های وصول حق بیمه و تداوم تأمین منابع مالی سازمان های بیمه گر
o پرداخت به موقع دیون و تعهدات قانونی دولت به سازمان ها و صندوق های بیمه گر
o تلاش در جهت تکوین و فعالیت صندوقهای بیمه ملی یا همگانی در دو عرصه بیمه سلامت (سازمان بیمه سلامت) و بیمه اجتماعی بمنظور تضمین و تامین حداقل زندگی در زمینه معیشت و سلامت
o بهره مندی از توان شرکای اجتماعی كار در تصمیم گیریها و تصمیم سازیها بخش رفاه اجتماعی
o اجرای نظام «سطح بندی خدمات حمایتی» به تناسب نیازها و شرایط اقلیمی و اجتماعی كشور
2. گسترش پوشش بیمه ‌اجتماعی به اقشار مختلف جامعه مانند خویش‌فرمایان، شاغلان پاره‌وقت و فصلی، زنان خانه دار و... از طریق:
o اجرای طرح «بیمه اجتماعی فراگیر» برای پوشش بیمه ای افرادی كه مشمول بیمه های اجباری نیستند در سطح پایه و همگانی پایه؛
o اصلاح مقررات بیمه ای در مورد «كارگران واحدهای كوچك صنفی» متناسب با مقتضیات شغلی و درآمدی آنان؛
o تسهیل در مقررات تأمین اجتماعی در جهت كاهش فشارهای بوروكراتیك بر كارفرمایان و بنگاه های تولیدی؛
o تقویت برنامه های اطلاع رسانی و فرهنگ سازی در جهت آگاه سازی كارفرمایان، بیمه شدگان و مستمری بگیران نسبت به حقوق و تكالیف قانونی خود و جلوگیری از تضییع حقوق قانونی آنها در فرایندهای اداری؛
o بهبود نظام خدمت رسانی حوزه های بیمه‌ای و حمایتی و بازنگری و اصلاح قوانین و مقررات در جهت تسهیل خدمت رسانی
o طراحی سازو کارهای الزام آور برای استمرار پوشش بیمه‌ای و پرداخت حق بیمه
3. اصلاح نظام بیمه سلامت كشور در چارچوب احكام قانون برنامه پنجم توسعه از طریق:
o یكپارچگی و انسجام در ساختار بیمه های سلامت
o استقرار نظام ارجاع و پزشك خانواده و پرونده الكترونیكی سلامت برای همه افراد جامعه
o گسترش تعهدات بیمه پایه سلامت به تمامی خدمات مورد نیاز مردم در كنار كنترل تقاضاهای القایی و غیرضروری
o ساماندهی بیمه‌های تكمیلی سلامت در جهت جلوگیری از اخلال در بازار و تنظیم هزینه های نظام سلامت
o تلاش جهت ایجاد پیوند بین خدمات صندوق بیمه عشایر و روستائیان با ارائه خدمات درمانی در حوزه روستایی و عشایر
o همکاری در گسترش و تقویت سامانه نظام ارجاع مبتنی بر طرح پزشک خانواده
4. اصلاح و تقویت نظام بیمه بیكاری در جهت حمایت از واحدهای تولیدی و كمك به بیكاران از طریق:
o اصلاح قانون بیمه بیكاری به منظور رفع كاستی ها و تنظیم منابع و مصارف آن؛
o برقراری نظام حمایتی برای بیکاران جویای کار؛
5. توسعه و تقویت «نظام حمایتی و توانمندسازی» از طریق:
o ارتقاء سطح خدمات حمایتی و كمك های معیشتی به تناسب شرایط و نیازهای منطقه ای
o اصلاح نظام شناسایی، پذیرش، پوشش و حمایت از نیازمندان با حفظ حرمت و كرامت انسانی
o توانمندسازی افراد قابل بازتوانی(حمایت از سازمانهای مردم نهاد و گروههای خودیار در حوزه توانمندسازی)
o برنامه ریزی برای جذب منابع حاصل از هدفمند سازی یارانه ها در نظام حمایتی(ارایه پیشنهاد به دولت جهت سوق بخشی و سمت دهی مقوله هدفمندی یارانه ها به سمت خدمات اجتماعی و حضور فعال و موثر وزارتخانه و توابع آن در تداوم مرحله اول و پیاده سازی مرحله دوم آن با رویکرد استفاده از مکانیسم خدمات اجتماعی و پوشش های بیمه ای اجتماعی، بجای پرداخت غیر هدفمند یارانه نقدی)
o تلاش در جهت ایجاد "کفایت" در خدمات اجتماعی و ارتقاء مستمر سطح و کیفیت خدمات اجتماعی
o تلاش در جهت شکل دهی نظام جامع تکافل اجتماعی (کفالت مردم بطور اعم و اقشار نیازمند و گروههای هدف بطور اخص در مقابل پریشانیهای جسمی، روحی و اقتصادی) برای تضمین حداقلهای زندگی
o تلاش در جهت تعریف و تبیین نظام چند لایه تامین اجتماعی با رویکرد سوق دهی مردم -بویژه اقشار نیازمند و گروه های هدف- به سمت نظام بیمه ای با اعمال سیاستهای توانمند سازی، کارگستری و..
