اسب‌های اصیل ایرانی در کدام روستا پرورش یافتند؟
ورکانه، روستایی با بافت خاص سنگی یکی از روستاهای هدف گردشگری است که با وجود ظرفیت‌های بسیار برای گردشگری تاکنون برای حضور گردشگران آموزش ندیده و به دلیل برقرار نشدن پیوند میان جامعه محلی و اقتصاد گردشگری در معرض آسیب قرار گرفته است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، روستای ورکانه در استان همدان، در سال ۹۰ به عنوان روستای هدف گردشگری تعیین شده است، این روستا با قدمتی ۴۰۰ ساله ویژگی خاصی دارد که آن را در میان دیگر روستاهای کشور متمایز می‌کند و آن بافت سنگی‌اش است.
اگر ابیانه به دلیل بافت گلی سرخش شهرت یافته، ورکانه نیز با نمای منحصر به فرد سنگی خود دست کمی از این روستا ندارد.
حسین زندی؛ کنشگر مدنی حوزه میراث فرهنگی و گردشگری در این باره می‌گوید: «قبل از ۴۰۰ سال پیش نیز روستای ورکانه وجود داشته، اما به دلیل سرما و بارش برف ریزش سقف خانه‌ها چند بار جابه جا شده و از سمت کوه به دشت آمده است که آخرین مکان آن همین روستای کنونی است.»
وی در ارتباط با جاذبه‌های گردشگری این روستا اظهار می‌کند: «به دلیل اینکه این منطقه بسیار پربرف است، ورکانه برای گردشگری زمستانی مناسب است و بسیاری از کوهنوردان علاقه مندند مسیر گردشگری ورکانه را طی کنند، همچنین بافت این روستا سنگی است و به همین خاطر به آن روستای رنسانی می‌گویند، خانه‌ها در این روستا معماری سنتی دارد و با مصالح نقشه و کارکرد بومی ساخته شده‌است، در روزهای بارانی نیز شاهد تلالوئی بی‌نظیر از سنگ‌هایی هستیم که خانه‌های روستا با آنها ساخته شده که زیبایی خاصی به روستا می‌بخشد و به ویژه گردشگران خارجی به آن بسیار علاقه‌مند هستند.»
ورکانه محل احیای اسب اصیل ایرانی
اما علاوه بر این‌ها ورکانه دلیل محکم دیگری برای گردشگری دارد، ورکانه از گذشته‌ای دور پایگاهی برای سوارکاری بوده و قدمتی طولانی در این زمینه دارد، زندی در این باره توضیح می‌دهد: «ورکانه مرکز احیای اسب اصیل ایرانی (نژاد عرب خوزستان) است، سال‌ها پیش خانم مری لیلی قراگوزلو فرزند امیرتومان قراگوزلو (از ملاکان بزرگ منطقه) نژاد اسب اصیل خوزستان را در ورکانه احیا می‌کند، ایشان که سال‌هاست فوت کرده‌اند از ورکانه‌ای‌های قدیمی و شخصی بسیار معروف در صنعت اسب دنیا هستند.»
این پیشینه روستای ورکانه در زمینه سوارکاری و پرورش اسب سبب شده که دو بنای مهم این روستا دو اصطبل قدیمی باشند که یکی از آنها با معماری چلیپایی قدیمی‌ترین اصطبل استان همدان است. زندی ادامه می‌دهد: «هردو اصطبل اکنون مخروبه هستند، اما از آنجا که در این روستا ادوات اسب سواری مربوط به گذشته وجود دارد و با توجه به سابقه این روستا، خوب است که موزه سوارکاری و ادوات آن در روستا ایجاد شود.
به ویژه یکی از این اصطبل‌ها که به اصطبل مهری خانم معروف است، اگر مرمت شود؛ برای ایجاد موزه بسیار مناسب است.»
علاوه بر همه این‌ها، فرهنگ غنی مردم روستا که به یکی از شاخه‌های زبان پهلوی یعنی لکی همدانی صحبت می‌کنند و آداب و رسوم آنها از جاذبه‌های دیگر روستا است، پیشنهاد ایجاد موزه عروسک نیز توسط مدیر مدرسه ابتدایی منطقه ارائه شده که سازمان‌های مردم نهاد نیز از این پیشنهاد استقبال کردند، امیدواریم آموزش و پرورش و میراث فرهنگی نیز کمک کنند تا این موزه ایجاد شود. همچنین این روستا صنایع دستی دارد و یکی از مراکز تولید گردو نیز هست.»
ورکانه، روستای هدف گردشگری؛ گردشگران و میزبانان آماده نیستد!
ورکانه تا سال پیش جایی برای اقامت گردشگران در شب نداشت، اما اکنون یک اقامتگاه بوم گردی دارد و اگر گردشگری در اینجا گسترش پیدا کند، مردم محلی نیز می‌توانند؛ بخشی از خانه‌هایشان را به اقامتگاه تبدیل کنند؛ هرچند که برخی مشکلات در این زمینه وجود دارد که افزایش حضور گردشگر در این روستای بکر را با نگرانی همراه می‌کند.
