وحید شقاقی شهری در گفت‌وگو با ایلنا:
رهبری اجازه برداشت از صندوق توسعه ملی را ندادند/ معلوم نیست مالیات‌ها کجا هزینه می‌شود/ نظام اداری تنبل و با بهره‌وری بسیار پایینی داریم/ در جلسه سران سه قوه تکلیف نهادهای اضافه و موازی مشخص شود
اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی با اظهار تاسف از اینکه سالیان سال است، شعار بودجه‌ریزی عملیاتی داده می‌شود، اما هیچ وقت این شعار محقق نشده است، گفت: با اجرای واقعی بودجه‌ریزی عملیاتی مشخص می‌شود، هزینه‌های انجام شده، چه عایدی برای کشور دارد.
وحید شقاقی شهری (اقتصاددان، عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی و مشاور اقتصادی رئیس این دانشگاه) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره اظهارات اخیر معاون اول رییس‌جمهور مبنی بر وجود ده‌ها دستگاه موازی و بودجه‌بگیر در کشور و لزوم اصلاح نظام بودجه‌ریزی گفت: سالیان سال برخی گروه‌ها به کسب ردیف اعتباری برای سازمان‌های خود مشغولند که هر روز نیز این اعتبارات بیشتر شده است. در لایحه بودجه ۹۸ هم با ۱۴ درصد افزایش روبرو بودیم که خوشبختانه رهبر انقلاب این لایحه را برگرداند، وگرنه دولت بحث اصلاحات ساختاری را مطرح نمی‌کرد.
وی با بیان اینکه دولت لایحه بودجه ۹۸ را به صورت انبساطی بسته بود، ادامه داد: رهبر معظم انقلاب اجازه ندادند به صندوق توسعه ملی دست‌درازی شود. این لایحه اصلا شرایط لازم برای مقابله با تحریم‌ها را نداشت. در سال آینده ۳۴ درصد درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت باید به صندوق توسعه ملی واریز شود، اما دولت این میزان را در لایحه بودجه صفر کرده بود و قصد داشت هزینه‌های جاری دولت را از صندوق توسعه ملی پوشش دهد و برای واردات کالاهای اساسی نیز قصد برداشت از صندوق توسعه ملی داشت. رهبر انقلاب این لایحه را برگرداند تا حداقل ۲۰ درصد از درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت به صندوق توسعه ملی برای توسعه بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری هزینه شود.
در کشور ما ۹۰ درصد بودجه‌ها همیشه اعتبارات هزینهای و اعتبارات جاری بوده است، اما هیچ‌کسی به صورت شفاف پاسخگو نبوده که خروجی این اعتبارات هزینهای چه بوده است؟
این اقتصاددان با بیان اینکه سالیان سال است شعار بودجه‌ریزی عملیاتی را می‌دهیم، اما این شعار هیچ وقت محقق نشده است، تصریح کرد: اگر بودجه‌ریزی عملیاتی واقعا اجرا می‌شد، مشخص می‌شد، هزینه‌هایی که کرده‌ایم، چه عایدی برای کشور دارد.
معلوم نیست مالیات‌ها در کجا هزینه می‌شود
وی همچنین با اشاره به کسب درآمد از طریق مالیات گفت: وقتی از نیروی کار و تولیدکننده مالیات دریافت می‌شود، باید مشخص شود، این مالیات در کجا هزینه می‌شود، اما متاسفانه در کشور ما مالیات گرفته می‌شود، اما مشخص نیست در کجا هزینه شده‌است. در کشور ما ۹۰ درصد بودجه‌ها همیشه اعتبارات هزینهای و اعتبارات جاری بوده است، اما هیچ‌کسی به صورت شفاف پاسخگو نبوده که خروجی این اعتبارات هزینهای چه بوده است؟ در نتیجه در این سال‌ها شاهد ظهور یک سری نهادها و سازمان‌های موازی با ماموریت‌های موازی بوده‌ایم که سالیانه با چانه‌زنی اعتبارات بیشتری دریافت کرده‌اند.
دولت‌ها هیچ‌گاه شعار بودجه‌ریزی عملیاتی را اجرا نکرده‌اند
وی افزود: دولت‌ها در کشور ما هیچ‌گاه شعار بودجه‌ریزی عملیاتی را اجرا نکرده‌اند و حاصل آن شده که هر سال لایحه بودجه افزایش داشته به طوری که لایحه سال ۹۸ نیز ۱۳ الی ۱۴ درصد با افزایش همراه شده است، از سوی دیگر کل درآمدهای بودجه به صورت خوشبینانه و نه در حالت واقع‌بینانه تنظیم شده است. همچنین برای تامین هزینه‌های همین دستگاه‌های موازی اقدام به آینده‌فروشی منابع و چاپ اوراق بدهی و دست درازی به صندوق توسعه ملی می‌کنند!
