گزارش ایلنا از اشتغال زندانیان در قزل حصار؛
کار برای فرار از چهاردیواری خیال در زندان
مسئولان کارگاه‌های تولیدی زندان قزل حصار می‌گویند: بسیاری از زندانیان تمایل دارند، در کارگاه‌ها کار کنند، چرا که اشتغال در زندان بخشی از مشکلات مالی و روحی آنها را برطرف می‌کند اما تعداد مربیانی که از سازمان فنی و حرفه‌ای برای آموزش به زندان اعزام می‌شوند زیاد نیست، از همین‌رو مجبوریم از زندانیانی که مهارت بیشتری دارند، استفاده کنیم.
به گزارش خبرنگار ایلنا، زندان قزل‌حصار یکی از بزرگترین زندان‌های ایران است که در سال ۱۳۴۳ در کیانمهر کرج احداث شد، این زندان یکی از بزرگترین زندان‌های کشور است و در آن ۲۶ اندرزگاه در قالب چهار واحد بزرگ وجود دارد. اغلب زندانیانی که در این زندان دوران محکومیت خود را می‌گذرانند به دلیل ارتکاب جرائمی در حوزه مواد مخدر در این زندان به سر می‌برند.
یکی از اقداماتی که در زندان انجام می‌شود، برگزاری دوره‌های آموزشی و ایجاد کارگاه‌های اشتغال‌زایی است که زندانیان در آنجا فعالیت می‌کنند و در سال‌های اخیر نیز جهت توسعه این کلاس‌های آموزشی و کارگاه‌های اشتغال‌زایی سازمان زندان‌ها با امضای تفاهم‌نامه‌هایی با سازمان صنایع دستی و فنی‌‌و حرفه‌ای همکاری‌هایی را در زمینه آموزش و اشتغال با این سازمان‌ها آغاز کرده است. در ادامه گزارشی از کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی که در زندان قزل‌حصار برگزار می‌شود را می‌خوانید:
آموزش‌های مختلفی از جمله چوب، منبت‌کاری، تراش سنگ، دوره‌های مکانیک و ... در زندان قزل‌حصار به زندانیان ارائه می‌شود و در پایان همه این دوره‌ها که به دو صورت بلند و کوتاه برگزار می‌شود، مدرک فنی و حرفه‌ای نیز به مددجویان داده می‌شود.
به گفته برگزار کنندگان کلاس‌های آموزشی، اولین هدف از برگزاری کلاس‌ها این است، زمانی طولانی که زندانیان در ندامتگاه‌ها هستند، سپری شده و اوقات آنها به بطالت نگذرد و مشغولیت داشته باشند، از سوی دیگر نیز زندانیان به این کارگاه‌ها به عنوان منبع درآمد نگاه می‌کنند، چرا که از نظر مالی نیاز فراوان دارند. عده‌ای از طریق همین کارگاه‌ها هزینه خود و خانواده‌شان را تامین می‌کنند و بعضا با فروش تابلوها در نمایشگاه‌هایی که توسط خیرین برپا می‌شود، نیز می‌توانند درآمد کسب کنند.
زندانیان براساس علاقه و استعدادشان در این کلاس‌ها ثبت‌نام می‌کنند. مربیانی نیز از سازمان فنی و حرفه‌ای برای آموزش به زندان اعزام می‌شوند، اما از آنجا که تعداد این مربیان زیاد نیست، از همین‌رو ممکن است در مقطعی برخی کارگاه‌ها مربی نداشته باشند و برای رفع این مشکل نیز از زندانیانی که مهارت بیشتری دارند، استفاده می‌شود.
در کارگاه‌های چوب، مبنت‌کاری و سنگ‌تراشی که در مجاورت هم قراردارند، حدود ۵۰ مددجو فعالیت می‌کنند.
تقی یکی از مددجویان این کارگاره است. او در یک شرکت طراحی دکوراسیون طراحی می‌کرده و حدود هفت سال پیش به جرم حمل مواد مخدر دستگیر شده و به زندان افتاد. وی در حال حاضر نیز در کارگاه صنایع چوب زندان ماکت می‌سازد.
رضا در سی سالگی بازداشت شده و در حال حاضر ۷ سال است که در زندان قزل‌حصار دوران محکومیت خود را می‌گذراند. وی در قزوین کشاورز بود، اما به دلیل مشکلات مالی ورشکسته شده و مدتی به عنوان راننده کامیون فعالیت می‌کند. در یکی از سفرهایش به افغانستان به جرم حمل مواد مخدر بازداشت می‌شود. وی در حال حاضر در کارگاه معرق‌کاری فعالیت می‌کند و تاکنون ۷۰۰ تابلو معرق درست کرده است که یکی از تابلوهایش به قیمت ۱۱ میلیون تومان به فروش رفته است.
