تمرکز امکانات و خدمات در مناطق ثروتمندنشین/"توزیع عادلانه منابع" مدافعی ندارد

به گزارش خبرنگار ایلنا؛ گردشی یک ساعته از شمال به جنوب شهر تهران کافی است تا به شکاف طبقاتی گسترده این کلانشهر بزرگ پی برد. برج‌های سربه فلک کشیده،‌ اتوبان‌ها و بزرگراه­‌های طبقاتی،‌ فروشگاه­‌های بزرگ رفاهی که تنها تا مناطقی از تهران با شما همراهند. پس از آن مناطقی دیگر،‌ با شکل و شمایل و محتوایی دیگر است که توجه‌ها را به خود جلب می‌کند،‌ کیفیت هوا کاهش می‌یابد،‌ بزرگراه‌ها به خیابان‌هایی با دسترسی‌های محلی تبدیل می‌شوند و دیگر خبری از مگامال‌های بزرگ بالای شهر نیست.اگر از جانمایی طبقه ثروتمند در مناطقی خاص بگذریم،‌ برخی جامعه‌شناسان معتقدند، توسعه مدرن شهری با خود نابرابری همراه دارد، ‌ولی شهر می­‌تواند این نابرابری را به صورتی قانونمند و قابل قبول مدیریت کند و این امر مستلزم برنامه‌ریزی­ منظم مدیران شهری است.

دامن زدن به شکاف طبقاتی در تهران با پذیرش سرمایه‌داری

حسین ایمانی جاجرمی (جامعه‌شناس و رئیس موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با اشاره به سابقه تاریخی اختلاف طبقاتی در تهران گفت: وقتی شهرها سرمایه‌داری را در خود می­‌پذیرند،‌ شاهد توسعه نابرابر خواهند بود. شکاف طبقاتی تهران متعلق به زمان حال نیست، اولین طرح­‌های توسعه این شهر بر مبنای زندگی اعیانی در شمال شهر بوده است. این اتفاق در دهه چهل تشدید و شاهد ظهور مناطق شهری کاملا سلطنتی در شمال و متوسط رو به پایین در تهران قدیم بودیم.

وی با اشاره به اینکه مساله نابرابری اکنون در منطقه تهران مطرح است، می‌گوید: ‌پس از انقلاب با توسعه حمل و نقل عمومی و گسترش دسترسی به تمامی مناطق شهری تلاش­‌هایی برای ترمیم شکاف طبقاتی انجام شد، اما افزایش فشارهای اقتصادی در سال­‌های گذشته باعث شد تا مناطق پیرامونی شهر تهران با افزایش مهاجرت اقشار کم‌درآمد روبرو شود و با توجه به نبود نهادی نظارتی از نابرابری رفاهی و خدماتی رنج ببرد.

وقتی سیاست‌های ساخت‌وساز به گونه‌ای باشد که با پرداخت پول اجازه خرید هر مقدار تراکم صادر می­‌شود،‌ در نتیجه مناطق ثروتمندنشین در معرض ساخت‌وسازهای گسترده قرار می‌گیرند که به دنبال آن،‌ امکانات و خدمات در این مناطق  گسترش می‌­یابد.

ایمانی جاجرمی در ادامه اظهار کرد: طی سالیان گذشته به دلیل شرایط اقتصادی،‌ طبقه متوسط تحلیل رفته است که این مسئله در رشد شکاف طبقاتی موثر بوده است، از طرفی با پذیرش سرمایه‌داری که نمونه بارز آن در بنیادی‌ترین نظام آموزشی کشور؛ آموزش و پرورش قابل مشاهده است ‌بیشتر از قبل به این مساله دامن زده شد. اکنون عمده مدارس خوب تهران در منطقه سه متمرکز هستند، با این سیاست­‌ها شهر عملا به سمت نابرابری می­‌رود. حتی وقتی سیاست‌های ساخت و ساز به گونه‌ای باشد که با پرداخت پول اجازه خرید هر مقدار تراکم صادر می­‌شود،‌ در نتیجه مناطق ثروتمندنشین در معرض ساخت و سازهای گسترده قرار می‌گیرند که به دنبال آن،‌ امکانات و خدمات در این مناطق  گسترش می‌­یابد.

دستگاه‌های عمومی از وظایف اجتماعی خود غفلت کرده‌اند و کسب درآمد نیز اولویت اول مدیران شهری شده،‌ در نتیجه ابعاد اجتماعی و اخلاقی توسعه شهری فراموش و رها شده است. 

وی در ادامه با اشاره به اینکه نگاه صرفا درآمدزا به شهر هم در این شکاف موثر بوده است، می‌گوید: دستگاه‌های عمومی از وظایف اجتماعی خود غفلت کرده‌اند و کسب درآمد نیز اولویت اول مدیران شهری شده،‌ در نتیجه ابعاد اجتماعی و اخلاقی توسعه شهری فراموش و رها شده است. 

