«محدودیت در عرضه به جای کاهش تقاضا» سیاست جدید برای مدیریت مصرف غیرقانونی متادون

به گزارش خبرنگار ایلنا، با وجود اینکه چندی پیش یکی از مسئولان مرتبط با حوزه اعتیاد در مصاحبه‌ای اعلام کرده بود که موضوع واگذاری متادون از طریق داروخانه‌ها به بیماران در دستور کار کمیته درمان ستاد نیست و معمولاً هیچ روشی در حوزه بهداشت و درمان که با سلامتی مردم در ارتباط باشد، بدون اجرای طرح پایلوت (آزمایشی) و بررسی نتایج آن در کشور اجرایی نمی‌شود و تاکنون هیچ برنامه پایلوتی درباره اینکه بخواهیم متادون را از داروخانه‌ها مستقیم در اختیار بیماران قرار بدهیم، نداشته‌ایم؛ در صد و سی و ششمین جلسه ستاد مبارزه با مواد مخدر عرضه متادون از طریق داروخانه‌ها به بیماران به تصویب رسید.

مصوبات ستاد  مبارزه با مواد مخدر مافوق مصوبات کمیته درمان ستاد است

حمید جمعه‌پور، مدیرکل درمان و حمایت های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره این مصوبه به خبرنگار ایلنا می‌گوید که نظر شخصی اش در این باره تعیین کننده نیست و کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر که نمایندگان دستگاه‌های مختلف در آن حضور دارند، تصمیم نهایی را اتخاذ می‌کند.

جمعه پور می گوید که مصوبات ستاد  مبارزه با مواد مخدر مافوق مصوبات کمیته درمان ستاد است و مصوبات کمیته درمان باید در راستای مصوبات ستاد باشد و این کمیته نمی تواند مصوبه ای برخلاف مصوبات ستاد داشته باشد. 

کارشناسان اعتیاد از منتقدان این مصوبه هستند، البته به گفته جمعه پور اگر قرار بر تغییر این مصوبه باشد باید در خود جلسه ستاد تصمیم گیری شود.

 بررسی ها انجام شده، نمی‌توانیم انگ بزنیم که مصوبه غیرعلمی یا غیرکارشناسی است

البته مدیرکل درمان و حمایت های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر بر این باور است که مصوبه کنونی هم حاصل ماه‌ها بررسی و ارزیابی و اخذ نظر از افراد مختلف بوده است و این طور نبوده که بخواهند به یک باره تصمیم بگیرند.

جمعه پور بر این نکته هم تاکید می کند که این موضوع در زمانی که دکتر سعید نمکی، وزیر بهداشت و دکتر جان بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت و سایر وزرا و مدیران سازمانهای عضو در جلسه ستاد مبارزه با مواد مخدر حضور داشته اند، تصویب شده و اگر موضوع غیرکارشناسی و غیر علمی بود حتما تصویب نمی‌شد.

به گفته او در برخی کشورها عرضه متادون از طریق داروخانه ها و در برخی از کشورها هم از طریق مراکز درمان اعتیاد و هم داروخانه ها صورت می گیرد و نمی توانیم بگوییم که این موضوع غیرعلمی و غیرکارشناسی است که اگر بود در کشورهای دیگر هم اجرا نمی شد. پس نمی توانیم انگ بزنیم که مصوبه غیرعلمی یا غیر کارشناسی است.

سیاستگذارها، سیاست را تعیین می کنند و متخصصان باید روش و شیوه را مشخص کنند

جمعه پور با بیان اینکه سیاستگذارها، سیاست را تعیین می کنند و متخصصان باید روش و شیوه را مشخص کنند، می گوید که قرار است در جلسه آینده کمیته درمان ستاد که به زودی(همین هفته) با حضور معاون وزیر بهداشت و مسئولان دستگاه‌های عضو برگزار می شود تا ابعاد این تصمیم مورد بررسی قرار گیرد. او می‌افزاید: باید ابعاد قضیه را بررسی کنیم و در مورد جزییات اجرای مصوبه تصمیم گیری کنیم. حتما باید شیوه نامه اجرایی و  زمان بندی داشته باشیم و حتما باید ابتدا مصوبه پایلوت اجرا شود و بعد به صورت کشوری به اجرا درآید.

این مصوبه؛ تصمیم حاکمیتی است و همه باید مطیع آن باشیم

رئیس مرکز مدیریت پیوند و امور بیماری‌های وزارت بهداشت هم هر چند که می گوید ابایی ندارد از اینکه بیان کند شخصا و به عنوان یک کارشناس با مصوبه ستاد مبنی بر واگذاری متادون از طریق داروخانه ها به بیماران موافق نیست، اما در عین حال بر این نکته تاکید می کند که این مصوبه یک تصمیم حاکمیتی است که همه باید مطیع آن باشیم و لازم الاجرا است.

