هیچ حمایت درمانی از کودکان کار نمی‌شود/وزارت بهداشت پای میز مذاکره نیامد

فریبا درخشان‌نیا (مدیرکل دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور)‌ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در رابطه با وضعیت سلامت کودکان کار و خیابان و مشکلاتی که در بحث مراجعه این کودکان به مراکز درمانی وجود دارد، بیان داشت: مطابق آیین‌نامه ساماندهی کودکان کار و خیابان 11 دستگاه باید در کنار سازمان بهزیستی برای بحث ساماندهی همکاری کنند، اما متاسفانه اغلب این دستگاه‌ها از جمله وزارت بهداشت طبق آیین‌نامه با بهزیستی همکاری لازم را نداشته‌اند.

هیچ حمایتی از کودکان کار نشد

وی افزود: این آیین نامه در سال 84 در جلسه هیات وزیران مصوب شده است و آیین‌نامه‌ای که در جلسه هیات وزیران مصوب می‌شود، از اسناد بالادستی محسوب می‌شود و در حکم قانون است؛ بنابراین می‌تواند ملاک عمل باشد، اما متاسفانه در طول این 12 سال که از تصویب آن می‌گذرد معضل عدم همکاری دستگاه‌ها  از جمله وزارت بهداشت را داشته‌ایم. آخرین نامه‌ای را که به وزارت بهداشت ارسال کردیم در همین سال 96 بود که از آن درخواست کردیم، تکالیف این وزارتخانه به خصوص در بحث درمان مورد توجه قرار گیرد، چرا که حتی در بحث درمان کودکان کار ایرانی که هویت دارند و هم کودکانی که بی‌هویت هستند با مشکل مواجه هستیم.

درخشان‌نیا گفت: کودکان مشمول آیین‌نامه فوق باید مورد درمان و در چرخه حمایتی قرار گیرند، اما متاسفانه هیچ حمایتی از این کودکان صورت نگرفته است و وزارت بهداشت هنوز هم پای میز مذاکره نیامده است.

مدیرکل دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور تاکید کرد: بحث حمایت‌طلبی و مطالبه‌گری در خصوص کودکان کار در دستور کار سازمان بهزیستی است، جلسات متعددی را برگزار کرده‌ایم، حتی با دستگاه‌هایی که اسم آنها در آیین‌نامه مندرج نشده است، به طور مثال با وزارت امور خارجه هم جلساتی برگزار شد که به نظر می‌رسد نتایج خوبی داشته است، به دنبال این هستیم که با 11 دستگاه به طور جداگانه و خاص جلساتی برگزار کنیم تا در نهایت در یک کارگروه ویژه در مورد انجام تکالیف دستگاه‌ها به نتیجه برسیم؛ طوری که هرکدام از دستگاه‌ها تکالیف خود را به درستی انجام دهند و آیین‌نامه به شکل دقیق و درست اجرا شود.

وی‌ با اشاره به اینکه با احداث بیمارستان جداگانه‌ مخصوص کودکان کار مخالف هستیم، چراکه باید این افراد با دیگر افراد جامعه تلفیق اجتماعی داشته باشند، گفت: باید برای کسانی که محرومیت‌های اجتماعی را تجربه کرده‌اند بسته‌ حمایتی تدوین شود تا موجب پیوند اجتماعی آنها با پیوند افراد جامعه شود تا آنها در کنار افراد دیگر زندگی کنند. پیوندهای اجتماعی می‌تواند روی توانمندسازی روانشناختی آنها برای اینکه احساس کرامت کنند موثر باشد، با اینکه کودکان را تفکیک کنیم موافق نیستیم.

بسیاری از مدارس از پذیرش کودکان کار امتناع می‌کنند

درخشان‌نیا گفت: در بسته حمایتی که امسال به روزرسانی می‌شود در سطح آگاه‌سازی عمومی در بخش رسانه‌ها هم برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا مردم بیاموزند چگونه باید با این کودکان برخورد کنند و نهایتا در بحث تحقق تلفیق اجتماعی آنها قدم برداشته ایم؛ چرا که صرفا نیاز این کودکان دریافت پول نیست.این افراد باید در کنار کودکان دیگر در مدارس تحصیل کنند. با آموزش و پرورش هم مشکلاتی داشته ایم، بسیاری از مدارس همچنان مشکل پذیرش این کودکان را دارند و از این کار امتناع می‌کنند؛ در صورتی که کودک کار هیچ تفاوتی با دیگر کودکان ندارد و باید مراحل رشد و تحصیل خود را در مدارس طی کند.در این خصوص هم باید در بین مسئولین و هم مردم تغییر نگرش ایجاد کنیم. هر چند کار سختی است؛ اما این کار را آغاز کرده‌ایم و امیدواریم به نتایج خوبی برسیم.