این کنشگر مدنی در این باره توضیح می‌دهد: «یکی از مشکلات روستاهای هدف گردشگری این است که قبل از آموزش و آماده کردن جامعه محلی و پیوند دادن معیشت آنها با گردشگری، اسم آن را روستای گردشگری می‌گذاریم، در حالی که با آموزش، ایجاد بازارچه کوچک صنایع دستی ساخت پارکینگ برای جلوگیری از آسیب رسیدن به باغات روستاییان و همچنین کسب درآمد برای آنها می‌توانیم مشکلات را حل کنیم.»
علی خاکساری؛ معاون گردشگری استان همدان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار می‌کند: « در ۱۰ سال گذشته که گردشگر به ورکانه آمده در ابتدا برخورد مردم با گردشگران چندان مطلوب نبوده، اما اکنون وضعیت فرق کرده و مردم برخورد مناسبی با گردشگران داردند.»
همچنین خانم علی‌زمانی؛ مدیر مدرسه ورکانه نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا تاکید می‌کند: « مردم روستا به شدت به افزایش گردشگری در روستا علاقه‌مند شده‌اند. مردم ورکانه بسیار دوست دارند که گردشگر به روستایشان بیاید و بسیار در این زمینه همکاری می‌کنند، گاهی دانش آموزان ما مانند راهنما مکان‌های دیدنی ورکانه را به گردشگران نشان می‌دهند و مردم اجازه می‌دهند که گردشگران در باغ‌هایشان بنشینند.»
هرچند که ورود گردشگران به اقتصاد روستا رونق می‌دهد، اما این سکه روی دیگری نیز دارد؛ علی‌زمانی می‌گوید: «برخی گردشگران واقعا آسیب می‌زنند، زباله می‌ریزند و با وجود اینکه همه ماشین دارند و می‌توانند با خودشان زباله‌ها را برگردانند، اما آنها را در باغات مردم رها می‌کنند، دهیار چند سطل زباله گرفته و با تراکتور این زباله‌ها را از ده خارج می‌کنند، اما این کار گردشگران به روستا آسیب می‌زند.»
وی در برابر این سوال که آیا مردم محلی می‌توانند به لحاظ اقتصادی از حضور گردشگران منتفع شوند، پاسخ می‌دهد: «مردم می‌توانند غذای محلی یا نان‌های محلی به گردشگران بفروشند، اما تجهیزات کافی مانند یخچال و... در اختیار مردم روستا نیست که بتوانند به اندازه کافی یا با کیفیت خوب برای گردشگران چیزی درست کنند.»
تلاش برای ثبت ملی بافت روستا
علی مالمیر؛ مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان در مورد وضعیت این روستا پیش از هرچیز به آغاز فرآیند ثبت ملی بافت تاریخی روستا و همچنین اصطبل مهری خانم اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از مباحث مهم در حوزه گردشگری این است که جامعه محلی باور کند، توسعه گردشگری به نفع آنها است، برخی مردم ممکن است اعتقاد داشته باشند که ورود گردشگر باعث به وجود آمدن برخی مشکلات مانند آسیب رسیدن به باغات یا افزایش ترافیک روستا می‌شود و یا به لحاظ فرهنگی نگرانی ایجاد کند که هویت فرهنگی روستا را دستخوش تغییر کند، اما با برگزاری کارگاه‌های آموزشی تلاش می‌کنیم که برنامه آشناسازی جامعه محلی با گردشگری را داشته باشیم و از NGOها نیز در این زمینه کمک می‌گیریم.»
بافت روستا زیر تیغ است
اما جدا از مشکلات حوزه گردشگری، مشکل بزرگ دیگری که به محض ورود به روستا به چشم می‌خورد؛ خانه‌سازی به سبک جدید است، چندیدن و چند خانه در روستا وجود دارد که دیگر در آنها خبری از دیوارهای سنگی و یا درب‌های چوبی نیست و فلز و نماهای امروزی آنها را پوشانده، ادامه این روند نگران‌کننده قطعا می‌تواند مرگی برای بافت بی‌نظیر روستای رنسانسی ایران به همراه داشته باشد و شاید ثبت ملی هرچه سریع‌تر آن بتواند برای حل این مشکل کمک کننده باشد.
مالمیر در این باره توضیح می‌دهد: «درحال پیگیری این مساله هستیم به دهیاری و فرمانداری نامه زدیم و پیگیر هستیم که دهیاری در زمان ارائه مجوز برای ساخت‌وساز شروطی بگذارد که مصالح سازگار با بافت اینجا استفاده شود.
وی ادامه می‌دهد: «کاری که باید کنیم این است که مردم حس کنند، می‌توانند باحفظ روستا منافع اقتصادی کسب کنند تا دست از این کار بر دارند و بافت روستا را عوض نکنند.»
