دانش‌آموزان المپیادی در گفت‌وگو با ایلنا:
مسئولان آموزش و پروش برای دانش‌آموزان المپیادی ارزش قائل نیستند/ برخی بالادستی‌ها تعهد و تخصص ندارند/ جلوگیری از فرار مغزها کار خیلی راحتی است/ حفظ نخبگان با «حرف زدنِ صرف» ساده‌انگارانه است
دانش‌آموزان ایرانی در المپیادهای بین‌المللی موفق به کسب مدال‌های رنگارنگ شدند و حفظ این سرمایه‌های جوان و نخبه باید از اولویت‌های دولت باشد، زیرا به گفته خود این دانش آموزان آنها در صورتی که مجبور شوند، برای ادامه تحصیل از کشور مهاجرت خواهند کرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، چندی پیش دانش‌آموزان المپیادی در رشته‌های ریاضی، زیست و شیمی با کسب مدال‌های طلا و نقره به کشور بازگشتند. این دانش‌آموزان موفق شدند؛ با حضور در المپیاد بین‌المللی مقام بیاورند و برای کشورمان افتخارآفرینی کنند. وقتی به روزمه دانشجویان نخبه‌ای که از کشور خارج شده‌اند، نگاه می‌اندازیم متوجه می‌شویم، برخی از آنها مدال‌های متعددی در المپیادهای زمان دانش‌آموزی خود کسب کردند. حال این سوال مطرح است که دانش‌آموزان المپیادی امروز چقدر به فکر تحصیل در خارج از کشور هستند؟ چه نقدهایی به سیستم آموزشی کشور دارند و با وجود حداقل امکاناتی که خود از آن یاد می‌کنند، چطور توانسته‌اند به موفقیت و کسب مدال طلا و نقره در سطح جهانی دست یابند؟ با سه نفر از دانش‌آموزان موفق در المپیاد بین‌المللی ریاضی و زیست در این راستا گفتگویی داشته‌ایم که در ادامه میخوانید؛
شاید لازم باشد برای کسب تجربه به دانشگاه‌های دنیا برویم
دانشگاه‌های خوبی داریم، ولی برخی رشته‌ها و مباحث هستند که در کل دنیا تنها در یک یا دو دانشگاه تدریس می‌شود، طوری که حتی دانشجویان کشورهای توسعه یافته هم برای ادامه تحصیل و فراگرفتن آن علم و دانش به آن دانشگاه‌ها می‌روند.
سید محمد حاتمی (دانش آموز پایه دوازدهم رشته ریاضی فیزیک مدرسه علامه حلی) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با بیان اینکه یکی از اولویت‌هایش آشنایی با فضایی دانشگاه‌های کشور برای انتخاب مسیر تحصیلی است، گفت: ما نخست باید به دانشگاه‌ها برویم تا فضاهای علمی را بیشتر ببینیم، چرا که تاکنون ما بیشتر در فضای دانش‌آموزی بودیم، بنابراین باید به فضاهای دانشگاهی برویم تا بعد تصمیمات جدی بگیریم. کلیت برنامه من برای آینده این است که ادامه تحصیل بدهم و اگر لازم باشد برای تکمیل آن به خارج از کشور بروم. البته برنامه خاصی ندارم، اما اگر ببینم که داخل کشور برای تحقق نیازهای علمی و تحصیلی آنطور که ما انتظار داریم، شرایط مهیا نیست، فکر می‌کنم برای تحصیل به خارج از کشور بروم.
وی ادامه داد: البته ما دانشگاه‌های خوبی داریم، ولی برخی رشته‌ها و مباحث هستند که در کل دنیا تنها در یک یا دو دانشگاه تدریس می‌شود، طوری که حتی دانشجویان کشورهای توسعه‌یافته هم برای ادامه تحصیل و فراگرفتن آن علم و دانش به آن دانشگاه‌ها می‌روند، به همین دلیل برای اینکه بتوان به آن سطح علمی دست یافت، باید به آن دانشگاه رفت.