وی‌گفت: جلساتی که برگزار کرده‌ایم؛ خروجی خوبی داشته است. نماینده دادستان کل کشور به خوبی با ما همراهی کرده‌است و قرار است کارگروه اجتماعی با محوریت بهزیستی در آنجا پیش بینی شود. طی جلسه با نماینده کمیته امداد هم مقرر شد تفاهمنامه مشترک داشته باشیم  و پیرو آن شیوه‌نامه‌ای تدوین شود تا براساس آن بتوانیم از ظرفیت‌های کمیته امداد استفاده کنیم. در خصوص وزارت بهداشت هنوز جلسه مشترکی در مورد کودکان خیابانی و کار برگزار نشده است. با این وزارتخانه در چالش هستیم و پیگیر این هستیم که جلساتی برگزار کنیم، چرا که یکی از ارکان اصلی این بسته حمایتی وزارت بهداشت است. سازمان بهزیستی به تنهایی نمی‌تواند در این مسیر قدم بردارد و باید تمام ارکان حاکمیت با یک اراده ملی برای حل این مساله گام بردارند.

درخشان نیا بیان داشت: درخصوص کودکان زباله‌گرد با سازمان رفاه و خدمات اجتماعی شهرداری  چندین جلسه برگزار شده است، قول مساعد برای ساماندهی داده‌اند، اما هنوز به خروجی نرسیده‌است. کار کودکان زیر 15 سال ممنوع است و کار کودکان بالای 15 سال نیز باید به گونه ای باشد تا سلامت آنها را با خطر مواجه نکند.

وی افزود: یکی از کارهای سخت و خشن زباله‌گردی است. این را به شهرداری منعکس کرده‌ایم. قول مساعد شفاهی داده‌اند تا به این مساله رسیدگی کنند، اما هنوز مکاتبه‌ای ملاحظه نکرده‌ایم که پیمانکاران شهرداری از جذب کودکان برای این مشاغل خودداری کنند. البته شهرداری قبول نمی‌کند و نمی‌پذیرد که پیمانکاران شهرداری، کودکان را در این کار به کار گرفته است و قرار شد مستنداتی را که ان‌جی‌او ها مطرح می‌کنند به شهرداری ارائه دهیم. امیدواریم در این قضیه هم به یک خروجی عملیاتی برسیم.

حذف کارِ کودک قابل تحقق نیست

وی در رابطه با هفته کودک و اقدامات انجام شده در این هفته توسط سازمان بهزیستی کشور بیان داشت: برای اولین بار روز کودک را برای کودکان کار و خیابان و با حضور 500 کودک برگزار کرده‌ایم. ایستگاه‌هایی را در این مراسم تعریف کرده‌ایم و کودکان چند ساعتی را به معنای واقعی کودکی کرده‌اند؛ یعنی کودکی را به معنای خاص تجربه کرده‌اند.پس از مراسم رضایت خاطر بر چهره کودکان قابل رویت بود، آنها خواستار تکرار اینگونه مراسم‌ها بودند. این مراسم خروجی خوبی  بین بچه‌ها  و دستگاه‌هایی که در ارتباط با این کودکان فعالیت می‌کند داشته است.

درخشان‌نیا گفت: از مرکز یاسر بازدیدهای بسیاری داشته‌ایم. متاسفانه حذف کار کودک مطلوب و ایده‌آلی است که کاملا قابل تحقق نیست؛ بنابراین در حال حاضر بحث کاهش ساعات کار کودک را مدنظر داریم؛ یعنی بهزیستی بحث کاهش ساعات کار کودکان را دنبال می‌کند تا کودکان بتوانند ساعتی را به تحصیل مشغول باشند و فرآیند تکوین شخصیت و مراحل رشد خود را مناسب تَر طی کنند.

وی افزود: وقتی سازمان بهزیستی این کودکان را جذب می‌کند آنها از درآمد روزانه عقب می‌مانند و خانواده به دلیل اینکه بخش قابل توجهی از این کودکان مسائل مالی خانواده را بر دوش می‌کشند به بهزیستی فشار می‌آورند تا هر چه سریع‌تر این کودکان به خانه بازگردند. آزادی کودکان در این مراکز محدود می‌شود. کودکان کار و خیابان تجربه‌هایی کسب می‌کنند که کودکان معمولی آن را تجربه نمی‌کنند. بر همین اساس وقتی آزادی‌های آنها محدود می‌شود برای آنها آزاردهنده است. البته این موضوع، یک بخش از مشکلات کودکان است. یقینا در ارایه خدمات  به این کودکان باید بازنگری صورت گیرد.

