زلزله بالای ۶ ریشتر در تهران تلفات ایجاد می‌کند/ مردم ذره‌ای آمادگی در برابر زلزله ندارند

کمالیان، یک زمین‌شناس که دارای دکترای زلزله‌شناسی است، در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در تحلیل زلزله شب گذشته تهران و فعال شدن گسل اشتهارد، اظهار داشت: شاهد بودیم که شب گذشته مردم پس از وقوع زلزله چه واکنش‌های هیجانی داشتند و حتی در کوچه و پس کوچه‌ها ترافیک شدیدی به وجود آمد. خوشبختانه صدمات مالی و جانی نداشتیم ولی فرض کنید که اگر زلزله قدرت بیشتری داشت و جای سوال دارد که اگر تعدادی بر اثر ریزش آوار مصدوم می‌شدند، چطور با این ترافیک مصدومان باید به مراکز درمانی منتقل می‌شدند.

وی با اشاره به اینکه اگر قدرت زلزله کمی بیشتر بود؛ فاجعه‌ای رخ می‌داد، گفت: من همیشه این مثال را می‌زنم که وقتی چند سال گذشته، یک هواپیمای نظامی در تهران سقوط کرد تمام تهران قفل شد؛ تازه آن یک حادثه نقطه‌ای بود و تهران را قفل کرد ولی زلزله که عموم تهران را دربرمی‌گیرد به طور حتم واکنش مردم هیجانی‌تر و وسیع‌تر خواهد شد.

کمالیان با بیان این مطلب که شب گذشته تبعات یک زلزله بسیار کوچک را تجربه کردیم و باید برای مردم و مسئولان یک درس بزرگ باشد، اضافه کرد: دیشب هیچ کدام از مردم ذره‌ای آمادگی در برابر زلزله نداشتند و این یعنی هیچ آموزشی ندیدند. باید برای مردم پروتکل‌هایی را در زمینه نوع مواجهه با زلزله طراحی، معرفی و آموزش دهیم. دیشب شاهد بودیم که حتی بعضی‌ها فراموش کرده بودند که تلفن همراه خود را بردارند؛ در حالی که تلفن همراه وسیله بسیار مهمی در زمان وقوع زلزله است.

این زمین‌شناس ضمن اشاره به اینکه تهران منطقه‌ای است که از نظر تاریخی نشان داده که زلزله داشته و شهر ری زلزله‌های وحشتناک و خرابی‌هایی در گذشته داشته است، گفت: ما گسل‌های جوانی را در شمال و جنوب تهران داریم که نشان دهنده این است، این منطقه آرام نیست؛ باید مسئولان و مردم باور کنند و ایمان و اطلاعات کافی را در این رابطه داشته باشند که البته متاسفانه دیشب دیدم که هیچ کس آمادگی کافی و لازم را نداشت که واقعا مساله تاسف باری است. البته مسئولان خوشبختانه دیشب خوب عمل کردند و بلافاصله دور هم جمع شدند و تشکیل جلسه دادند ولی این موارد لازم است اما کافی نیست. مردم هم باید همین آمادگی را مانند مسئولان داشته باشند؛ ولی هنوز به این باور نرسیدند و باید آمادگی‌های ابتدایی و اضطراری را داشته باشند.

وی با بیان اینکه زلزله بالای 6 ریشتر در تهران تلفات ایجاد می‌کند، گفت: از طرفی دیگر بیشتر تلفات در مناطقی است که خانه‌های غیرمهندسی ساز و فرسوده دارند و اگر خدای نکرده تبعاتی مانند نشت آب و گاز داشته باشیم، میزان تلفات افزایش پیدا خواهد کرد.

مدیر گروه سابق ژئوتکنیک لرزه‌ای پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی ادامه داد: ۳۰ هزار زمین لزره ۴. ۳ ریشتری انرژی‌اش برابر یک زلزله ۷. ۳ ریشتری است؛ زمین لرزه‌ای که در سرپل ذهاب آمد انرژی‌اش برابر با ۳۰ هزار زلزله ۴. ۳ ریشتری است و زمین لرزه‌ای که شب گذشته در ملارد رخ داد، انرژی‌اش برابر با ۲۰ هزار زلزله ۴. ۳ ریشتری بوده است.

وی درباره اینکه گفته شده که گسل اشتهارد ۷۰۰ سال پیش زلزله هفت ریشتری را ایجاد کرده با این وجود آیا می‌توان منتظر زلزله‌هایی با قدرت بیشتر در تهران بود، گفت: اصولا وقتی از تهران حرف می‌زنیم، یعنی باید یک مثلثی را از لواسانات تا محمدآباد کرج و حسن آباد قم را در نظر بگیریم که تحت تاثیر دو سیستم گسلی بسیار مهم شمال و جنوب تهران هستند که هر کدام از این‌ها چندین گسل مهم را در خود جای دادند.

وی با تاکید بر اینکه تعداد بسیار زیادی گسل در داخل تهران مانند گسل باغ فیض و گسل کتابخانه ملی وجود دارند، گفت: گسل‌های زلزله‌زا در تهران، گسل‌های جنوب و شمال هستند که مابین این دو گسل بالای ۱۵، ۱۶ گسل دیگر قرار دارد که زلزله‌زا نیستند ولی تحت تاثیرند. ما به این گسل‌ها، انتقالی می‌گوییم و اگر گسل شمال و جنوب تکان بخورد، این‌ها هم تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. این گسل‌های داخلی نمی‌توانند انرژی را در درون خود نگه دارند و ما اصولا از گسل‌های بزرگ، انتظار زلزله‌های بزرگ داریم.