شقاقی شهری با اشاره به شورای هماهنگی سران سه قوه گفت: شرایط کشور شرایط غیرعادی است و در یک جنگ اقتصادی قرار داریم. صادرات نفت کاهش پیدا کرده و در سال آینده این صادرات کاهش بیشتری خواهد داشت، از همین‌رو ما نیازمند تصمیمات سخت در اقتصاد کشور هستیم، یکی از این تصمیمات سخت اصلاح نظام بودجه‌ریزی کشور است، منظور از اصلاح نظام بودجه‌ریزی این است که درآمدهای بودجه کشور باید درآمدهای واقع‌بینانه باشد. ما نمی‌توانیم روی درآمدهای خوشبینانه بودجه کشور را تنظیم کنیم.
متاسفانه در حالی که باید هزینه‌های جاری کشور ۳۰ الی ۴۰ درصد کاهش پیداکند، لایحه دولت به گونه‌ای است که ۱۳ درصد هم به هزینه‌های کشور اضافه کرده‌اند.
این اقنصاددان با بیان اینکه باید درآمدها واقعی‌سازی شود، تصریح کرد: در لایحه بودجه سال ۹۸ کاملا درآمدها خوشبینانه است و براساس فروش یک و نیم میلیون بشکه نفت بودجه بسته شده است. همچنین بیش از ۴۴ هزار میلیارد تومان چاپ و انتشار اوراق بدهی در بودجه آمده بود که این یک خطر برای کشور است. متاسفانه سه سال است که درگیر یک پدیده شوم شده‌ایم به اسم انتشار اوراق بدهی که همان آینده فروشی منابع است.
وی با بیان اینکه در شرایط تحریم باید مدیریت هزینه صورت بگیرد، خاطرنشان کرد: سعی می‌کنند که هزینه‌ها مدیریت شده و کاهش پیدا کند، اما متاسفانه در حالی که باید هزینه‌های جاری کشور ۳۰ الی ۴۰ درصد کاهش پیداکند، لایحه دولت به گونه‌ای است که ۱۳ درصد هم به هزینه‌های کشور اضافه کرده‌اند. معتقدم باید بودجه کشور براساس بودجه‌ریزی عملیاتی بسته شود.
یک نظام اداری تنبل با بهره‌وری بسیار پایین داریم
او افزود: در بودجه ریزی عملیاتی باید منابع و اهداف مشخص باشد و یک برآورد درستی از آن صورت گیرد. مردم مالیات می‌دهند و حق دارند بدانند این درآمد مالیاتی در کجا و چگونه هزینه می‌شود. دولت نیز باید در این زمینه شفاف‌سازی کند. وقتی یک نظام اداری تنبل با بهره‌وری بسیار پایین داریم و بودجه‌ریزی عملیاتی در آن نیز اجرا نمی‌شود، قطعا با مشکل مواجه خواهیم شد.
دستگاه‌های عریض و طویل بسیاری ایجاد کرده‌ایم که به دولت وصل هستند و سالانه از طریق همین نظام چانه‌زنی بودجه دریافت می‌کنند.
این اقتصاددان با تاکید براینکه نظام بودجه‌ریزی کشور همیشه مبتنی بر چانه‌زنی بوده است، خاطرنشان کرد: دستگاه‌های عریض و طویل بسیاری ایجاد کرده‌ایم که به دولت وصل هستند و سالانه از طریق همین نظام چانه‌زنی بودجه دریافت می‌کنند و معتقدم در شورای هماهنگی سران سه قوه باید نهادهای اضافه و موازی مشخص شوند. همچنین تعیین شود، برنامه‌های کدام نهادها با هم همپوشانی دارد و این نهادهای موازی و هم پوشان را حذف کنند. شرکت‌های دولتی بسیاری در این کشور ایجاد شده‌اند که باید سودآور می‌بودند، اما نه تنها سودآور که زیان‌ده هم هستند. برای شرکت‌های دولتی زیان‌ده که دیگر نباید هزینهای پرداخت کرد.
برای شرکت‌های دولتی زیان‌ده حیات خلوت ساخته‌ایم
شقاقی شهری با تاکید بر اینکه در این سال‌ها حیات خلوتی برای شرکت‌های دولتی ساخته‌ایم، گفت: این شرکت‌ها که زیان‌ده هم هستند، هر سال با چانه‌زنی بودجه دریافت می‌کنند و متاسفانه هر ساله بدهی این شرکت‌های دولتی بیشتر شده تا جایی که به منابع بانک‌ها دست‌درازی کرده‌اند و این نشان دهنده وضعیت بسیار بدِ یک نظام اقتصادی است.
