عاملی:
توجه فقط نباید به‌سوی نخبگانی باشد که از کشور خارج‌شده‌اند
جلسه ۱۳۵ ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور به ریاست سعید رضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در محل دبیرخانه این شورا برگزار شد.
به گزارش ایلنا، سعیدرضا عاملی در ابتدای این جلسه ضمن تسلیت ایام شهادت حضرت سیدالشهدا(ع) و حضرت زین‌العابدین(ع) با اشاره به فرمایشات امروز مقام معظم رهبری در گفتگوی ویدئو کنفرانسی با مسئولان وزارت آموزش‌وپرورش گفت: ۹ سال از تصویب و ابلاغ سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش می‌گذرد، لذا ضرورت دارد ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور نقص سند تحول بنیادین پیرامون شاخص‌های سنجش پیشرفت سند را تدوین و آماده‌سازی کند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به تأکید رهبر معظم انقلاب پیرامون مسائل مهدهای کودک با بیان اینکه منابع انسانی حرف اول را در نظام تعلیم و تربیت می‌زند و در این حوزه است که انسان مؤمن و کارآمد شکل می‌گیرد، گفت: تعلیم و تربیت کودک که دوره شکل‌گیری شخصیت فکری و خلاقیت در کودک است به‌عنوان یک دوره طلایی در دنیا موردتوجه است و این حوزه تربیت در کشور ما بین ۱۴ نهاد پاس‌کاری می‌شود و بعضاً اشخاصی که کار نگهداری کودک را می‌کنند امر تربیت را نیز انجام می‌دهند.
عاملی گفت: ۹ سال از تصویب و ابلاغ سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش می‌گذرد، لذا ضرورت دارد ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور نقص سند تحول بنیادین پیرامون شاخص‌های سنجش پیشرفت سند را تدوین و آماده‌سازی کند.
وی در ادامه با اشاره به فراز دیگری از بیانات رهبر معظم انقلاب تصریح کرد: مقام معظم رهبری روی علم به‌عنوان یک ظرفیت برای پیشرفت کشور تأکید کردند که تأکید مکرر ایشان روی موضوع علم و فناوری وظیفه دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی را سنگین‌تر می‌کند و امیدواریم بتوانیم به وظیفه خود عمل کنیم.
دبیر شورای عالی اقلاب فرهنگی گفت: تعلیم و تربیت کودک که دوره شکل‌گیری شخصیت فکری و خلاقیت در کودک است به‌عنوان یک دوره طلایی در دنیا موردتوجه است و این حوزه تربیت در کشور ما بین ۱۴ نهاد پاس‌کاری می‌شود و بعضاً اشخاصی که کار نگهداری کودک را می‌کنند امر تربیت را نیز انجام می‌دهند.
کبگانیان قائم‌مقام ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه بابیان اینکه با توجه به شرایط کرونا، در این جلسه تعداد بیشتری از اعضا به‌صورت مجازی حضور دارند، گفت: در جلسه امروز موضوع کوانتوم که در سطح ملی مطرح است را در دستور داریم و سپس به بحث اصلی یعنی گزارش نخبگان خواهیم پرداخت.
ارائه گزارش فناوری‌های کوانتومی توسط معاون سازمان انرژی اتمی
جواد کریمی ثابت، معاون سازمان انرژی اتمی ایران و رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در ادامه به ارائه گزارش فناوری‌های کوانتومی پرداخت و گفت: آغاز فیزیک کوانتوم به ابتدای قرن بیستم برمی‌گردد و ۵۰ سال اول مکانیک یا فیزیک کوانتوم به علم آن اختصاص داشت که کمتر به کاربرد آن پرداخته می‌شد.
وی افزود: در ادامه با به‌کارگیری لیزر تصویربرداری‌های رزونانسی(ام آر آی) و فنّاوری‌های ارتباطی انقلاب اول کوانتومی رقم خورد و انقلاب دوم کوانتوم بر اساس در هم تنیدگی کوانتومی شکل گرفت و امروز هم سرعت محاسبات با این فناوری تحول چشمگیری داشته است.