o ایجاد دسترسی وسیع و عادلانه به خدمات اجتماعی برای همه مردم و بویژه اقشار نیازمند و گروه های هدف و فراهم سازی فرصت های برابر بهره مندی از منابع و اموال عمومی با اعمال سیاستهای تامینی، جبرانی و صیانتی خاص برای مددجویان و ذینفعان
o مشارکت در فعالیتها و طرحهای مربوط به توانمندسازی، مهارت آموزی، کارگستری اقشار نیازمند و گروه های هدف بمنظـور ارتقـاء جایگـاه آنـان از حـوزه امداد اجتماعی و حمایت اجتماعی به سمت بیمه های اجتماعی
o طراحی و اجرای برنامه های مرتبط با گروه های هدف نظیر معلولین، کودکان بی سرپرست یا بدسرپرست، زنان سرپرست خانوار، افراد خیابانی، معتادان و مهجورین با رویکرد توانمند سازی و کارگستری بمنظور ایجاد فرصت برابر و زمینه حضور فعال و موثر آنان در جامعه
o امکان سنجی بهره گیری از احکام اسلامی نظیر انفال، وقف و... جهت تامین منابع لازم برای ارائه خدمات اجتماعی
o - همکاری و مشارکت با دستگاه های ذیربط بمنظور رفع جلوه های بارز و خشن فقر از عرصه جامعه و ساماندهی افراد خیابانی، متکدیان و...
o گسترش برنامه های اشتغال زایی و خوداشتغالی برای معلولان
o تلاش جهت گسترش دامنه شمول حمایتی به فعالان اقتصادی غیر مشمول در روستاها

6. کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی از طریق:
o توسعه برنامه اورژانس اجتماعی تا پایان سال سوم برنامه پنجم در تمامی شهرهای بالاتر از 50 هزار نفر.
o تقویت پایگاه خدمات اجتماعی در سکونتگاههای غیر رسمی (حاشیه نشین با هدف تقویت مداخلات روانی – اجتماعی در توانمند سازی این سکونتگاهها در 700 منطقه).
o فراگیر کردن آموزش مهارت های زندگی ومقابله با مشکلات با رویکرد دینی در جامعه.
o فراگیر کردن آموزش مشاوره قبل از ازدواج
o تقویت برنامه های مبتنی برنشاط اجتماعی
o تقویت برنامه های مبتنی بر هویت دینی،ملی و قومی
o الزام به تهیه پیوست های اجتماعی و فرهنگی برای کلیه برنامه و اقدامات.
o توسعه برنامه های کاهش آسیب اجتماعی.
o تشکیل پرونده های اجتماعی برای خانوار ها وافراد.
o توسعه و تقویت برنامه های مرتبط با قضا زدایی در حوزه آسیب های اجتماعی.
o تقویت رویکرد مداخلات روانی – اجتماعی قبل از مداخلات قضایی – انتظامی.
o تقویت پیشگیری اجتماعی از وقوع جرم توسط سازمان های اجتماعی.
o فراهم کردن زمینه مشارکت سازمان های غیردولتی در زمینه کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی در تصمیم سازی، اجرا ونظارت.
o گسترش فرهنگ پیشگیری از آسیب ها با بهره گیری از توان آموزشی و فرهنگ سازی نهادهای مردمی و رسانه های جمعی
o آموزش خانواده ها به منظور پیشگیری از آسیب های جسمی، روحی و اجتماعی

موضوع مشترك و فرابخشی در حوزه رفاه اجتماعی:
هماهنگی سیاست های اجتماعی كشور در حوزه های تأمین اجتماعی، اشتغال، آموزش، تربیت بدنی، مسكن، بهداشت و درمان و سایر بخش های مرتبط از طریق شورای عالی رفاه و تأمین اجتماعی (موضوع ماده 13 قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی)