معاون امور اجتماعی بهزیستی:
فقط ۲.۵ درصد سود ناشی از زباله‌گردی به کودکان می‌رسد/مقابله با کار کودک در کارگاه‌ها
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور گفت: در بحث زباله‌گردی یک پژوهشی انجام گرفته است که نشان می‌دهد ۲.۵ درصد سود ناشی از زباله‌گردی به کودکان و مابقی به واسطه‌ها و اربابان می‌رسد و این عین برده‌داری نوین است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، حبیب‌الله مسعودی فرید؛ معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در نشست خبری خود با اصحاب رسانه که صبح امروز با موضوع کودکان کار به صورت ویدئو کنفرانس برگزار شد، گفت: دو الی سه مصوبه قانونی در این زمینه داریم و طرح های مختلفی اجرا شده است اما دو نکته به نظر می‌آید ضروری است یکی اینکه تصویر آسیب های اجتماعی به مرور زمان و با توجه به عوامل فرهنگی اجتماعی سیاسی و اقتصادی تغییر پیدا می‌کند که در مورد کودکان کار و خیابان دیده می‌شود در سال 84 عمده کودکان کار ایرانی بودند اما در سالهای بعد به ویژه سالهای اخیر 55 درصد کودکان خیابانی کل کشور که در سیستم بهزیستی و یا سمن‌هایی که با ماهمکاری دارند جذب شدند غیرایرانی بودند و این آمار در تهران بیش از 80 درصد است.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور خاطرنشان کرد: برای اینکه این چرخه آسیب را بشکنیم و از ورود مجدد کودکان جلوگیری کنیم باید فرآیند ساماندهی و بازتوانی را تا انتها انجام دهیم باید اقدامات‌مان را در چندین مرحله انجام دهیم. در حوزه آسیب‌های اجتماعی شناسایی و جذب اولین قدم است اما سایر اقدامات مانند توانمندسازی باید انجام شود تا مجدد دوباره شاهد حضور فرد در سطح خیابان نباشیم.
وی ادامه داد: همچنین مانند خیلی از موضوعات اجتماعی نمی‌توانیم نسخه واحد برای همه بدهیم و باید مورد به مورد بررسی کنیم کودکان خیابانی از خانواده های متعددی هستند و به دلایل مختلف کودک ممکن است در خیابان کار کند. ممکن است کودک به دلیل فقر مالی خانواده در خیابان کار کند یا اینکه فاقد سرپرست باشد و یا غیرمجاز بوده و در خیابان کار کند یا از کودک سوءاستفاده شود که بدترین شکل آن را در کودکان زباله‌گرد می‌بینیم. ما با هرگونه کار کودک زیر 15 سال به ویژه در خیابان و حوزه زباله‌گردی مخالف هستیم. کودکی که باید آموزش ببیند و دوران کودکی را بگذراند برای کسب درآمد و از دوران کودکی با اینکه هنوز جسم و روان کوچکی دارد به دنیای بزرگسالی وارد می‌شود و این عوارض خطرناکی برای کودکان دارد همچنین در معرض هزاران آسیب قرار می گیرد.
فرید با بیان اینکه وجود کودک در خیابان به معنی کودک‌آزاری است، خاطرنشان کرد: یک عده از کودکان کار کودکانی هستند که به صورت غیرمجاز وارد کشور می‌شوند و اگر جلوی این بخش گرفته نشود و همچنان ورود کودک به کشور وجود داشته باشد در حقیقت سیستمی که اقدامات پیشگیرانه انجام می‌دهد در مقابل این اقدام کیفیت کارش پایین می‌آید و با مشکل مواجه می شود. در بررسی‌هایی که برای این کودکان غیرایرانی انجام دادیم. خیلی از کودکانی که می‌آیند هویت مشخصی ندارند و اسناد هویتی همراه ندارند و حتی امروز یک نام می‌گویند و فردا نام دیگری را برای خود بگویند و یا اسامی مشابه بسیار زیاد است. بنابراین براساس اسم و نام پدر نمی‌توانیم این افراد را شناسایی کنیم اما استفاده از ابراز احراز هویت مانند عنبیه راهگشاست. البته صرف احراز هویت این کودکان با این روش‌ها صرفا برای بهزیستی است برای اینکه بدانیم این کودک در گذشته شناسایی شده است و چرخه خدمات را کوتاه کنیم. البته از اسکن عنبیه برای پیگیری دیگر موارد آسیب‌های اجتماعی نیز استفاده می‌شود.