کارکردن در ایران سختی‌های خاص خود را دارد
کارکردن در داخل ایران در بعضی از رشته‌ها سختی‌های خاص خودش را دارد، برخی هم نمی‌خواهند این سختی را به جان بخرند و ترجیح می‌دهند، زندگی راحتی داشته باشند که البته تصمیم آنها هم محترم است.
حاتمی دانش آموز دارنده مدال نقره المپیاد جهانی ریاضی گفت: البته ترجیح من این است که از کشور نروم، چرا باید این کار را کنم؟ به هر حال در کشور غریبه تحصیل کردن سختی‌های خاص خودش را دارد و تا جایی که مجبور نشوم، نمی‌روم. به هر حال کارکردن در داخل ایران در بعضی از رشته‌ها سختی‌های خاص خودش را دارد، برخی هم نمی‌خواهند این سختی را به جان بخرند و ترجیح می‌دهند زندگی راحتی داشته باشند که البته تصمیم آنها هم محترم است.
وی اضافه کرد: سیستم آموزشی نمی‌تواند، نخبگان کشور و دانش‌آموزان استعداد برتر را مدیریت کند. به همین دلیل استعدادهای برتر ما نیاز به یک تلاش بیشتر و سازمان جدایی دارند و همانطور که مقام معظم رهبری تاکید کردند، بحث استعداد درخشان و سمپاد فرق دارد و به نظر من کم‌لطفی‌هایی که در سال‌های اخیر ایجاد شده باید جبران شود.
این دانش آموز دارنده مدال طلای کشوری و مدال نقره جهانی در رشته ریاضی گفت: من در مدرسه سمپاد و علامه حلی تهران درس خواندم و در آنجا معلمان دلسوزی داشتیم که از روی علاقه و بدون چشم‌داشت کار می‌کردند و با تمام انرژی برای ما مایه می‌گذاشتند، من نیز برای کمک‌هایشان از آنها تشکر می‌کنم.
دانش‌آموزانی که امسال در مجارستان در این مسابقات شرکت کرده بودند، سال گذشته در ایران حضور داشتند و خیلی‌هایشان می‌گفتند که برگزاری این مسابقات در ایران خیلی منظم‌تر و بهتر بود.
علی یزدی‌زاده خرازی (دانش‌آموز پایه دوازدهم دبیرستان هاشمی نژاد۱ مشهد) که امسال موفق به دریافت مدال نقره المپیاد زیست‌شناسی در سطح جهانی شده است، در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، با اشاره به برنامه‌ها و اولویت‌هایش برای آینده گفت: برای اینکه به اولویت‌ها و برنامه‌‌هایم در آینده برسم، لازم می‌دانم ابتدا وضعیت مسابقات را شرح دهم. در مسابقات زیست‌شناسی شرکت‌کنندگان از سطح بالایی برخوردار بودند. ۷۴ کشور در این مسابقه شرکت کرده بودند، هر کشور ۴ شرکت‌کننده داشت که در مجموع ۲۸۵ نفر می‌شدند. در مسابقات المپیاد جهانی به یک عده مدال طلا، یک عده نقره و عده‌ای هم برنز داده می‌شود. تیم ایران امسال توانست در این مسابقات ۳ مدال نقره و یک برنز کسب کند.
وی با بیان اینکه این مسابقات سال گذشته در ایران برگزار شد، گفت: نکته‌ای که می‌تواند جالب باشد، این است که بعضی از دانش‌آموزانی که امسال در مجارستان در این مسابقات شرکت کرده بودند، سال گذشته در ایران حضور داشتند و خیلی از آنها می‌گفتند که برگزاری این مسابقات در ایران خیلی منظم‌تر و بهتر بود. در مجارستان برنامه‌ها با تاخیر و بدون نظم انجام می‌شد و این نشان می‌دهد، هزینه‌ای که برای المپیاد جهانی در ایران شد، واقعا به جا بود و وجهه درستی را از کشورمان به جهان نشان داد.