مهدی شادنوش می گوید که با وجود اینکه انتقاداتی به عملکرد مراکز درمان سرپایی اعتیاد وجود دارد اما هیچ کس نمی تواند منکر خدمات این مراکز در درمان و کاهش آسیب اعتیاد کشور باشد.

با واگذاری متادون از طریق داروخانه ها به بیماران، مشکل نشت متادون حل نمی شود

به گفته او با واگذاری متادون از طریق داروخانه ها به بیماران، مشکل نشت متادون حل نمی شود بلکه چنین اقدامی در واقع جا به جایی مشکل از نقطه ای به نقطه دیگر بدون اندیشیدن و تدبیر کافی است. 

رئیس مرکز مدیریت پیوند و امور بیماری‌های وزارت بهداشت می گوید: قبل از اینکه این موضوع مصوب شود در این زمینه برنامه پایلوتی در برخی استان ها اجرا شده که نتایج آن نشان دهنده نواقصی بوده است که پیشنهاداتی هم برای حل نواقص مطرح شده است.

شادنوش بر این اعتقاد است که شاید بهتر باشد قبل از اینکه این برنامه به صورت کشوری اجرا شود. نواقصی که در برنامه پایلوت قبلی بوده برطرف شود و در برخی استان های بزرگ تر مجددا پایلوت اجرا شود و سپس برای کل کشور اجرایی شود.

او امیدوار است که با این مصوبه و توجه به دستاوردهای مراکز درمان سرپایی اعتیاد به گونه ای تعادل برقرار شود که هم این مراکز دچار مشکل نشوند و بتوانند به کارشان ادامه دهند و هم تخلفاتی که در برخی از این مراکز وجود دارد از بین برود.

شادنوش همچنین بر این اعتقاد است که اگر در دهه های گذشته خودنظارتی های قوی تری اتفاق می افتاد و سیستم های نظارتی و مراقبتی بیشتر می بود شاید امروز بیشتر می شد از دستادورهای موفقیت آمیز مراکز سرپایی درمان اعتیاد صیانت کرد.

هر چند که مراکز درمان سرپایی درمان اعتیاد نقایصی دارند اما خدمات شان قابل انکار نیست

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور هم در گفت‌وگو با ایلنا با تاکید بر این که از جایگاه سازمانی صحبت نمی کند و به عنوان یک کارشناس اعتیاد با این مصوبه مخالف است، می گوید: هر چند که مراکز درمان سرپایی درمان اعتیاد نقایصی دارند اما خدمات مفیدی که ارائه می کنند بیشتر از نقایص شان است و ما واقعا به وجود آنها در کشور نیاز داریم.

فرید براتی سده می گوید: مراکز سرپایی درمان اعتیاد همیشه به دلیل نشت متادون در معرض اتهام بوده اند و این در حالی است که هیچ تحقیق میدانی انجام نشده که ثابت کند میزان نشت متادون از این مراکز چقدر است. ضمن اینکه میزان نشت متادون در بازار آزاد به قدری زیاد است که اصلا نمی تواند فقط از مراکز درمان سرپایی باشد.به اعتقاد او دادستانی باید در زمینه کشف منشا نشت متادون ورود کند و در این زمینه نظارت های جدی‌تری را اعمال شود.

متهم ردیف اول نشت متادون، مرکز درمان سرپایی اعتیاد نیستند

 معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور می گوید: با وجود اینکه در سال های اخیر بیشتر کشفیات متادون مربوط به چرخه توزیع بوده است اما همچنان اصرار بر این فرضیه غلط است که متهم ردیف اول در زمینه نشت متادون مراکز درمان سرپایی اعتیاد هستند و فکر می کنند اگر از این مراکز نشت نداشته باشیم مساله نشت متادون کشور حل می شود. براتی بر این اعتقاد است که مساله، اشتباه صورت بندی شده است و با این اقدام نه تنها مشکل نشت متادون حل نمی شود بلکه مشکلات به مراتب بیشتر و پیچیده تری برای درمان اعتیاد کشور ایجاد خواهد شد.