فرید با بیان اینکه کودکان غیرایرانی که وارد سیستم بهزیستی می‌شوند بیش از 70 درصد آنها اوراق هویتی ندارند و یا اوراق هویتی آنها معتبر نیست و حضور آنها غیرمجاز است، گفت: جلسات متعددی با اداره اتباع گذاشته‌ایم و خواستیم با هر روشی که می‌دانند تعیین تکلیف کنند بعضا بسیاری از این کودکان تنها هستند و دور از خانواده زندگی می‌کنند و مصداق بارز بهره‌کشی از کودکان است و ما نباید شاهد این برده‌داری نوین باشیم و هیچ اقدامی نکنیم.
وی ادامه داد: باید اقدامات مناسب انجام دهیم تا دیگر شاهد حضور این کودکان نباشیم و اگر اداره اتباع نتواند ساماندهی لازم برای این کودکان و خانواده‌های آنها انجام ندهد ما با مشکل مواجه می‌شویم. در مراکز موقت ما کودکان حدود یک هفته تا سه هفته می‌توانند در آنجا حضور داشته باشند و نمی‌توانیم با توجه به شرایط بیش از ظرفیت نگهداری کنیم. بنابراین اگر همزمان با اقدامات ما وزارت کشور اقدامات لازم را انجام ندهد با مشکل مواجه می‌شویم.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور خاطرنشان کرد: بحث توانمندسازی کودکان و خانواده‌هایشان از دیگر موضوعات مهم ساماندهی کودکان کار و خیابان است این درمورد کودکان ایرانی وکودکان غیرایرانی است که اجازه حضور در کشور را دارند و باید خانواده‌های آنها را از نظر اقتصادی توانمند کنیم. در خصوص کودکان غیرایرانی نیز مهمترین مسئله این است که حضور مجاز آنها تایید شود تا بتوانیم خدمات توانمندسازی را برای آنها انجام دهیم. در مجموع ما خدمات اولیه را برای همه کودکان انجام می‌دهیم.
وی ادامه داد: آنهایی که اجازه اقامت ندارند به اداره اتباع می‌روند اما بقیه کودکان ایرانی و غیرایرانی دارای مجوز به پروسه توانمندسازی واردمی‌شوند در گذشته پایداری توانمندی خانواده انجام نمی‌شد که مهمترین دلیل ما کمبود منابع مالی بود. توانستیم با هماهنگی با سازمان برنامه و بودجه و همچنین منابعی که سازمان برای آنها اختصاص داده است اقدامات مناسب را انجام دهیم. با نهادهای امنیتی و ناجا هماهنگی ایجاد شده است تا باندهایی که کودکان را استثمار می‌کنند شناسایی و برخورد لازم را با آنها انجام شود.یک سری از این باندها شناسایی شده‌اند و آنها را به ناجا معرفی کرده‌ایم. تمام کودکانی که از خارج از کشور وارد ایران می‌شوند همه از خانواده‌هایی هستند که خانواده در کشور خودشان با مشکلات زیادی مواجه هستند.
فرید با بیان اینکه 4 الی 5 مرکز برای ساماندهی و توانمندسازی کودکان کار و خیابان آماده کرده‌ایم، گفت: 2 الی 3 مرکز برای غربالگری آماده شده است و 2 الی 3 مرکز نیز برای نگهداری آماده کرده‌ایم این کودکان توسط نهادهای همکار با ما شناسایی و جذب و بعد از آن معاینه می‌شوند. با خانواده آنهایی که ایرانی و غیرایرانی مجاز هستند تماس می‌گیریم و کودک را با تعهد و برنامه کمکی که مددکاران ارائه می‌دهند به خانواده تحویل می دهیم. همزمان با این اقدام نیز فرآیند توانمندسازی ازجمله کمک‌های معیشتی و ایجاد اشتغال انجام می‌شود.
وی ادامه داد: با سازمان فنی و حرفه‌ای نیز صحبت شده است تا آموزش به این کودکان انجام شود و مهارت لازم به این کودکان ارائه داده شود البته این اقدامات بعد از گزارش مددکاری است و شرایط خانواده سنجیده شده و اگر والدین یا بزرگتری برای کار وجود دارد این اقدامات انجام نمی‌شود. اما کودکان غیرایرانی فاقد مجوز بعد از غربالگری به مرکز ساماندهی منتقل می‌شوند. مراکز نگهداری کودکان سنین زیر 12 سال از بالای 12 سال جداسازی شده‌اند این کودکان سه هفته در آنجا هستند و طی این سه هفته قرار است پیگیری لازم انجام شود تا این کودکان تعیین تکلیف شوند. با سفارت افغانستان نیز جلسات متعددی برگزار شده است تا شاهد حضور مجدد کودکان به صورت قاچاق و غیرمجاز به کشور نباشیم.