معاون سازمان انرژی اتمی تصریح کرد: کشف داروهای جدید و واکسن با استفاده از کامپیوترها و الگوریتم‌های کوانتومی علم موارد را متحول کرده است.
وی ارتقای امنیت را دیگر مزیت علم کوانتوم عنوان کرد و گفت: کوانتوم امنیت را زیاد می‌کند و خطر را برای کشورهایی که از این نوع رمزنگاری‌ها استفاده نمی‌کنند زیاد کرده است.
به گفته کریمی ثابت ۵ دسته کاربرد فناوری کوانتوم شامل محاسبات و کامپیوترهای کوانتومی، اطلاعات و ارتباطات کوانتومی، شبیه‌سازی کوانتومی، حسگرهای کوانتومی، زیست‌شناسی کوانتومی هستند.
وی پیرامون وضعیت علم کوانتوم در ایران اظهار داشت: از حدود سال ۲۰۰۰ فعالیت در دانشگاه‌های کشور در حوزه کوانتوم آغاز شد و در سال ۹۵ درزمینهٔ فناوری کوانتوم برای کاربردی کردن این علم اقدامات؛ تدوین سند توسعه فناوری‌های کوانتومی، ایجاد زیرساخت‌های لازم مانند آزمایشگاه پیشرفته، ایجاد شبکه‌ها و خوشه‌های تخصصی و همکاری‌های ملی و بین‌المللی، آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص از بین فارغ‌التحصیلان برتر و تألیف و نشر کتاب‌های متعدد برای گروه‌های مختلف انجام‌شده است.
رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در ادامه گفت: در فناوری کوانتوم اساس بر درهم‌تنیده کردن دو فوتون است و در فاز اول در سال ۹۵ توانستیم دو فوتون را درهم‌تنیده کنیم و در مرحله بعد موفق شدیم این فوتون‌ها در فضای باز انتقال دهیم.
وی اضافه کرد: پروژه‌های در دست اجرا توسط سازمان انرژی اتمی در حوزه فناوری کوانتوم رمزنگاری کوانتومی در فضای آزاد، رمزنگاری کوانتومی در بستر فیبر، مدارات مجتمع نوری، ناوبری کوانتومی، مترولوژی و رادار کوانتومی، ساعت اتمی، شبیه‌سازی کوانتومی، زیست‌شناسی کوانتومی هستند.
در انتها کریمی ثابت تصویب سند ملی فناوری‌های کوانتومی، ایجاد مرکز فناوری‌های کوانتومی، اولویت دادن به فناوری‌های کوانتومی در نقشه جامع علمی کشور، تخصیص منابع مالی برای گسترش و تقویت این فناوری را به‌عنوان درخواست‌های این سازمان در حوزه فناوری کوانتوم عنوان کرد.
سید ستار هاشمی معاون فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در ادامه پیرامون موضوع از منظر ارتباطات گفت: در حوزه ارتباطات که یکی از کاربردهای کوانتوم به‌ویژه رمزنگاری است.
وی افزود: امنیت یک امر نسبی در حوزه ارتباطات است و درهرصورت امکان محاسبه رمز وجود دارد و فناوری کوانتوم می‌تواند این مخاطرات را کاهش دهد.
هاشمی گفت: در حوزه ارتباطات؛ کوانتوم تحولات بنیادینی را رقم می‌زند که در پژوهشگاه وزارت ارتباطات نقشه راهی را طراحی کرده‌ایم و آمادگی همکاری را داریم.
صابر میرزایی معاون پژوهش و توسعه مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت ریاست جمهوری نیز در ادامه جلسه گفت: کوانتوم از ابتدای قرن بیستم مطرح شد با این منطق که فیزیک کلاسیک پاسخگوی بسیاری از پدیده‌ها نیست شکل گرفت.
