در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
پذیرش بیش از ظرفیت دانشجوی دکتری با هدف "کسب پرستیژ" / دانشجویان متناسب با نیاز جامعه تربیت نمیشوند
مشاور وزیر علوم و رییس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور درباره عدم تناسب فارغ التحصیلان رشته‌های مختلف با نیاز جامعه گفت: یکی از خلاءهایی که در جامعه داریم، این است که میزان ظرفیت پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها بر اساس نیازهای موجود در کشور نیست، بلکه بیشتر بر اساس ظرفیت خود دانشگاه‌ها است.
وحید احمدی (مشاور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و رییس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، با اشاره به مبالغی که دانشجویان فارغ التحصیل از دانشگاه‌های برتر کشور برای دریافت مدرک خود با هدف اعزام به خارج از کشور باید پرداخت کنند، گفت: تا جایی که من اطلاع دارم، آیین نامه ای زیر مجموعه سازمان دانشجویان برای آن دسته از دانشجویانی که قصد خروج از کشور را دارند وجود دارد؛ به این صورت که اگر برای دانشجویان فارغ‌التحصیل کار پیدا شد، میتوانند به کار مشغول شوند و اگر کار مناسبی پیدا نکردند، گواهی عدم اشتغال به آنها داده می‌شود که با آن میتوانند مدرک خود را آزاد کنند. من جزیئات آیین نامه را به خاطر ندارم، اما در سایت سازمان دانشجویان این مساله قید شده است.
رییس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور درباره مشکل اشتغال دانشجویان دانشگاه‌های برتر کشور گفت: در حال حاضر فضا برای فعالیت در شرکت‌های کوچک یا شرکت‌های دانش‌بنیان مناسب است و دانشجویانی که قصد رفتن از ایران را دارند میتوانند در این شرکت‌ها فعالیت داشته باشند و یا حتی خودشان شرکت‌هایی را ایجاد کنند. در این شرکت‌ها دانشجویان میتوانند دوره آشنایی با بازار کار را داشته باشند یا حتی به کار خود به شکل حرفه‌ای ادامه دهند.
احمدی در پاسخ به این سوال که مهندسانی که توسط دانشگاه‌ها تربیت می‌شوند، چقدر متناسب با نیاز جامعه هستند؟ گفت: متاسفانه در ایران مهندسان و دانشجویان را بر اساس نیاز تربیت نمی‌کنیم یکی از خلاءهایی که ما در جامعه داریم این است که میزان ظرفیت پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها بر اساس نیازهای موجود در کشور نیست، بلکه بیشتر بر اساس ظرفیت خود دانشگاه‌ها است.
او ادامه داد: در دانشگاه‌های خارجی شیوه جذب دانشجوی دکتری به این صورت است که مثلا یک دانشگاهی اعلام می‌کند، پنج استاد دارد و به تناسب هر پنج استاد دانشجو می‌پذیرد اما بعضا در دانشگاه‌های ایران بیشتر از ظرفیت و توانمندی‌شان دانشجو می‌پذیرد. بنابراین من این را با صراحت اعلام می‌کنم یکی از خلاء‌های موجود ما در پذیرش دانشجو بحث عدن تطابق آن با نیازهای جامعه است. این امر در وزارت علوم مورد بررسی قرار گرفته، اتفاقا آمایش آموزش عالی نیز این هدف را دارد تا بداند چه رشته‌هایی به چه میزان دانشجو دارند و ظرفیت تولید فارغ التحصیل آنها به نسبت ظرفیت جامعه چگونه است.
رییس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور با توجه به ارزیابی از وضعیت و سرنوشت دانشجویان مهندسی گفت: باید دانشگاه‌هایی که در شهرستان‌ها یا مناطق مختلف وجود دارد ارزیابی شوند تا بدانیم چه تعداد مهندس مکانیک، مهندس هوا و فضا و مهندس در رشته‌هایی مختلف تولید می‌کنند و همچنین نیاز آن منطقه را هم بررسی کنیم، اما متاسفانه چنین ارزیابی وجود ندارد.ضمن اینکه این مساله در مقطع دکتری نیز وجود دارد.
وی درباره شرایط تحصیل در مقاطع دکتری در دنیا گفت: در تمام دنیا تحصیل در مقطع دکتری به طور کلی بر اساس پوزیشن است. یعنی استاد یا دانشگاهی که دانشجویی را در مقطع دکتری جذب می‌کند؛ اعلام می‌کند که یک پروژه در دست اقدام دارد و بر اساس آن پروژه دانشجوهایش را گزینش می‌کند که البته باید کمک هزینه تحصیل دانشجویان را بدهد. اصطلاحا به این اقدام پوزیشن گفته می‌شود یعنی وقتی دانشجو برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری به دانشگاه می‌رود باید به او یک مبلغی را بدهند.
احمدی گفت: فرض کنید شما الان به یک دانشگاه خارجی درخواست تحصیل داده‌اید؛ بعد از مدتی اعلام می‌کنند یک یا دو ظرفیت بر اساس پروژهای که در حال انجام است دانشجو می‌پذیرند و به محض اینکه دانشجو پذیرفته می‌شود بلافاصله به پروژه آن استاد یا دانشگاه‌ها وارد می‌شود. در ایران اینطور نیست، در اینجا دانشجو وارد دانشگاه می‌شود و استاد تازه باید دنبال این بگردد که یک موضوعی را برای پروژه‌های او پیدا کند.
مشاور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به اینکه باید این شرایط تغییر کند، گفت: حل این مساله یعنی جذب و تربیت دانشجو به تناسب نیاز جامعه یکی از برنامه‌های اصلی ماست که روی آن فکر می‌کنیم ولی مسائل اجتماعی، فضای موجود، شرایط فعلی جامعه و تقاضای زیاد برای تحصیلات تکمیلی مشکل اینجا کرده است. البته دانشگاه های ما نیز بیشتر دنبال جذب دانشجوی دکتری هستند، زیرا این یک پرستیژ برای آنها به حساب می‌آید، از طرفی یک استاد می‌تواند از طریق دانشجویان دکتری ترفیع و مقالاتی به دست بیاورد زیرا اگر دانشجوی دکتری و تحصیلات تکمیلی نباشد، عملا یک استاد خیلی نمی‌تواند ترفیع یا مقاله داشته باشد.
رییس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در پایان اظهار داشت: در مجموع ما در تربیت دانشجویانی که تناسبی با نیازهای جامعه ندارند با چالش‌های جدی مواجه هستیم، این مساله صرفا در رشته‌های مهندسی نیست و تقریبا همه رشته‌ها این وضعیت را دارند. حتی شرایط رشته‌های علوم انسانی نیز بدتر از این است، همچنین علوم پایه نیز این مشکل را دارد. البته رشته‌های پزشکی به دلیل اینکه دانشجویان باید در بیمارستان تجربه کسب کنند، کمتر با این مشکل مواجه می‌شوند. به طور کل عدم تناسب تربیت دانشجو با نیاز جامعه همچنان در رشته‌های مهندسی، علوم پایه و علوم انسانی مشهود است.