دانش‌آموز برنده مدال نقره المپیاد زیست‌شناسی گفت: در ایران برای انتخاب چهار نفری که در مسابقات المپیاد جهانی شرکت خواهند کرد یک برنامه یک تا دو ساله برگزار می‌شود، آزمون‌های تئوری در کل کشور برگزار می‌شود، ۴۰ نفر برای دوره‌های تابستانه در تهران شرکت می‌کنند و از این ۴۰ نفر ۸ نفر مدال طلا می‌گیرند که یک سال را در تهران و در باشگاه دانش‌پژوهان دوره می‌بینند و از این ۸ نفر ۴ نفر برای المپیاد جهانی انتخاب می‌شوند. این روندی بود که من برای رسیدن به المپیاد جهانی طی کردم.
انتقاد از روند کاری باشگاه دانش‌پژوهان جوان
ما در باشگاه دانش‌پژوهان جوان در زمینه آزمایشگاه امکانات خوبی داشتیم ولی چون سیستم پرداخت‌های این مرکز خیلی نامنظم و ناکافی بود و چون مشکل مالی داشتند برای ما استاد و معلم نمی‌آمد و این یکی از نقص‌های این مرکز بود.
یزدی‌زاده خرازی اضافه کرد: ما برای رسیدن به المپیاد جهانی، در کشور با دانش‌آموزان خیلی خوبی رقابت می‌کنیم که البته مسیر بسیار سختی است. برای کسب مدال طلا در کشور و شرکت در این مسابقات ما یک سالی را در باشگاه دانش‌پژوهان جوان که سازمانی زیر مجموعه آموزش و پرورش است، مشغول مطالعه و تلاش بودیم. نقش این مرکز این است؛ دانش‌آموزانی را که در کشور مدال طلا کسب می‌کنند، تربیت می‌کند تا در المپیاد جهانی شرکت کنند. من در مشهد زندگی می‌کنم و در این مدت هم در خوابگاه بودیم که این باعث شده بود تا من با سیستم اداری این سازمان خیلی آشنا شوم و یکسری ضعف‌ها و ناکارآمدی را می‌دیدیم. یکی از مشکلات درسی که ما داشتیم، در حوزه آزمایشگاهی بود،گرچه امکانات خوبی داشتیم، ولی چون سیستم پرداخت‌های این مرکز به دلیل مشکل مالی خیلی نامنظم و ناکافی بود، برای ما استاد و معلم نمی‌آمد و این یکی از نقص‌های مرکز بود.
او با اشاره به سایر مشکلات گفت: اگرچه تجهیزات و امکانات کافی بود، ولی استاد نبود. به همین دلیل یکی از دغدغه‌های من این است که برگردم و این سیستمی که وجود دارد را تا جایی که می‌توانم بهبود ببخشم و اصلاح کنم. مسیر سختی است؛ شاید بسیاری از مدیران تمایل به اصلاح نداشته باشند، ولی من دوست دارم سعی خودم را بکنم و به عنوان یک نخبه خودم را برای آینده کشورم مسئول می‌دانم. خیلی از نخبه‌های ما این شرایط بد را که می‌بینند از کشور می‌روند و به نظر من این منطقی است. در کشور ما دانش‌آموزانی که نخبه می‌شوند، سعی در رفتن به خارج از کشور دارند، چون واقعا ماندن و ساختن با این همه مشکل خیلی سخت است.
به بنیان‌های اصلی کشورم خیلی اعتقاد دارم
اگر روزی برای ادامه تحصیل به خارج از کشور سفر کردم، دوباره بازمی‌گردم و می‌دانم با تمام سختی‌هایی که وجود دارد به کشورم خدمت می‌کنم.
این دانش آموز نخبه در واکنش به این سوال که آیا در آینده قصد مهاجرت یا ادامه تحصیل در خارج از کشور را دارد یا خیر؟ گفت: من خودم را نسبت به کشورم مسئول می‌دانم و به بنیان‌های اصلی کشورم خیلی اعتقاد دارم به همین خاطر هم دوست دارم به کشورم خدمت کنم، گرچه به نظرم تحصیل در خارج از کشور بسیار مفید است. اگر ما به جاهای مختلف دنیا برویم و نظرات مختلفی را بشنویم، خیلی برایمان مفید خواهد بود. اما اگر روزی این کار را کردم و برای ادامه تحصیل به خارج از کشور سفر کردم، دوباره بازمی‌گردم و می‌دانم با تمام سختی‌هایی که وجود دارد به کشورم خدمت می‌کنم.