مربی سنگ‌تراشی زندان ۱۴ سال است که در این مرکز به زندانیان آموزش می‌دهد. وی درباره آموزش‌های سنگ‌تراشی که در این مرکز به زندانیان عرضه می‌شود، می‌گوید: «اکثر زندانیانی که در این کارگاه‌ها فعالیت می‌کنند، تقریبا هیچ کاری جز خلاف بلد نیستند، اما وقتی در این سیستم قرار می‌گیرند، در مدت خیلی محدود و کوتاه کسب و کار و شغل و حرفه‌ای را می‌آموزند و اگر روزی از زندان خلاص شوند، می‌توانند با استفاده از این شغل و حرفه برای خود کار و کاسبی را راه بیاندازند.»
این مربی سنگ‌تراشی می‌افزاید: «در اینجا به این افراد پس از گذراندن دوره مدرک فنی و حرفه‌ای داده می‌شود و در صورتی که از زندان آزاد شوند، می‌توانند با مدرک فنی‌وحرفه‌ای برای دریافت وام اقدام کرده و تا سقف ۱۵ میلیون به بالا وام دریافت کنند.»
وی با بیان اینکه روزانه ۳۰ الی ۳۵ نفر در این کارگاه‌ها مشغول هستند، ادامه می‌دهد: «کسانی که در این کارگاه‌ها مشغول می‌شوند، افرادی هستند که از قشر کم‌درآمد و پرآسیب جامعه هستند و گاها از سرناچاری اقدام به قاچاق مواد مخدر کرده‌اند، آنها در این دوره‌ها سنگ‌تراشی را به صورت حرفه‌ای می‌آموزند و قطعا بعد از حضور در این کارگاه‌ها حرفه‌ای آشناست که با استفاده از ایده‌های متفاوت بتوانند برای خود کارگاهی ایجاد کند.
محصولات این کارگاه‌ها در بازارچه‌های خیریه و نمایشگاه‌های صنایع دستی عرضه می‌شود و گاها با قیمت‌های مناسبی نیز به فروش می‌رسد.
بخش دیگری از زندان قزل‌حصار به کارگاه‌های خوداشتغالی اختصاص داده شده، اینجا همه چیز از جنس کار و تلاش است. هزار و ۲۰۰ زندانی در ۱۵ کارگاه تولیدی در زمینه‌های مختلف از جمله خیاطی، کفاشی، سراجی(چرم‌سازی)، تراشکاری، فلزکاری، نجاری، و ... مشغول فعالیت هستند.
یکی از این کارگاه‌ها، کارگاه تولیدی لباس کار و اورکت است و در حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ مددجو از ساعت ۸ صبح تا ۵ عصر مشغول فعالیت هستند.
حقوق افراد در این کارگاه‌ها به صورت کارمزدی پرداخت می‌شود و مددجویان با توجه به کاری که تولید می‌کنند حقوق دریافت می‌کنند. بیشترین حقوق روزمزدی که در این کارگاه‌ها پرداخت می‌شود به گفته مسئول کارگاه برخی مددجویان که وضعیت معیشتی خانواده‌هایشان بسیار بد است بخشی از همین مبالغ اندک را برای خانواده‌هایشان واریز می‌کنند.
مسئول کارگاه می‌گوید در گذشته به مددجویانی که در این بخش فعالیت می‌کنند مدرک فنی وحرفه‌ای اعطا می‌شد و مددجویانی پس از آزادی می‌توانستند با دریافت وام از طریق این مدرک برای خود کسب و کار راه‌اندازی کنند اما در حال حاضر به دلیل اینکه افراد مشغول در این کارگاه‌ها حقوق دریافت می‌کنند این امتیاز به آنها داده نمی‌شود.
اکبر که به ۱۱ سال حبس محکوم شده در حدود دو سال است در این کارگاه تولید لباس کار مشغول فعالیت است او از ابتدای ورودش به زندان وارد این کارگاه شده و روزانه ۷۰ تا ۱۰۰ شلوار را بهم متصل می‌کند. او که در گذشته شیشه مصرف می‌کرده و به دلیل حمل این ماده مخدر به زندان افتاده است از صبح تا شب را در این کارگاه فعالیت می‌کند و سعی دارد تا روزهای سخت زندان را با کار سپری کند.