وی ادامه داد: معتقدم بودجه شرکت‌های دولتی باید اصلاح شود، چراکه این شرکت‌ها همیشه بجای سودآوری زیان‌ده شدند.
متاسفانه هر ساله بدهی شرکت‌های دولتی بیشتر شده تا جایی که به منابع بانک‌ها دست‌درازی کرده‌اند و این نشان دهنده وضعیت بسیار بدِ یک نظام اقتصادی است.
هرگز شفافیت نظام بودجه‌ریزی نداشتیم
این اقتصاددان با اشاره به نهادها و سازمان‌های موازی که اهداف و برنامه‌هایشان با هم همپوشانی دارند، خاطرنشان کرد: مسئله ما در بودجه این است که هرگز شفافیت نظام بودجه‌ریزی نداشتیم. این مسیری که ما در آن گام برمی‌داریم با توجه به این عدم شفافیت، عدم پاسخگویی، عدم مسئولیت‌پذیری و دست‌درازی به منابع ملی و فروش منابع راه به جایی نخواهیم برد و با این روش نمی‌توان کشور را اداره کرد.معتقدم باید پایه‌های مالیاتی در کشور توسعه پیدا کند. چرا از دهک‌های پردرآمد مالیات دریافت نمی‌کنند و قصد برداشت از صندوق توسعه ملی دارند؟! پایه‌های جدید مالیاتی در کشور می‌توان ایجاد کرد تا از طریق دریافت مالیات از دهک‌های پردرآمد زیرساخت‌ها را توسعه داد.
چرا از دهک‌های پردرآمد مالیات دریافت نمی‌کنند و قصد برداشت از صندوق توسعه ملی دارند؟!
ثروتمندان بسیاری هستند که مالیات نمی‌دهند
وی با بیان اینکه یکی از بزرگترین معضلات این کشور نابرابری بین طبقات اجتماعی و تشدید این نابرابری است، تصریح کرد: معتقدم تنها با اصلاح اساسی نظام مالیاتی می‌توانیم، این نابرابری را از بین ببریم. در حالی که فشارهای زیادی به تولیدکننده و کارمند برای پرداخت مالیات وارد می‌شود، ثروتمندان بسیاری هستند که مالیات نمی‌دهند.
او تاکید کرد: در شرایط غیرعادی هستیم و دولت و سران سه‌قوه باید با همفکری هم تصمیمات سخت برای کشور بگیرند، چراکه در شرایط غیرعادی تصمیمات عادی نمی‌گیرند. سال آینده سال بسیار سختی است و تحریم‌ها تازه سال آینده اثر خود را در اقتصاد کشور نشان می‌دهند. بنابراین ما نیاز به بودجه‌ای داریم که نابرابری‌ها را در آن حذف و منابع لازم برای بازتوزیع ثروت در آن ایجاد کنیم و تلاش کنیم هزینه‌ها را مدیریت و کاهش دهیم و جلوی اتلاف منابع را بگیریم.
با تصویب پایه‌های جدید مالیاتی از جمله مالیات بر ثروت، مالیات برعایدی سرمایه، مالیات بر مجموع درآمد خانوار، مالیات بر واردات کالاهای لوکس، مالیات تصاعدی بر مصرف سوخت، مالیات بر سود سپرده‌های بیش از یک میلیارد تومان و ... می‌توان مشکلات را برطرف کرد.
برای دریافت مالیات بر تولید‌کنندگان و نیروی کار فشار می‌آوریم
وی خاطرنشان کرد: با این وضعیت نمی‌توانیم در مقابل تحریم‌ها مقابله کنیم و این فشار هزینهای و کسری بودجه را برای ما تشدید می‌کند. با تصویب پایه‌های جدید مالیاتی از جمله مالیات بر ثروت، مالیات برعایدی سرمایه، مالیات بر مجموع درآمد خانوار، مالیات بر واردات کالاهای لوکس، مالیات تصاعدی بر مصرف سوخت، مالیات بر سود سپرده‌های بیش از یک میلیارد تومان و ... می‌توان این مشکلات را برطرف کرد، اما از آنجا که ما از عدم شفافیت می‌ترسیم به سمت افزایش درآمدهای مالیاتی نمی‌رویم و تنها برای دریافت مالیات بر تولید‌کنندگان و نیروی کار فشار می‌آوریم.
