بازوی کمکی طرح تحول سلامت در روزهای سخت شیوع کرونا

به گزارش ایلنا، در حالی وارد هفتمین سال اجرای طرح تحول سلامت شده‌ایم که جهان با یک بیماری واگیردار دست و پنجه نرم می‌کند. کرونا به جهان ثابت کرد با نگاه تک بعدی صرف نمی‌توان به مبارزه با ویروسی میکروسکوپی پرداخت و باید با نگاهی همه‌جانبه و فراگیر در نظام سلامت  برای شکست این ویروس ناشناخته پیش رفت. 

طرح تحول سلامت با هدف درمان چالش‌های حوزه سلامت در ۱۵ اردیبهشت ماه سال ۹۳ با هدف دسترسی به خدمات سلامت آغاز به کار کرد، چرا که نبود توان مالی به معنای عدم بهره‌مندی از خدمت به رغم دسترس‌پذیر بودن آن است. 

با اجرای این طرح بسیاری از مصوبات معوقه حوزه سلامت به سرانجام رسید و  بیش از هشت میلیون و هشتصد هزار نفر که از هیچ نوع پوشش بیمه سلامتی برخوردار نبودند، تحت پوشش بیمه همگانی قرار گرفتند. 

کاهش سهم پرداختی بیماران به ۶ درصد در مناطق شهری و ۳ درصد در مناطق روستایی

یکی از اهداف منظور شده در طرح تحول سلامت، کاهش پرداخت هزینه‌های درمان از جیب مردم بوده است.  بیماران تا پیش از اجرای این طرح، سهم  بالایی از پرداختی‌ها را برعهده می‌گرفتند و پرداختی بیمار از هزینه بستری به صورت میانگین ۳۷ درصد بوده که تا برخی موارد به  ۹۵ درصد هم می رسیده است. همچنین ارجاع بیماران به خارج از بیمارستان برای خرید دارو، تجهیزات مصرفی و تصویربرداری های پزشکی امری رایج بود که اگر هزینه های آنها به رقم فوق الذکر اضافه شود، سهم بیمار از هزینه های درمانی بیشتر نیز می شده است که هزینه های مستتر و اعلام نشده ای به بیماران تحمیل می گردید که در هیچ صورتحسابی به آنها اشاره نمی‌شد. 

اما با اجرای طرح تحول سلامت، سهم پرداختی بیماران دارای بیمه پایه سلامت از خدمات بستری در بیمارستان‌های تحت پوشش وزارت بهداشت در مناطق شهری به ۶ درصد از کل پرونده و برای روستانشینان، عشایر و ساکنان شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر به ۳ درصد از کل پرونده کاهش یافت. اما باید به این نکته توجه کرد که با اعمال هزینه دارو و ملزومات، این اعداد به ۱۰ و ۵ درصد می رسد

یکی از چالش‌های دیگری که بیماران با آنها مواجه بوده‌اند، ‌دسترسی به اقلام دارویی در بیمارستان بوده است و آنها مجبور بودند برای تهیه اقلام اقدام کنند. با اجرای این طرح، اقلام دارویی موجود در بیمارستان ها از ۳۲۰ قلم به ۷۵۰ و به همین ترتیب دسترسی به ملزومات مصرفی نیز افزایش یافت. 

بهبود ارائه خدمات سرپایی در بیمارستان‌های دولتی

یکی دیگر از مشکلاتی که تا پیش از این وجود داشت، ارائه خدمات سرپایی ضعیف در بیمارستان‌های دولتی وابسته به وزارت بهداشت بود و به‌طور معمول بیماران برای دریافت خدمات تخصصی به این بیمارستان‌ها مراجعه نمی‌کردند، اما با اجرای طرح تحول سلامت و ارائه خدمات تخصصی سرپایی در قالب کلینیک های ویژه، سه هدف کلان محافظت مالی مردم در برابر هزینه های درمانی، بهبود عدالت در دسترسی به خدمات درمانی و ارتقاء کیفیت خدمات درمانی تأمین شد. 

رشد ۳ برابری حضور پزشکان متخصص در مناطق محروم

حضور پزشکان متخصص در مناطق محروم نیز یکی از چالش‌‌های موجود قبل از اجرای طرح تحول سلامت بود. پزشکان متخصص به عنوان نیروی طرح خدمات تخصصی به مناطق محروم اعزام می‌شدند و غالبا بدلیل نبود اقدامات لازم تشویقی برای ماندگاری آنها در مناطق محروم، این مناطق را ترک می‌کردند. اما با اجرای طرح تحول ۳۰۹ شهر/ شهرستان محروم و توسعه ‌نیافته کشور و ۳۴۲ بیمارستان فعال در آن مناطق در برنامه حمایت از ماندگاری پزشکان در مناطق محروم مورد پوشش قرار گرفتند. 

همچنین تعداد پزشکان در مناطق محروم پس از اجرای برنامه ماندگاری شاهد رشد ۳ برابری بود  که  فعالیت ۶۱۵۰ پزشک ماندگار، به‌صورت تمام‌وقت جغرافیایی، در مناطق محروم کشور (۱۴۳۵ پزشک عمومی و ۴۷۱۵ پزشک متخصص، فوق تخصص و فلوشیپ)، در برابر ۲۲۰۰ پزشک پیش از اجرای این برنامه را شامل می‌شود. 