وی ادامه داد: در بحث زباله‌گردی یک پژوهشی انجام گرفته است که نشان می‌دهد 2.5 درصد سود ناشی از زباله‌گردی به کودکان و مابقی به واسطه‌ها و اربابان می‌رسد و این عین برده‌داری نوین است و ما نباید به این اقدام کمک کنیم. همچنین از مردم می‌خواهیم از کمک مالی به کودکان کار و خیابان پرهیز کنند چراکه پول دادن به این کودکان باعث می‌شود تا افرادی که از این کودکان سوءاستفاده می‌کنند ترغیب شوند تا کودک بیشتر در خیابان باشد.باید کمک‌های مالی به سازمان‌های مردم نهاد انجام شود که به کودکان و خانواده‌های آنها کمک می‌کنند. ما می‌گویم نه به کودکان پول بدهید و نه به آنها توهین کنید این کودکان بیگناه هستند و هیچ تقصیری متوجه این کودکان نیست. با کودکان کار خیابان مهربان باشیم اما پول ندهیم و آنها را تحقیر نکنیم.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با توجه به شیوع کرونا پذیرش در مراکز روزانه کاهش پیدا کرد، تصریح کرد: در سال ۹۸، ۱۲ هزار کودک در مراکز ما حضور داشتند.حدود ۵۵۰۰ کودک در مراکز شبانه‌روزی و ۶۵۰۰ کودک در مراکز رزوانه خدمات دریافت کرده‌اند. در حال حاضر نیز ۶۱ مرکز روزانه در کل کشور داریم که در حال فعالیت هستند.
وی ادامه داد: ما روند کودکان کار و خیابان را در کشور رصد می‌کنیم، دو رویکرد در تمام دنیا چه در بخش خصوصی و چه دولتی وجود دارد. یک رویکرد عمدتا مبتنی بر کاهش آسیب است و در حقیقت رویکرد خیریه محور است. در این رویکرد اساس بر این است که به سمت کاهش آسیب برویم و بگوییم شرایط زندگی این کودک همین است و نمی‌تواند از این شرایط خارج شود اما به او کمک می‌شود تا اقدامات محدودی به او ارائه شود. نقدی که به این رویکرد می‌شود این است که این رویکرد منجر به برون رفت کودک از این شرایط نمی‌شود. در این رویکرد یک کودک ۱۰ الی ۱۲ ساله زباله‌گرد در ادامه به یک نوجوان زباله‌گرد تبدیل می‌شود و هیچ اقدام مناسبی برای آنها صورت نمی‌گیرد البته ممکن است تعداد محدودی از این افراد از این مسیر خارج شوند.
فرید خاطرنشان کرد: اما رویکرد دیگری که وجود دارد رویکرد توسعه محور و پیشرفت محور است و براساس این رویکرد اقداماتی انجام می‌شود که کودک از چرخه کار خارج شود. در رویکرد پیشرفت محور در یک زمان کوتاه اقدامات کاهش آسیب کار شود که اصل آن نیز شناسایی خانواده وجلب اعتماد آنها است اما باید به سمت فرآیند توانمندسازی برویم تا خانواده از شرایطی که باعث می‌شود کودک کار کند خارج شود. رویکرد بهزیستی نیز پیشرفت محور است. البته معتقدیم مراکز روزانه باید باشد اما در آنجا کاهش آسیب صورت گیرد و باید به سمت توانمندسازی برویم. برای توانمندسازی هم نیاز به مهارت لازم است و هم منابع لازم. ما تلاش می‌کنیم تا منابع لازم را آماده کنیم.
وی درباره منع بکارگیری کودکان در زباله‌گردی گفت: منع به کارگیری کودکان در فرآیند زباله‌گردی اقدامی است که با شهرداری انجام شده است و امیدواریم به صورت عملیاتی شود. درباره کار کودکان در کارگاه‌ها نیزجلسات متعددی با وزارت کار داشتیم تا وارد این چرخه نیز شویم. از نظر ما کار کودک در کارگاه‌ها نیز کودک آزاری است و وقتی ممنوعیت کار برای کودکان زیر ۱۵ سال وجود دارد در هیچ جایی نباید شاهد حضور کار کودک باشیم.