او اضافه کرد: معمولا در المپیاد زیست‌شناسی دانش‌آموزان رشته پزشکی را انتخاب و عده معدودی هم به رشته بیوتکنولوژی را برمی‌گزینند و دانش‌آموزانی هم که می‌خواهند در رشته بیوتکنولوژی فعالیت کنند به خارج از کشور می‌روند. من این تصمیم را دارم تا در رشته بیوتکنولوژی و در دانشگاه تهران ادامه تحصیل بدهم و اگر فرصتی هم پیش بیاید، شاید برای قسمتی از تحصیلم به خارج از کشور سفر کنم. رشته زیست‌شناسی هم بُعد علمی و هم بُعد عملی دارد که میتوان آن را ادامه داد. در حقیقت بیوتکنولوژی در فناوری زیستی، صنعت، کشاورزی، پزشکی و غیره کاربرد دارد. الان در ایران شرکت‌های در این زمینه‌ها فعال هستند و اگرچه یکسری قوانین دست و پاگیری هم در مسیرشان وجود دارد، ولی کم کم در حال پیشرفت و رو به رشد هستند و من فکر می‌کنم اگر در زمینه بیوتکنولوژی فعالیت کنم، برای کشورم مفیدتر خواهم بود.
تصمیم برای خروج از کشور دشوار است
کم و کاستی‌هایی باعث ایجاد نا امیدی بچه‌ها می‌شود، بنابراین آنها تصمیم می‌گیرند بروند و در یک جای بهتر و راحت‌تر تحصیل و زندگی کنند.
یزدی‌زاده خرازی درباره فرار مغزها از کشور گفت: فکر می‌کنم، بعضا دانش‌آموزان یا دانشجویان تمایلی به رفتن نداشته باشند، چون واقعا تصمیم سختی است که بخواهی خودت را از خانواده، جامعه و کشورت جدا کنی و برای همین وقتی دیدید که یک نفر چنین تصمیمی گرفته، مطمئن باشید که یک ناامیدی عمیقی در او وجود دارد. اگرچه شاید سیاه‌نمایی‌هایی در این زمینه وجود داشته باشد، ولی وقتی با یکسری مسائل چیزها روبه‌رو می‌شویم، می‌فهمیم که واقعا کم و کاستی‌هایی وجود دارد و همین مسائل باعث ناامیدی بچه‌ها می‌شود و تصمیم به رفتن می‌گیرند تا در یک جای بهتر و راحت‌تر تحصیل و زندگی کنند و به تحقیقات علمی خود برسند تا راحت‌تر بتوانند به بشریت خدمت کنند.
او تصریح کرد: به نظر من جلوگیری از فرار مغزها کار خیلی راحتی است و اگر در کشور بستر مناسبی برای نخبه‌ها وجود داشته باشد، همین جا می‌مانند و به خارج از کشور مهاجرت نمی‌کنند. اینکه بخواهیم سعی کنیم با فرهنگ‌سازی و حرف زدن برای نخبه‌ها آنها را در کشور نگه داریم، خیلی کار ساده‌انگارانه‌ای است. وقتی فضا در ایران مهیا شود و اقتصاد ایران و به ویژه اقتصاد دانش‌بنیان ایران درست باشد و جایگاه یک محقق از نظر مالی در ایران یک جایگاه خوبی باشد، خود به خود نخبه‌ها در ایران می‌مانند.
معلمان ایرانی دلسوز هستند، اما دغدغه مالی زیادی دارند
توجه به بخش مالی معلمان خیلی مهم است و نباید سطح مالی پایین جامعه را تشکیل بدهند.