اکبر از همسر و سه فرزندش می‌گوید که کوچکترین آنها ۳۱ ساله است، همه آنها تحصیل کرده هستند اما به گفته خودش درآمدش آنقدر زیاد نیست که بتواند کمک خرج خانواده باشد و تمام درآمدش برای تامین مخارجش در زندان هزینه می‌شود.
یکی دیگر از بخش‌های کارگاهی در زندان بخش کترینگ زندان است. روزانه بین ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ پرس غذا در آنجا تهیه و به زندانیانی که تمایل به استفاده از غذای زندان را ندارند فروخته می‌شود. در این بخش نیز ۳۰ نفر از زندانیان روزانه فعالیت می‌کنند و انواع غذاها مانند پیتزا نیز در آن جا تهیه می‌شود.
پیراهن‌دوزی نیز یکی دیگر از کارگاه‌هایی است که در حدود ۵۰ نفر از زندان در آن فعالیت می‌کنند به گفته مسئول این بخش به دلیل اینکه دوخت پیراهن نسبت به سری‌دوزی لباس‌های کار از حساسیت بیشتری برخوردار است، افراد با تجربه‌تر و استادکار را برای کار به این بخش منتقل می‌کنند و در نهایت نیز محصولات این کارگاه در بازار تهران عرضه می‌شود.
مدیران کارگاه‌های تولیدی در زندان اگر چه گاهی اوقات با نبود مواد اولیه روبرو هستند، اما سعی می‌کنند تحت هر شرایط اقتصادی این کارگاه‌ها به فعالیت خود ادامه دهند.
۷۰ نفر از زندانیان نیز در کارگاه تولیدکننده روکش خودرو فعالیت می‌کنند و روزانه در حدود ۱۵۰ ست کامل روکش خودرو برای کارخانه‌های خودروسازی داخلی تولید می‌کنند، مواد اولیه مورد نیاز برای این بخش از کارگاه توسط کارخانه‌های خودروسازی تامین می‌شود.
میثم ۲۹ ساله و دارای یک دختر ۴ ساله است. او به دلیل نگهداری یک کیلوگرم شیشه به ۲۵ سال حبس محکوم شده و اولین بار است که به زندان افتاده و تا پیش از این نیز هیچ‌گونه سابقه‌ای نداشته است.
میثم می‌گوید: «یکی از دوستانم از من خواست برای چند روز این مواد را در منزلم نگهداری کنم و من هم بدون اینکه پولی بابت آن دریافت کنم، این کار را کردم. میثم پیش از دستگیری و قبل از ورود به زندان در یک کارگاه خیاطی وسط‌کار بوده، اما در این مدت در کارگاه توانسته چرخ‌کاری را بیاموزد، او درباره این حرفه می‌گوید: «اگر روزی از زندان خارج شوم، همین شغل را ادامه می‌دهم.
به گفته مسئولان این کارگاه‌های تولیدی، بسیاری از زندانیان تمایل دارند، در کارگاه‌ها کار کنند. اشتغال در زندان برخی مسائل آنها را برطرف می‌کند، از همین‌رو زندانیان زیادی می‌خواهند از محیط ندامتگاه فاصله گرفته و در این کارگاه‌ها مشغول شوند، بنابراین باید نگاه ویژه‌ای به این موضوع در سازمان زندان‌ها شود.
از آنجا که زندانیان اوقات بیکاری بسیاری در زندان دارند، برای اینکه بتوانند از شر فکر و خیال در زندان رها شده و مشغولیتی داشته باشند، تمایل دارند در کارگاه‌ها فعالیت کنند، از همین‌رو حتی در زمان تعطیلات نوروزی هم این افراد تمایل به کار در کارگاه‌ها را دارند.
مرکز مراقبت بعد از خروج در سازمان زندان‌ها به زندانیانی که آزاد می‌شوند و به دنبال راه‌اندازی کسب و کار هستند، کمک می‌کند، اما متاسفانه این مرکز با محدودیت اعتبار و بودجه مواجه است، از سوی دیگر اگرچه در مدارک فنی و حرفه‌ای این افراد نامی از زندان برده نشده، اما به دلیل سوءسابقه‌ای که این افراد دارند و ناتوانی در تامین ضامن متاسفانه نمی‌توانند پس از آزادی وامی دریافت کرده و احتمال دارد دوباره به چرخه جرم باز گردنند.
گزارش: نجمه رحمتی