وی همچنین خاطرنشان کرد: در بررسی‌هایی که انجام دادیم 40 درصد کودکان ایرانی نیز درگیر فقر خانواده هستند و 600 خانوار ایرانی را شناسایی کردیم و اولین قدم ما بحث توانمندسازی این افراد بود. اما همانطور که گفتم رویکرد ما رویکرد مورد به مورد است و ما هیچ پیشداوری در این زمینه نداریم و با گزارش مددکاری کمک‌هایمان را انجام می‌دهیم البته کمک‌های ما مشروط است هدف ما این است که کودک وارد خیابان نشود بنابراین قرار نیست ما از این طرف کمک به خانواده انجام دهیم اما خانواده باز هم کودک را برای کار به خیابان بفرستد.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی در پاسخ به این سوال که آیا با ممنوعیت زباله‌گردی کودکان در تهران ممکن است این کودکان به شهرستان‌ها سرازیر شوند، ادامه داد: در زباله‌گردی کودکان نیروی ارزان هستند و حاشیه سود آنها برای افراد بسیار زیاد است ما بعد از تهران در دیگر کلانشهرها نیز اقدامات‌مان را در خصوص کودکان زباله‌گرد انجام می‌دهیم. البته در سایر استان‌ها نیز اقداماتی در این زمینه انجام می‌شود. نگرانی ما این بود که این کودکان به کارگاه‌های زیرزمینی بروند البته پول کودکان در خیابان و درآمد آنها بیش از کارگاه‌های زیرزمینی است حتی حقوق حقه کودک در کارگاه‌های زیرزمینی داده نمی‌شود و کودکان در معرض انواع آسیب‌ها هستند و همانطور که گفتم ما در سه حوزه کار کودکان در خیابان، کودکان زباله‌گرد و کار کودکان در کارگاه‌ها وارد خواهیم شد.
فرید همچنین درباره باندهای خرید و فروش نوزادان گفت: خرید و فروش کودکان از مصادیق بارز کودک آزاری است و جرم محسوب می شود. در واقع این کار مصداق مثل قاچاق آدم است. در پلیس فتا هم رصد دائم می کنند این موضوع را و ما هم در برخورد با چنین موارد اولین کاری که می کنیم این است که همزمان به پلیس فتا و دادستانی و… خبر می دهیم که برخورد قاطع صورت بگیرد. برخورد شدیدی هم با این افراد صورت می گیرد تا اثر بازدارنده داشته باشد.
وی ادامه داد: در برخی موارد سازمان های مردم نهاد به ما اعلام می کنند که نوزادی را خانواده قصد فروش داشته است و با اقدامات این مرکز خانواده راضی شده و بچه تحویل بهزیستی شده است. در این شرایط هم یک گزارش مددکاری ارائه می شود و قاضی بر اساس آن گزارش نظر می دهد. در برخی موارد ممکن است کسی باشد در آن خانواده که مورد تایید است و صلاحیت نگهداری بچه را دارد و ما نوزاد را به او می دهیم.
معاون اجتماعی سازمان بهزیستی همچنین درباره تفاهم نامه با وزارت بهداشت درخصوص شناسایی زنان بارداری که معتاد هستند تصریح کرد: ما در این قرارداد بنایمان با وزارت بهداشت این بود که بعد از زایمان این مادران معتاد، نوزادانشان مرخص نشوند. مگر اینکه به اورژانس اجتماعی خبر بدهند تا تصمیم بگیرند چه کاری انجام دهند. سال گذشته هزار و ۲۰۰ کودک که تحت تاثیر مواد بودند را به ما دادند که از این میان ۶۰۰ نوزاد بودند و نیمی از آنها به خانواده سببی و نسبی سپرده شد و بقیه هم وارد بهزیستی شدند. البته ورود کودکان به شیرخوارگاه هم همیشه دائمی نیست و ممکن است موقتی باشد و اگر خانواده شرایط لازم را داشته باشد با نظر قاضی کودک به آنها پس داده می شود.
وی همچنین درباره سوادآموزی کودکان کار و خیابان و افزایش مدارس برای این کودکان نیز گفت: مدیریت این مساله با آموزش و پرورش است و طرحی دارند به اسم انسداد مبادی بی سوادی که سازمان برنامه وبودجه و وزارت بهزیستی و خیلی نهادهای دیگر در آن دخیل هستند و حتی برای ساخت مدارس خیریه ای هم اقدام می شود. حتی با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری درباره سوادآموزی اتباع آموزش و پرورش در این زمینه هم فعال است. بهزیستی هم کودکان را معرفی می کند.
معاون اجتماعی سازمان بهزیستی خاطرنشان کرد: یک مدلی که دوستان بخش غیردولتی دارند در این زمینه انجام می‌دهند و جای تقدیر دارد رویکرد کاهش آسیب است. البته برخی بچه ها دیر به این موضوع می پیوندند که باید زودتر آنها را به سن تحصیل همسالانشان برسانیم. حتی بوده بچه‌ای در همین مرکز بهزیستی که مشکل تکلم داشته و تا ۱۱ سالگی نتوانسته مدرسه برود.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور درباره شناسایی کودکان مبتلا به کرونا خاطرنشان کرد: بحث هایی مثل فاصله گذاری اجتماعی یا زدن ماسک هم از سوی ما و هم سازمان های مردم نهاد در این بخش انجام می شود. در واقع ما هم بحث آموزش و هم تهیه بسته های بهداشتی را داریم. در تهران فقط ۴۰ هزار بسته بهداشتی توسط خود بهزیستی توزیع شد. ترغیب کردن بچه ها به استفاده از ماسک را از پیش از عید دنبال می‌کنیم.