برنده مدال نقره المپیاد زیست‌شناسی با ارزیابی از وضعیت معلمان و نوع برخورد آنها با دانش‌آموزان گفت: یک نکته مهم در مورد جامعه فرهنگیان در ایران این است که اکثر معلمان یک ویژگی خوب دارند، آن هم دلسوزی آنهاست، ولی یکسری دغدغه‌های مالی دارند که باعث می‌شود نتوانند ذهن بازتری داشته باشند. توجه به بخش مالی معلمان خیلی مهم است و نباید سطح مالی پایین جامعه را تشکیل بدهند. مسئله مهم دیگری هم که وجود دارد، حضور افراد بالادستی است و اگر این افراد نخبگان دلسوز باشند، خیلی از مسائل و مشکلات در پایین‌تر هم درست می‌شود. خیلی از مدیران آموزش و پرورش ما به لحاظ علمی و تجربی در جایگاه درستی نیستند، حتی اگر این افراد باتقوا و دلسوز باشند، نمی‌توان در این زمینه تقوا و دلسوز بودن را با تخصص یکی کرد. به طور مثال برای همین المپیاد جهانی که به مجارستان رفته بودیم. حمل و نقل عمومی مجارستان بسیار منظم بود، ولی این نظم در برگزاری مسابقات وجود نداشت، دقیقا برعکس شرایط ایران که برگزاری مسابقات بسیار منظم بود. به نظرم این نشان دهنده این است که هر جا که افراد متخصص و مسئول راس کار باشند، نتیجه مطلوب خواهد بود.
تعهد و تخصص در افراد بالادستی وجود ندارد
در دوران دبیرستان به علت تغییر سیستم آموزش و پرورش به ۶.۳.۳ کتاب های ما همیشه دیر به دستمان می‌رسید و هنوز هم این مشکل وجود دارد.
یزدی زاده خرازی با انتقاد از سیستم آموزشی آموزش و پرورش گفت: فکر می‌کنم توجه زیاد به آموزش و توجه کم به بحث پرورشی در مقطع ابتدایی خیلی زیاد است که به نظرم وزیر سابق آموزش و پرورش هم سعی می‌کرد به این فکر کند، به طور مثال گفته شد که مشق شب را حذف کنند، ولی جایگزینی برای این مقوله نداشتند و به این مسئله فکر نکردند. در دوران دبیرستان به علت تغییر سیستم آموزش و پرورش به ۶.۳.۳ کتاب های ما همیشه دیر به دست مان می‌رسید و هنوز هم این مشکل وجود دارد و دقیقا راه‌حل این معضل این است که فرد بالادستی متخصص و متعهد باشد و الان که این اتفاق نمی‌افتد، معلوم است که آن فرد یا تخصص و یا تعهد لازم وجود ندارد.
اینکه کسی برای تحصیل از کشور خارج شود و بازنگردد، ظلم کرده است.
علی میرزایی (دانش‌آموز پایه دوازهم رشته ریاضی در مدرسه انرژی اتمی و برنده مدال نقره المپیاد جهانی ریاضی) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در خصوص برنامه و اولویت‌های تحصیلی و شغلی‌‌اش گفت: امسال باید دوباره برای المپیاد بخوانم و شرکت کنم. برنامه خاصی هم ندارم، فقط می‌خواهم امسال تلاش بیشتری داشته باشم تا رنگ مدالم بهتر شود. در رابطه با دانشگاه و این مسائل هم هنوز تصمیم‌گیری نکرده‌ام که چه رشته‌ای را انتخاب کنم، اما بیشتر به ریاضی و کامپیوتر فکر می‌کنم.
میرزایی گفت: نکته‌ای که یک المپیادی به خوبی یاد می‌گیرد، این است که تصمیمات درستی بگیرد. کسی که قصد رفتن دارد حتما شرایط را دیده، سنجیده و خودش بهتر می‌داند که اگر برود، پیشرفت می‌کند یا نه؟ حالا به نظرم اینکه کسی برود و برنگردد به کشور ظلم است، اما اگر برای پیشرفت و بازگشت به کشور باشد، ادامه تحصیل در خارج اقدام خوبی است. من خودم هنوز تصمیم به رفتن یا نرفتن نگرفتم، ولی پیش‌زمینه ذهنی که فعلا دارم به من می‌گوید که در کشورم بمانم بهتر است.
از معلمانم راضی هستم اما آنها دستشان بسته بود
در زمینه المپیادها سنگ‌اندازی‌های زیادی می‌شود، در حالی که بقیه کشورها بیشتر هزینه می‌کنند و پیشرفت خیلی خوبی هم دارند.