وی افزود: وقتی پدیده‌های موجود که با فیزیک کلاسیک ساخته‌شده بود را در کوانتوم می‌گنجانیم تعمیم دادن موضوع است که در کشور تاکنون تجربیاتی در این حوزه داشتیم.
مهندس صابر میرزایی گفت: این موضوع به پیشرفت کشور در علم مواد کمک می‌کند و چشم‌انداز این فناوری مانند ۳۰ سال پیش نانو است و جا دارد به این موضوع اهتمام شود که به متولی باصلاحیتی در این حوزه نیاز داریم.
عاملی در ادامه گفت: صنعت ارتباطات هم‌زمان نیز با همین منطق شکل گرفت که امروز در مراکز پیشرفته علمی جهان انتقال هم‌زمان ماده را موردمطالعه قرار داده‌اند.
وی اضافه کرد: ابهام در این حوزه و اقدامات پیش رو زیاد است و باید تصویر درستی ارائه شود تا سرمایه‌گذاری‌ها بازده مناسب داشته باشند.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران گفت: در فناوری بلاک چین هم مشابهت‌هایی در حوزه‌های رمزنگاری با این حوزه داریم و باید اشراف علمی در این حوزه به دست بیاوریم.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین حمید پارسانیا عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در ادامه گفت: حوزه‌های نو آمد در مباحث نظری که پیامدهای عملی در حوزه دانشی دارد در غرب نیز چالش‌های فلسفی دارد.
وی افزود: در دانشگاه‌های قم رشته فلسفه فیزیک را راه‌اندازی کرده‌ایم و در هم تنیدگی در این حوزه با بحث‌های نظری وجود دارد و باید چاره‌ای در این حوزه اندیشیده شود.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: اگر بتوانیم پا به‌پای مباحث کاربردی مباحث نظری را پیش ببریم از نتیجه این کار نتایج فناورانه بهتری خواهیم داشت.
ارائه گزارش مهاجرت نخبگان
در ادامه جلسه موضوع مهاجرت نخبگان در دستور کار جلسه قرار گرفت که دکتر ستاری رئیس بنیاد ملی نخبگان در این زمینه گفت: امسال سالنامه مهاجرت ایران را منتشر کردیم که کل آمارهای مهاجرت اعم از مهاجرت‌های ایرانیان به خارج و بالعکس در آن آمده است.
حسن سالاریه معاون آینده‌سازان بنیاد ملی نخبگان نیز بابیان اینکه یک سلسله گزارش از پژوهشی است که در بنیاد در حال انجام است به ارائه گزارش وضعیت خروج از کشور برگزیدگان المپیادهای دانش‌آموزی و رتبه‌های برتر کنکور پرداخت.
وی بابیان اینکه جامعه آماری این گزارش دارندگان مدال‌های طلا، نقره و برنز المپیادهای کشوری و رتبه‌های برتر آزمون‌های کشور هستند گفت: پایگاه اطلاعاتی بنیاد ملی نخبگان برگرفته از اطلاعات سازمان ثبت‌احوال و با هماهنگی اداره گذرنامه ناجا، سازمان وظیفه عمومی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی استخراج‌شده است.
سالاریه گفت: سنجه‌های این گزارش عبارت از سابقه خروج، سال خروج، اقامت خارج، اقامت داخل، بازگشت به کشور، سال بازگشت هستند.
وی افزود: ۲۶۷۰ نفر در المپیادی‌ها بررسی شدند و کنکوری‌های مشمول بنیاد رتبه‌های یک تا هزار ۴۸۲۸۹ نفر موردمطالعه بودند که ۵۵۱۱ نفر آن از مشمولان بنیاد ملی نخبگان بوده‌اند.
معاون آینده‌سازان بنیاد ملی نخبگان در تشریح بررسی سن خروج نخبگان گفت: در علوم ریاضی و فنی سن خروج بیشتر ۲۳ سال است و بعد از ۳۲ سال تقریباً این عدد به صفر میل می‌کند و بیشترین فراوانی را در این حوزه داریم.