این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه نگاه حاکم بر دستگاه‌های عمومی و توزیع منابع باید اجتماع‌محور باشد، اظهار کرد: توزیع عادلانه منابع در سطح شهر تهران باید مدافعانی برای اجرایی شدن و به ثمر رسیدن داشته باشد، اما اکنون به نظر می‌آید، این دیدگاه­‌ها مدافعانی برای به ثمر رسیدن ندارند.  

کسب درآمد اولویت اول مدیران شهری

ایمانی جاجرمی  معتقد است؛ ترکیب فعلی مدیران شهری و دستگاه­‌های دولتی عملکرد و دیدگاهی روشن دارند و تغییر باید از سوی مردم رخ دهد، ما نیازمند جریان­‌های سیاسی جدیدی هستیم که عدالت اجتماعی مساله مهمی برای آنها باشد و با ارائه برنامه‌های دقیق بتوانند آنها را به صورت هدفمند دنبال و به رسمیت رسانند. برای مثال در انتخابات شوراها،‌ باید از دل محله‌ها افرادی به عرصه مدیرت شهری وارد شوند که اهداف مشخصی دارند، مثلا اولویت آنها برابرسازی آموزش باشد، یا زیرساخت­‌های اجتماعی دغدغه اصلی آنها باشد،‌ در نتیجه به جای ساخت مگامال و پروژه­‌های نمایشی پرخرج،‌ درست کردن باغ­‌های محله، زمین بازی کودکان در سطح مناطق مختلف شهر و پروژه‌هایی از این دست اولویت قرار می‌گیرد که حرکت خوبی به سمت رفع شکاف­‌های طبقاتی است.

وی با اشاره به اینکه مردم نیز در تنگ‌تر شدن حلقه شکاف طبقاتی شهر موثر هستند، گفت: این خود مردم هستند که انتخاب می­‌کنند کدام گروه سکان مدیریت شهری را با کدام خط فکری برعهده گیرند،‌ باید این سوال را پرسید که آیا برای مردم توسعه اجتماعی و برطرف شدن نابرابری طبقاتی مهم است یا خیر.

از نقش مردم در این مساله که بگذریم،‌ عملکرد مدیران شهری در توزیع عادلانه خدمات و کاستن از شکاف طبقاتی مساله بسیار مهمی است. بر اساس آنچه در سطح تهران مشهود است،‌ خدمات و امکانات عمومی به صورتی نابرابر در تهران پراکنده‌اند و نقش  مدیریت شهری در کاهش فاصله طبقاتی محل سوال است.

تعادل‌بخشی منطقه‌ای از اولویت‌های برنامه سوم شهرداری است تا بتواند فاصله بین شمال و جنوب شهر را کم کند.

تعادل بخشی منطقه‌ای از اولویت‌های شهرداری تهران

سکینه اشرفی (معاون برنامه‌ریزی،‌ توسعه شهری و امور شورای شهردار تهران) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در این باره گفت: ابعاد فقر در مناطق مختلف شهر تهران مورد بررسی قرار گرفته است. تعادل‌بخشی منطقه‌ای از اولویت‌های برنامه سوم شهرداری است تا بتواند فاصله بین شمال و جنوب شهر را کم کند.

وی با اشاره به ماده واحد اضافه شده در برنامه سوم توسعه شهر تهران در کاستن از شکاف طبقاتی افزود: مناطقی که شاخص‌های فرهنگی،‌ اقتصادی،‌ اجتماعی و توسعه شهری آنها از میانگین شهر تهران پایین‌تر است،‌ به صورت ویژه نگاه می‌شوند. شهرداری اکنون در مسیر تدوین شاخص‌ها است و یک ردیف اعتباری مجزا در بودجه سال 98 در نظر گرفته و در تلاش است، پس از تعیین این شاخص‌ها پروژه‌هایی تعریف و مناطق کم‌برخوردار را به میانگین شهر تهران در یک برنامه 5 ساله رساند. نظر شهردار تهران نیز بر این است که اولویت تخصیص پروژه‌ها به مناطق کم‌برخوردار باشد و توازن بخشی مناطق شهر تهران در دستور کار برنامه سوم است.

اشرفی تصریح کرد: سیستم حمل و نقل همگانی،‌ سرانه فضای سبز و ‌خدمات اجتماعی،‌ فرهنگی و اقتصادی از مهمترین شاخص‌ها هستند. اکنون در حال جمع­‌آوری شاخص­‌ها هستیم و پس از مشخص شدن میانگین­‌های شهر تهران در مناطق 22 گانه و در مرحله بعد محله­‌های کم‌برخوردار این مناطق،‌ با اولویت‌بندی در راستای بهره‌مندی کم برخوردارها از امکانات شهری‌ پیش می­‌رویم.