مراکز حمایتی آموزشی کودک و خانواده در دستور کار است

درخشان‌نیا بیان داشت: رویکرد دفتر امور آسیب‌‌دیدگان اجتماعی از سال 92 تغییر کرده است و مراکز حمایتی آموزشی کودک و خانواده در دستور کار قرار گرفته که جزو طرح‌های موفق بهزیستی بوده است.از سال 78 که بحث ساماندهی کودکان کار و خیابان کلید خورد و مراکز شبانه‌روزی راه‌اندازی شد؛ جذب، شناسایی و ساماندهی مد نظر قرار گرفت، اما با توجه به اینکه اغلب این کودکان خانواده دارند سیاست  و رویکرد تغییر کرد و مراکز روزانه حمایتی آموزشی کودک و خانواده راه‌اندازی شد و اجرای آن را به ان‌جی‌اوهای فعال در این حوزه  واگذار کردیم تا موسساتی که واجد شرایط بودند این کار را انجام دهند که کودکان ساعات کمتری را در خیابان حضور داشته باشند و کیفیت زندگی آنها با خدماتی که ارائه می‌شود ارتقا پیدا کند که محور خدمات، توانمند‌سازی خانواده است.

وی افزود: سازمان بهزیستی یک مجموعه امنیتی نیست؛ بلکه یک سازمان تخصصی و حمایتی است، ما هم معتقدیم کوتاهی‌هایی در مساله توانمندسازی  وجود داشته است که این کودکان همچنان در خیابان حضور دارند.متاسفانه کژکارکردی ساختارهای کلان اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی اثرات بسیاری بر تداوم و استمرار مسائل اجتماعی دارد.

سیاست کشور در خصوص اتباع غیرایرانی غیرمجاز مشخص شود

مدیرکل دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور تاکید کرد: یکی از مشکلاتی که در کشور ما وجود دارد تعداد قابل توجه کودکان کار و خیابان است که اتباع غیرایرانی غیرمجاز هستند و به همین خاطر به سراغ وزارت کشور رفته‌ایم تا سیاست حاکمیت در خصوص تعیین تکلیف این کودکان مشخص شود. لزوما رد مرز کودکان موضوع بحث نیست، اما باید سیاست کشور در خصوص اتباع غیرایرانی غیرمجاز مشخص شود.

وی افزود:در بسیاری از کشورهای دنیا سیاست‌ تعیین‌تکلیف پناه‌جویان و پناهندگان تعریف شده است. متاسفانه در کشور ما سیاست انسداد مرزها وجود ندارد و افراد وارد مرزهای ما می‌شوند و از طرفی هم در کشور به خصوص پایتخت پراکنده هستند و در هر نقطه‌ای از شهر اقامت دارند. به‌جد پیگیر رسیدگی به این موضوع هستیم.هر چند نمی‌توان کودک را از خانواده جدا دانست و باید به این مساله رسیدگی شود.

درخشان نیا گفت: در مورد تعیین تکلیف کودکان غیرایرانی و خانواده هایشان که در کشور اقامت غیرمجاز دارند  باید وزارت امور خارجه، وزارت کشور و حتی شورای امنیت ملی کشور مداخله کنند و ما درخواست می‌کنیم که در این مورد تعیین تکلیف کنند. بر اساس آمارهای سازمان بهزیستی (آمار خدمات به کودکان مشمول) قریب به 70 درصد کودکان خیابانی در تهران، اتباع غیرایرانی هستند و در میانگین کشوری نیز قریب به 40 درصد آنها اتباع غیرایرانی و غیرمجاز هستند.

وی خاطرنشان کرد: درخواست ما این نیست که قطعا رد مرز صورت گیرد؛ چون این سیاست باید توسط دستگاه‌های ذیصلاح اتخاذ شود که لزوما بهزیستی در آن نقش مستقیم ندارد، اما زنگ خطر را برای مسئولان مربوطه نواخته‌ایم که اگر تعیین تکلیف نشود مسائل اجتماعی بیشتری را موجب می‌شود. اصلا مشخص نیست که سیستم رصد این کودکان چگونه است و زمانی که کودک به خیابان می‌رود تضمینی وجود ندارد که سلامت به خانه و خانواده‌اش برگردد. چه بسا ممکن است مورد بهره‌کشی باندهای سازمان یافته و متخلف  قرار گیرند. این مساله به قدری حاد است که باید در این خصوص تعیین تکلیف شود.