وی اضافه کرد: در علوم تجربی سنین بین ۲۵ الی ۲۶ سال دارای بیشترین نرخ خروج و در علوم انسانی هم سن خروج حدود ۲۳ سال را شاهد هستیم.
سالاریه گفت: در المپیادها نیز مشابه الگوی ریاضی را شاهد هستیم و در المپیاد زیست نیز وضعیت مشابه کنکور تجربی را داریم و هر چه رتبه بهتر را شاهد باشیم نرخ خروج بالاتری را شاهد هستیم.
وی افزود: در پیش‌بینی میزان نهایی خروج رتبه‌های ۱ تا ۱۰۰۰ کنکور علوم و فنی آن شاهد افت خروج هستیم که در حوزه تجربی و... نیز وضعیت کاهشی را داشته‌ایم.
معاون آینده‌سازان بنیاد ملی نخبگان گفت: در حوزه تجربی افت فاحش خروج داشته‌ایم که یکی از دلایل آن شاید درآمد مناسب نسبت به سایر اقشار جامعه باشد و در حوزه هنر و علوم انسانی نیز وضعیت قابل‌قبول است اما در حوزه علوم ریاضی با ۵۷ درصد عدد شاهد بیشتری نرخ خروج هستیم.
وی افزود: در المپیادی‌ها نیز گروه‌های ریاضی فیزیک و کامپیوتر نیز بیشترین نرخ خروج را دارند.
سالاریه در تشریح نتایج این گزارش اظهار داشت: ۸۰ درصد برگزیدگان المپیادها در کشور مقیم هستند و بررسی وضعیت اقامت جامعه آماری نشان می‌دهد خروج در سال‌های اخیر کاهشی بوده است.
وی افزود: نرخ خروج در رتبه‌های ۱-۱۰۰، سپس المپیادی‌ها و سپس کنکوری‌های ۱-۱۰۰۰ بالاتر از سایر بخش‌ها هستند که البته پژوهش‌های تکمیلی و مطالعات مفصل آماری به‌صورت حرفه‌ای در حال تکمیل و انجام است.
در ادامه علی اکبر حق‌دوست معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با تأکید بر این نکته که اگر در کنار فرار مغز خارجی فرار مغز داخلی را نیز ببینیم، گفت: استعدادهای برتر به چند رشته گرایش دارند و در این شرایط در بقیه رشته‌ها فقیر می‌مانند.
وی تصریح کرد: در داخل کشور نیز هارمونی لازم با نگاه آمایشی وجود ندارد و حتی فارغ‌التحصیلان به‌خوبی به‌کارگیری نمی‌شوند.
معاون آموزشی وزارت بهداشت بابیان اینکه جذابیت هند و چین برای حفظ استعدادهایشان بیشتر شده و غرب برای تأمین نیاز نیروی بااستعداد طمع بیشتری به کشورهایی مانند ما خواهد داشت، گفت: احتمالاً غرب یا کشورهای شمال نیاز خود را از کشورهای جنوب تأمین کنند با مشکل مواجه خواهند شد و ما باید برای نگهداشت نخبگان برنامه‌ریزی بیشتری داشته باشیم.
وی با تأکید بر اینکه در چرخش استعدادهای داخل و خارج کشور باید بیشتر کارکنیم، گفت: مطالعاتی در دانشگاه‌های علوم پزشکی انجام‌شده است که مناسب است بنیاد نیز انگیزه‌های دانشجویان و فارغ‌التحصیلان برای مهاجرت و پس از مهاجرت را بررسی کنند.
مهدی نوید ادهم مشاور عالی وزیر آموزش و پرورش در اجرای سند تحول بنیادین نیز در ادامه گفت: پیشنهاد می‌کنم با توجه به اهمیت و حساسیت موضوع علت‌یابی از چرایی این مهاجرت شود چراکه این موضوع تک عاملی نیست و عنصر فرهنگی و هویتی در آن بسیار مهم است.