دکتر کمالیان ادامه داد: تهران از نظر تاریخی زلزله‌های فراوانی داشته و ما می‌توانیم بگوییم که سن زلزله‌شناسی در ایران بالای ۳۰ سال نیست در حالی که حداقل باید بالای ۷۰، ۸۰ سال اطلاعات کافی داشته باشیم تا بتوانیم درباره زمان بازگشت زلزله‌ها اظهارنظر و قضاوت کنیم و حدس و گمان‌هایی که درباره بازگشت زلزله مطرح شده بر اساس همین اطلاعات کم است.

وی با بیان این مطلب که اصولا در ایران آمار صد ساله و زلزله‌های تاریخی نشان داده که تقریبا هر ۱۰ سال زلزله بالای هفت ریشتر را داشته‌ایم، تصریح کرد: البته به این معنا نیست که دقیقا هر ۱۰ سال این زلزله رخ دهد یعنی ممکن است طی ۱۰ سال چهار مورد زلزله بالای هفت ریشتر داشته باشیم و در یک سال هم ممکن است اصلا زلزله‌ای نداشته باشیم. به طور مثال در قوچان (خراسان) طی ۱۳ ماه دو زلزله هفت ریشتری داشته‌ایم ولی به طور میانگین وقوع زلزله بالای هفت ریشتری حدود ۱۰ سال است.

کمالیان گسل شمال تهران را برای زلزله‌شناسی یک معما عنوان کرد و در توضیح چرایی آن گفت: اگر به این گسل توجه بیشتری شود، متوجه می‌شویم که کاملا قفل کرده است؛ یعنی دائما در حال ذخیره انرژی است و جمع شدن انرژی زیاد در خودش یعنی خطر. ما تعداد زیادی زلزله در شمال تهران ثبت می‌کنیم ولی وقوع زلزله بر روی گسل بسیار کم است و این نشان دهنده این است که این گسل در حال جمع کردن انرژی است و این موضوع یک زنگ خطر و هشدار است.

این زمین‌شناس به اظهارات دکتر زارع درباره دومینویی بودن زلزله در ایران اشاره کرد و گفت: گفته شده زلزله‌ها دو مینویی است؛ یعنی انرژی را به یکدیگر پاس می‌دهند این گفته غلطی نیست، چرا که کشور ما به صورت کلی تحت فشاری از جنوب غربی به شمال شرقی است. گسل جوان زاگرس، زمین لرزه سرپل ذهاب را ایجاد کرد و هنوز هم شاهد پس‌لرزه‌های آن هستیم و از دیشب تاکنون نیز سه چهار پس لرزه بالای چهار ریش‌تر در این منطقه داشته‌ایم. حتی در شیراز روز گذشته یک زمین لرزه داشتیم و فشار‌ها در حال آمدن به سمت شمال و شمال شرقی کشور است. اما باید بر روی مساله دومینو بودن زلزله ایران بیشتر بحث و بررسی علمی صورت گیرد.

وی در پاسخ به سوال دیگر مبنی بر اینکه آیا زلزله ۵. ۲ ریشتری شب گذشته یک پیش لرزه بوده و یا زلزله اصلی، گفت: برای اینکه بدانیم یک پیش لرزه است یا زلزله اصلی باید اطلاعات کافی از مسائل زمین‌شناسی و ژئوتکنیک عمیق آن منطقه داشته باشیم و این امکان وجود دارد که زلزله شب گذشته، یک پیش لرزه بوده باشد. متاسفانه ما در تهران چنین مطالعه‌ای را انجام نداده‌ایم ولی با توجه به اینکه زلزله شب گذشته، عمقش کم بوده و این کم عمق بودن احتمال این موضوع را بیشتر می‌کند که ممکن است زمین لرزه یک پیش لرزه بوده باشد. چرا که یکی از پارامترهای پیش لرزه این است که عمق آن کم است و عمق هفت کیلومتر و یا کمتر از ۱۰ کیلومتر عمق بسیار پایینی در این زلزله است چرا که در ایران اغلب زلزله‌ها با عمق بالای ۱۰ و نزدیک به ۲۰ کیلومتر اتفاق می‌افتد.

کمالیان در پاسخ به این سوال که یکی از سایت‌های زلزله‌نگاری آمریکا زلزله شب گذشته ۲ . ۴ریش‌تر ثبت کرده است، آیا واقعیت دارد؟ گفت: خیر، این موضوع صحت ندارد چرا که سایت USGS آمریکا زلزله شب گذشته را ۲ .۵ اعلام کرده است. گسل شمال تهران از فیروزکوه آغاز شده و تا پل طالقان ادامه دارد و چندین گسل را داراست در جنوب تهران نیز به همین صورت است به طوری که گسل ورامین و کهریزک بوئین زهرا گسل جنوب را تشکیل می‌دهند.

وی درباره اینکه یک گسل چقدر می‌تواند؛ زلزله ایجاد کند؟ گفت: این موضوع بستگی به طول شکستگی گسل دارد؛ گسل‌هایی که طولشان بیشتر از ۲۰ کیلومتر است، می‌توانند زمین لرزه‌های بالای هفت ریشتر ایجاد کنند و هر چقدر بیشتر باشد، احتمال وقوع زلزله با ریش‌تر بالا افزایش می‌یابد یعنی گسلی که ما در شمال تهران داریم اینکه بتواند زلزله هفت و یا هشت ریشتری ایجاد کند امکان‌پذیر است و غیرمحتمل نیست ولی گسل‌های داخل تهران چنین پتانسیل‌هایی را ندارد.