وی ادامه داد: به نظر من نخبگان ما چیزی را آن طرف دیده‌اند که می‌روند. حتما مشکلاتی در کشور وجود دارد که ترجیح می‌دهند، بروند ولی اینکه بروند و برنگردند کار اشتباهی است. این اقدام هم برای خودشان و هم برای کشور بهتر است. این نخبگان در کشور خودشان درس خواندند، تحصیل کردند و نخبه شدند پس خوب نیست که بعد از نخبه شدن برای کشورشان اهمیتی قائل نشوند.
دارنده مدال نقره المپیاد بین‌المللی ریاضی با ارزیابی ساختار آموزش و پرورش گفت: من از کادر آموزشی و معلمان مدرسه خودمان خیلی راضی هستم و خیلی نمی‌توانم در مورد ساختار آموزشی آموزش و پرورش و این چیزها نظر بدهم. در مورد المپیاد ریاضی اگر بخواهم چیزی بگویم به نظرم معلمان خوبی در این زمینه کار می‌کنند. واقعا بدون هیچ چشم‌داشتی زحمت می‌کشند، حتی با وجود به اینکه برخی مسئولان برای سیستم المپیاد ریاضی و عواملش خیلی ارزش قائل نیستند، در این زمینه سنگ‌اندازی‌ها بیشتر می‌شود، در حالی که بقیه کشورها بیشتر هزینه می‌کنند و پیشرفت خیلی خوبی هم دارند.
مسئولان آموزش و پروش به دانش‌آموزان المپیادی توجه نمی‌کنند
معلمان ما امکانات آموزشی داشتند، ولی المپیاد چیزی نیست که ما بنشینیم همین جا و معلم‌ها با ما کار کنند وبعد بهترین نتیجه را بگیریم، بلکه در المپیاد دانش‌آموز باید تجربه داشته باشد.
وی در پاسخ به این سوال که یعنی شما می‌گویید سیستم آموزشی خیلی به دانش‌آموزان المپیادی اهمیت نمی‌دهند؟ گفت: به نظر من آنطور که باید تلاش نمی‌کنند و اهمیت نمی‌دهند. در کل مشکل زیاد است ولی اهمیت داده نمی‌شود. ضمن اینکه معلمان واقعا عالی بودند، اما دستشان بسته بود و امکاناتی که می‌خواستند را نداشتند.
میرزایی افزود: معلمان ما امکانات آموزشی داشتند، ولی المپیاد چیزی نیست که ما بنشینیم همین جا و معلم‌ها با ما کار کنند و بعد بهترین نتیجه را بگیریم، بلکه در المپیاد دانش‌آموز باید تجربه داشته باشد. اینکه ما صرفاً به المپیاد برویم و برای اولین بار در آنجا بنشینیم و آزمون بدهیم، چون تجربه نداریم قطعا نتیجه دلخواهمان هم حاصل نمی‌شود. همه تیم‌ها دانش‌آموزان خود را چند المپیاد بین‌المللی خوب می‌برند و کار می‌کنند و در آزمون‌های متفاوتی در سطح دنیا شرکت می‌کنند تا دانش‌آموزان تجربه‌شان بالا برود نه مثل ما که اولین سال شرکت‌مان است.
میرزایی دانش‌آموز برنده مدال نقره المپیاد ریاضی در پاسخ به این سوال که ارزیابی‌تان در مورد دانش‌آموزان المپیاد ریاضی ایرانی با توجه به این همه خلاء و مشکلاتی که اشاره کردید، نسبت به بقیه دانش‌آموزان کشورهای دیگر به چه صورت است؟ گفت: به نظر من دانش‌آموزان ایرانی سطح بالایی دارند. هر سال هم که شرکت می‌کنند مقام‌ها متفاوت است، یعنی یک سال پنجم، یک سال اول و یک سال هم دوم می‌شویم. متاسفانه هنوز مشکلاتمان برطرف نشده ولی معلمان کار خودشان را خیلی خوب انجام می‌دهند.