وی تصریح کرد: بهترین سن برای هویت‌یابی پیش از دانشگاه و حتی پیش از دبستان است و این تحقیقات باید ریشه‌ها را موردتوجه به‌منظور اصلاح آن انجام دهد.
حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز در ادامه بر نقش اساتید بر نگهداشت نخبگان در کشور تأکید کرد.
ستاری رئیس بنیاد ملی نخبگان نیز بابیان اینکه در آمارها ازلحاظ کمیت نگرانی نداریم، گفت: کل دانشجویان خارج از کشور ۵۰ هزار نفر هستند که عدد بالایی به لحاظ کمی نیست ولی به لحاظ کیفی موضوع مناسب نیست.
وی افزود: در دوره‌ای تا ۶۰ درصد خروج نیز داشتیم که الآن به زیر ۳۰ درصد رسیده است.
ستاری موضوع مهاجرت را یک امر جهانی ذکر کرد و گفت: یک مهاجرت بزرگ که در جهان اتفاق افتاد مهاجرت از اروپای شرقی به غربی بود که اروپای واحد نیروی انسانی اروپای شرقی توسط اروپای غربی مکیده شد.
وی اضافه کرد: سیاست‌های برگشت یک موضوع جدی است و باید روی آن سرمایه‌گذاری کنیم و باید روی کیفیت خروجی‌ها حساس باشیم.
معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور در خاتمه تأکید کرد: اطلاعات زیادی از افراد خارج از کشور را در اختیارداریم و با آن‌ها مکاتبه داریم.
آریا الستی معاون نخبگان و سرآمدان بنیاد ملی نخبگان کشور در ادامه گفت: بخشی از افرادی که خارج می‌شوند در خارج از کشور وارد فضای دانشگاه نمی‌شوند و در صنعت به‌کارگیری می‌شوند و اگر در داخل در مسابقه نگهداشت دانشجویان کیفی بخواهیم پیروز شویم باید تحصیلات تکمیلی را به استاندارهای بالاتری برسانیم.
وی تأکید کرد: باید قوانین لازم برای حداقل استانداردهای آموزش عالی و به‌کارگیری فارغ‌التحصیلان در بخش‌های مختلف تصویب شود تا این مشکلات رفع شود.
عاملی در انتهای این جلسه در جمع‌بندی موضوع اظهار داشت: در مبحث خروج نخبگان در کشور اغراق زیادی می‌شود و ارائه این گزارش‌های توسط بنیاد ملی نخبگان جلوی این اغراق‌ها را می‌گیرد.
وی با اشاره به سخنان دکتر ستاری برای بازگشت نیروهای کیفی تصریح کرد: سرمایه انسانی را نباید برای مهاجرت به خارج از کشور تشویق کرد ولی اگر سرمایه‌ای از نیروهای انسانی کشور به خارج می‌رود توسعه سرمایه ملی که توسعه ایران است نیز اتفاق می‌افتد.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران اضافه کرد: با این نگاه نه‌تنها این سرمایه ارزشمند را از دست نمی‌دهیم بلکه یک چالش را به یک فرصت تبدیل خواهیم کرد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ضمن تأکید بر تغییر نگاه رایج به موضوع مهاجرت نخبگان تأکید کرد: نباید کاری کنیم که این افراد برای بازگشت به کشور احساس امنیت نکنند.
عاملی در خاتمه خاطرنشان کرد: همچنین توجه فقط نباید به‌سوی نخبگانی باشد که از کشور خارج‌شده‌اند به‌نحوی‌که از ارزش نخبگان داخل کشور کاهش یابد و باید قدردان زحمات و تلاش‌های افراد نخبه و بااستعدادی باشیم که علی‌رغم مشکلات و سختی‌ها در داخل به تلاش برای پیشرفت کشور می‌پردازند.