توزیع متادون از طریق داروخانه ها به بیماران  فقط مشکلات را پیچیده‌تر می کند

به گفته براتی توزیع متادون از طریق داروخانه ها به بیماران  نه تنها مشکلی را حل نمی کند بلکه مشکلات جدیدی هم می تواند ایجاد کند، می گوید: اگر قرار باشد که بیماران متادون مورد نیازشان را از داروخانه ها دریافت کنند، تکلیف درمان های غیردارویی چه می شود؟ در حال حاضر هم که بیماران دارو را از مراکز درمان سرپایی اعتیاد دریافت می کنند، خدمات مشاوره ای و روانشناسی به درستی در مراکز ارائه نمی شود و همین موضوع یکی از مشکلات اصلی این مراکز است حالا فرض بگیریم که دیگر بیماران دارو را هم از داروخانه ها دریافت کنند و رفت و آمدشان به مراکز درمان اعتیاد بسیار کمتر شود. در این صورت این بیماران قرار است کجا خدمات مشاوره ای و روانشناسی دریافت کنند؟ وقتی دارو در مراکز نباشد بیشتر بیماران رغبتی برای حضور مستمر در مراکز نخواهند داشت در چنین شرایطی آیا قرار است این خدمات در داروخانه ها به این افراد داده شود؟ آیا داروخانه ها چنین فضایی برای ارائه خدمات دارند؟ آیا روانشناس و مشاور استخدام خواهند کرد؟ اصلا وقت، انرژی، انگیزه و امکاناتی دارند که بتوانند این خدمات را ارائه کنند؟

او می گوید: بعید می دانم که پاسخ این سئوالات مثبت باشد. داروخانه ها در حال حاضر هم به اندازه کافی شلوغ هستند.

امکان نشت متادون از داروخانه ها هم وجود دارد

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور همچنین بر این اعتقاد است که احتمال نشت متادون از داروخانه ها هم بسیار بالا است و این بر اساس تجربه ثابت شده است که امکان نشت داروهای طبقه بندی شده از داروخانه ها همیشه وجود داشته و غیرقابل انکار است. برای مثال می توانیم به ترامادول اشاره کنیم. ترامادول از همان ابتدا در اختیار داروخانه ها قرار داده شد و این طور نبوده که بیماران از مراکز درمان اعتیاد آن را دریافت کنند. با این حال یک زمانی در کشور گرفتار فاجعه مصرف غیرقانونی ترامادول بودیم. الان هم نشت ترامادول و ریتالین از داروخانه ها خیلی زیاد است. با این سابقه تاریخی نمی دانم بر چه اساس و مبنایی این تصور شده که اگر متادون به داروخانه ها واگذار شود و از این طریق در اختیار بیماران قرار داده شود دیگر متادون نشت نخواهد کرد!

اجرایی شدن این مصوبه خطرناک است

براتی با بیان اینکه این مصوبه نه تنها مشکلی از سیستم اعتیاد کشور حل نمی کند بلکه دهها خطای دیگر را هم به صورت ناخواسته به این سیستم تحمیل می کند، می گوید: منطقی نیست به بهانه اینکه از این طریق مشکل نشت متادون حل می شود، مشکلات دیگری را به سیستم اعتیاد کشور اضافه شود. این واقعیت قابل انکار نیست که نشت متادون در کشور وجود دارد و مشکلاتی را  ایجاد کرده اما راهی که برای حل این مشکل در نظر گرفته شده اشتباه است. ابتدا باید مشخص شود که منشا اصلی نشت متادون کجاست و بعد به دنبال راه حل بود. تا زمانی که ندانیم منشا نشت کجاست هر اقدامی که انجام بدهیم اشتباه است. همه مسئولان می دانند که مراکز درمان سرپایی اعتیاد منشا اصلی نیستند اما چرا این راهکارها ارائه می شود، قابل درک نیست.

او با بیان اینکه اگر ندانیم به کجا می خواهیم برانیم، هر بادی هم که بیاید باد خوبی نیست، می گوید: بلایی که با این مصوبه سر مراکز درمان اعتیاد می آید مانند رفتن با بادهایی است که نمی دانیم نهایت‌اش چه می شود و خطرناک است.»

حال سئوال این است که در شرایطی که کارشناسان اعتیاد بر این اعتقادند که واگذاری متادون از طریق داروخانه ها به بیماران می تواند منجر به «نابودی انسجام و یکپارچگی پکیج درمانی»، « آشکار شدن هویت بیماران»، «عدم توانایی داروخانه‌ها در محافظت از داروهای طبقه‌بندی شده»، «قطع ارتباط بین بیمار و مراکز درمانی»، «تعطیل شدن خدمات غیردارویی» و ... شود و درباره تبعات این تصمیم هشدار می‌دهند، آیا امکان تجدیدنظر درباره این مصوبه وجود دارد؟

گزارش: مرضیه نوری