 یکی از دستاوردهای مهم این طرح افزایش دسترسی مردم به خدمات سطح ۲ و ۳ در مناطق محروم کشور بوده است که باعث رشد حدود ۳ برابری در خدمات سرپایی و رشد ۶۵ درصدی خدمات بستری شده است. 

حذف کامل زیرمیزی در مناطق محروم

به دنبال اجرای طرح تحول سلامت اقدامات ارزشمندی در بخش زیرساخت‌های حوزه بهداشت و درمان اتفاق افتاد که اگر این اقدامات نبود، به طور حتم در دوران همه گیری کرونا کشور با بحران جدی مواجه می شد که از جمله این اقدامات می‌توان به ساخت ۳۱۶۰۰ تخت بیمارستانی جدید در پنج سال و نیم اشاره کرد. شایان ذکر است کل تخت‌های بیمارستانی کشور در سال ۱۳۹۲ حدود ۸۴۰۰۰ تخت بود که بیش از نیمی از آن‌ها فرسوده و با طول عمر بالای ۴ دهه بودند.

نوسازی کامل ۴۵۰۰۰ تخت بیمارستانی موجود،‌ راه اندازی ۳۷ پایگاه اورژانس هوایی، افزایش بیش از ۱۵۰۰ تخت اورژانس،‌ بهسازی ۱۸۰ بخش اورژانس در کشور، ساخت و تجهیز ۲۴۸۳ تخت مراقبت‌های ویژه جدید ICU (مراقبت‌های ویژه) (کل تخت‌های مراقبت‌های ویژه در سال ۱۳۹۲ معادل  ۵۷۰۰ عدد)، ساخت ٧٥٠٠ واحد بهداشتی شامل خانه بهداشت، اقامتگاه تیم پزشکی، مرکز بهداشتی - درمانی روستایی، پایگاه سلامت، همچنین تعمیر، بازسازی، بهسازی و تجهیز بیش از ۱۷۰۰۰ واحد بهداشتی، ساخت و تجهیز ۲۵۱ کلینیک ویژه دارای ۶۴۴۰ مطب تخصصی از دیگر دستاوردهای اجرای این طرح در سال‌های اخیر بوده است. 

ترویج زایمان طبیعی

در بخش حمایت از سیاست‌های جمعیتی و ترویج زایمان طبیعی اقدامات ارزشمندی از جمله  ساخت و تجهیز ۲۶۷۲ واحد اختصاصی زایمان طبیعی در ۳۶۶ بلوک زایمانی در راستای ترویج زایمان طبیعی و حفظ حریم خصوصی مادران (۱۸۱۶ تخت تا دیماه ۱۳۹۷ تکمیل شده و مابقی ۹۲ درصد پیشرفت داشته اند) انجام شده است. 

تشکیل پرونده الکترونیک سلامت

در حوزه الکترونیک سلامت نیز اقدامات شایان توجهی صورت گرفته است و تا پایان سال ۱۳۹۶ برای بیش از ۷۴ میلیون نفر از جمعیت کشور، پرونده الکترونیک سلامت تشکیل شد.

برنامه پزشک خانواده روستایی در مناطق روستایی، شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر جمعیت و عشایر، جمعیتی حدود ۲۸ میلیون نفر (۷ میلیون نفر جمعیت شهری زیر ۲۰ هزار نفر، ۲۱ میلیون نفر جمعیت روستایی و ۵۸۰ هزار نفر جمعیت عشایری) را تحت پوشش قرار داده است.

برنامه پزشک خانواده شهری نیز بعد از اجرای طرح تحول سلامت با الگوی اجرا شده در برنامه روستایی در تمام شهرها آغاز شد. در پی اجرای طرح پزشک خانواده خدمات بهداشت دهان و دندان ارائه شده به جمعیت تحت پوشش برنامه پزشک خانواده روستایی ارائه شد. همچنین سهم پرداختی بیماران از نسخ بستری از ۵۴ درصد در سال ۱۳۹۲ به ۱۰ درصد رسید.

در حوزه دارو نیز بازار دارویی ایران در سال ۱۳۹۵ با قیمت مصرف کننده به بیش از ۴۵۰۰ میلیون دلار رسید که ۷۰ درصد از سهم این بازار متعلق به فرآورده های تولید داخل بود.

کاهش پرداختی بیماران صعب العلاج و بیماران خاص

میزان پرداخت از جیب بیماران صعب العلاج و خاص از میانگین ۴۵ درصد در نیمه اول سال ۱۳۹۲ به ۱۱ درصد در نیمه اول سال ۱۳۹۶ کاهش یافت. 

همچنین اقلام دارویی در بیمارستان‌ها از ۳۴۰ قلم به ۷۵۰ قلم رسید. لذا بیشتر از ۵۰ درصد اقلام دارویی بیمارستان‌ها افزایش پیدا کرد. میانگین کمبود اقلام دارویی و تجهیزات در ماه از ۱۷۰ قلم به ۳۰ قلم کاهش پیدا کرد. از سویی در سطوح ارائه کننده مراقبت‌های اولیه سلامتی (مراکز و خانه های بهداشت) تعداد اقلام دارویی از ۳۵۰ قلم به ۴۴۰ قلم افزایش پیدا کرد و ۷ قلم مکمل دارویی در این مراکز ارائه شد که قبل از طرح تحول سلامت در سال ۱۳۹۲ ارائه نمی‌شد.